رهنمودهای درمان مواد مخدر برای كشور افغانستان

مطابق با هر بخشی از درمان روش های متفاوت كاری وجود دارند و هر سازمان بایستی برای خودش اتخاذ تصمیم كند كه چه روشی جهت برخورد با نیازهای گروه مددجویانش بر اساس ارزیابی مقتضی كه فرد مددجو می نماید مناسب تر خواهد بود

● مقدمه :

مطالب ذیل شامل یك سری رهنمود برای توسعه و گسترش برنامه ها و پروژه های درمان مواد مخدر در كشور افغانستان می باشد .

حتی الامكان منابع مشخص اندك ، كلیه سازمانها و عاملین ملی و بین المللی ، دولت ، سازمانهای غیر دولتی و خصوصی بایستی از این رهنمود پیروی نموده تا بعنوان یك سری اصول اساسی اینگونه رهنمودها توسط وزارت مبارزه با مواد مخدر جهت كنترل تمام اماكنی كه ارائه كننده خدمات درمان مواد مخدر هستند مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرند .

رهنمودهای مدنظر بشرح ذیل می باشند :

۱-۱) صرفنظر از اینكه چه روش درمانی مورد استفاده قرار میگیرد ، این مسئولیت بر عهده كلیه افراد و سازمانهای درگیر با ارائه درمان مواد مخدر می باشد كه زمینه این اطمینان و تضمین را برای برآورده نمودن نیازهای متغیر مددجو و اینكه در چه مكان مقتضی این مسئولیت به منظور بهبودی فرد استفاده كننده صورت می پذیرد تا اینكه مرحله بعدی درمان برای مددجو اتخاذ گردد ایجاد كنند .

۲-۱) مبنی بر رشد و توسعه یك نظام مراقبتی و حمایتی كه بتواند یك رویكرد چند نظمی را اتخاذ كند و از طرفی نیز خطر برگشت بسوی مواد مخدر را كاهش دهد ، یك برنامه درمانی منسجم و یكپارچه بایستی بتواند خدماتی را از قبیل درمان قبلی ، دفع مسمومیت ، درمان ، بازپروری ، توجه و مراقبت در مرحله نقاهت ، پیگیری مستمری كه بر اساس پیشقدمی ها و ابتكارات خانواده و جامعه صورت می پذیرد ارائه نماید . خدمات كاهش آسیب را می توان به این چنین برنامه ای بصورت منسجم و یكپارچه درآورد ، با این وجود این خدمات همچنین می توانند یك خدمات مجزایی را برای مددجویان به ارمغان بیاورد كه باعث تحریك آنان جهت عدم توقف استفاده از مواد مخدر نشود .

۳-۱) مطابق با هر بخشی از درمان روش های متفاوت كاری وجود دارند و هر سازمان بایستی برای خودش اتخاذ تصمیم كند كه چه روشی جهت برخورد با نیازهای گروه مددجویانش بر اساس ارزیابی مقتضی كه فرد مددجو می نماید مناسب تر خواهد بود .

یك عامل ممكن است نتواند كلیه اختیارات درمانی را فراهم نموده و بكار ببندد ، بلكه در صورت عدم توانایی درمان بایستی این اطمینان را حاصل نماید كه می تواند دیگر خدمات ضروری را تشخیص و تامین و پاسخگوی مراجعات مددجویان باشد .

برای مثال ، یك عاملی كه صرفا دفع مسمومیت و خدمات درمانی را ارائه می كند بایستی برنامه هایی را به منظور مراقبت و مواظبت در مرحله نقاهت و خدمات پیشگیری از بازگشت مجدد بسوی مواد مخدر را از دیگر عاملین همدست خود اتخاذ نماید .

۴-۱) درصورتیكه این رهنمودها قابل تجویز نباشند ، هر تامین كننده برنامه درمانی مواد مخدر بایستی برای حصول اطمینان از حداقل میزان استانداردی كه بتواند نیازهای مددجویان را برآورده كند سعی و تلاش نموده و این قبیل رهنمودها را مورد پیگیری قرار دهد .

به منظور جمع آوری اطلاعات و نظارت دولت ، یك فرم ارزیابی ابتدایی و استاندارد رایجی كه توسط مددجد تكمیل می شود میتواند تمام عاملین راهم موظف به تكمیل كردن آن نماید .

عاملین همچنین آزاد هستند كه فرمهای خود را تهیه نمایند اگر چه تكیمل فرمهای دولتی اجباری و الزامی محسوب می شوند .

۵-۱) این قبیل رهنمودها نیز مجموعه ای از حداقل استانداردهای اساسی درارتباط با ساختن افراد برای امور مدیریتی و اداری هر سازمانی كه خدمات درمانی مواد مخدر را در كشور افغانستان ارائه می كند عرضه می نماید .

۶-۱) این قبیل راهبردها بایستی بطور منظم و مرتب مرور و مورد تجدید نظر قرار گیرند .

راهبردهای جامع تری در خصوص اجراء برنامه درمان بایستی برای هر بخشی كه نیاز می باشد تهیه و ارائه شود .

۲) سابقه و زمینه :

۱-۲) دهه های جنگ و درگیری برای كشور افغانستان مشكلات عدیده قابل توجهی برای مصرف كنندگان مواد مخدر و خدمات ناچیز درمان آن به ارمغان آورد .

تا اواسط سال ۲۰۰۲ تنها مركز درمانی باقیمانده در كشور افغانستان همان مركز وابسته به خدمات درمانی دولت بود كه در بخش بهداشت روانی درمانگاه عمومی در شهر كابل قرار داشت .

از آن زمان برنامه های درمانی ارائه شده یك سری خدمات پیشرفته در سطوح محلی و جامعه در شهرهای كابل ، جلال آباد ، فصیح آباد ، گاردز ، قندهار و هرات به ارمغان آورد اگر چه این خدمات همگی ناچیز بوده و نمی توانستند نیازهای مددجویان را برآورده نمایند .

۲-۲) تعدادی از سازمانهای غیر دولتی و سازمانهای دیگر درگیر تامین خدمات رایگان برای مصرف كنندگان مواد مخدر شدند ، برای نمونه می توان از تامین و ارائه حرفه آموزی و فرصتهای تولید درآمد درطول زمان بازپروری و برنامه های ضمن آموزش برای رشد و توسعه خدمات درمانی ، برای مثال آموزش برای خدمات كاهش آسیب نام برد .

همكاری میان عاملین ارائه كننده خدمات درمانی در زمینه های فوق الذكر بایستی مورد تشویق و تمجید قرار گیرد .

۳-۲) باید اذعان داشت كه خدمات پیشرفته درمانی بسیار كمی در سطح جامعه و شهرهای كابل ، لوگار و نانگارهار كشور افغانستان وجود دارد .

خدمات بیشتری كه ارائه دهنده یك سری خدمات كاهش آسیب ، خدمات رفاه اجتماعی مانند تامین غذا ، كمكهای اولیه ، مراقبت پزشكی ، استحمام و شستشوی وسایل وساختمانها و نیز خدمات اطلاعاتی و مشاوره ای مورد نیاز مبرم و ضروری می باشد .

۴-۲) مشكل دائمی در كشور افغانستان ، تا حدی در نتیجه سیاست افراطی جنایتكارانه طالبان در مورد مصرف كنندگان مواد مخدر و تا اندازه ای به خاطر گرایشات سنتی بسوی استعمال كنندگان مواد و ایجاد ارتباط با مصرف كنندگانی می باشد كه در جامعه غیر قابل رویت بوده و یك گروه منزوی و حاشیه نشین تلقی می شوند .

این مورد خاصی برای مصرف كنندگانی كه ممكن است داروی مخدر تزریق كنند محسوب میشود .

۳) مواد مخدر اصلی مورد استفاده در افغانستان :

۱-۳ ) در راستای ارزیابی نیازهای مشكل فردی مصرف كنندگان ، تامین كنندگان برنامه درمانی نیاز دارند كه از تاثیرات بلند و كوتاه مدت و نتایج حاصله ، هم فیزیكی و هم روانی داروهای گوناگون مصرف شده ، منجمله روشهایی كه بواسطه آنها آن داروها مورد استفاده قرار می گیرند آگاهی داشته باشند .

اكثر مصرف كنندگان مواد مخدر در افغانستان ایجاد كننده مشكلاتی در رابطه با استفاده از داروهای خواب آور و تسكین دهنده از قبیل تریاك ، هروئین ، انواع گوناگون شاهدانه و مقدار قابل توجهی مواد مخدر مختص داروسازی بویژه داروهای مسكن و دردكش میباشند .

۲-۳) رایج ترین داروی مصرفی مخدری كه دارای خواص دارویی می باشد و در بین مصرف كنندگان گزارش شده است شامل (SOSEGOEN) ، دیازپام ( والیوم ) ، لرازپام (ATIVAN) ، آنتی هیستامین ، ( HYOSCINE) ، متامیزول / دیپیرون (NOVALGIN) ،BUPRENORPHINE (TEMGESIC) ، فنوباربیتول و دیگر مشتقات اسید باربیتوریك كه بعنوان داروی مسكن و خواب آور تجویز می شوند ، می باشد .

بایستی به این نكته توجه داشت كه استفاده از PENTAZOCINE در چندین كشور ممنوع اعلام شده است و در بریتانیای كبیر (انگلستان ، ولز و اسكاتلند ) تجویز آن هم اكنون بطور نیمه رسمی بخاطر استرس بیش از حدی كه در قسمت قلب ایجاد می كند ونیز گرایش آن جهت ایجاد توهم و اختلالات ممنوع می باشد .

ممنوعیت استفاده از METHAQUALONE (MANDRAX) بعنوان یك داروی مسكن بدون خواب / خواب آور در اكثر كشورهای غربی به علت تاثیر قدرتمند و پتانسیل بالای سوء مصرف گزارش شده است .

۳-۳) همچنین گزارش شده است كه مصرف كنندگان مشروبات و مایعات الكلی تحت خدمات درمانی نیز قرار گرفته اند .

درحال حاضر چندین مورد گزارش دال بر استفاده از داروهای محرك مانند آمفیتامین وجود دارد اما تامین كنندگان خدمات درمانی بایستی از تاثیرات انواع داروها و كیفیت های مقتضی درمان آگاهی داشته باشند .

۴-۳) یك مشكل ویژه استفاده از چندین دارو می باشد بصورتیكه یك مصرف كننده از یك یا چند دارو باهمدیگر یا پیاپی استفاده می كند كه این امر بیانگر مشكلاتی است كه در مرحله دفع مسمومیت پدیدار می شود .

۴) در راستای خدمات درمانی مواد مخدر منسجم و مراقبت مستمر :

خدمات درمانی مواد مخدر كه بصورت منسجم و مراقبت مستمر انجام می شود دربرگیرنده یك سلسله خصایص و گزینه های درمانی گسترده است كه بستگی به نیازهای ارزیابی شده و متغیر مصرف كننده دارد .

افغانستان كشوری است با داشتن منابع متعدد ، چنانچه برآن است كه اجتناب از استفاده مواد مخدر را بمرحله اجراء بگذارد ، در طویل المدت نیاز خواهد داشت تا یك سری خصایص و گزینه هایی را از قبیل پیشگیری از بازگشت مجدد بسوی مواد مخدر، كاهش آسیب مواد واستقرار مجدد در جامعه را در دستور كار خود قرار دهد .

خصیصه هایی در مورد یك چنین خدمت جامع و گسترده بعبارت ذیل می باشند :

- درمان یكپارچه و كامل ، برنامه های پیشگیری و كاهش آسیب كه بتواند خطر امراض مسری و دیگر آسیب های اجتماعی و پزشكی از جمله تلفات ناشی از مواد مخدر را تقلیل دهد .

افغانستان پیش از این دارای یك استراتژی ملی كاهش آسیب برای تزریق كنندگان مواد مخدر و پیشگیری از HIV بوده و این استراتژی بایستی به زمان برنامه های در حال توسعه كاهش آسیب معطوف گردد .

- خدمات كاهش آسیب در سطوح محلی و جامعه شامل دسترسی به سوزن و سرنگ (آمپول) و برنامه های موجود ، جایگزین درمانی مواد مخدر (انتخاب جایگزین هایی برای درمان مواد مخدر) ، كمكهای اولیه و قوانین پزشكی و همكاری و تعاون با خدمات اجتماعی می باشد .

- خدمات سازمانهای غیر دولتی و دولتی بایستی مكمل یكدیگر بوده و برای مددجو سیستم های ارجاعی در سطوح محلی ، استانی و ملی فراهم آورده شود .

- خدمات درمانی پیشرفته و در سطح جامعه از قبیل دفع مسمومیت و درمان در منزل و مراكز مسكونی درمانی

- یكپارچگی متخصصین خدمات درمانی مواد مخدر با خدمات مراقبت اولیه عمومی ، كلینیك های پزشكی محلی ، خدمتكارانی كه در زاد و ولدهای سنتی فعالیت دارند و كارگران مراقبت های پزشكی .

- درصورت مقتضی بودن گنجایش گروه های موجود در جامعه در اماكن بازپروری و مراقبت در مرحله نقاهت دوران بهبودی مصرف كننده مواد مخدر برای مثال : مساجد ، اجتماعات خانوادگی و جامعه .

- كلیه پرسنل درگیر مسئله درمان بایستی بطور منسجم و كامل تحت آموزش هایی از قبیل مشاوره اولیه ، كمكهای اولیه اساسی و اقدامات اولیه بهداشتی و پزشكی قرار گرفته باشند .

- پیشرفت گروه های منسجم درمانی كه بطور مطلوبی بایستی از گروه های پزشكان ، پرستاران ، روانكاوان ، مددكاران اجتماعی ، روان شناسان ، مشاورین ، كمك مربیان ، كارگران اجتماعی ماهر ، داوطلبین آموزش دیده اجتماعی برخوردار باشند .(توجه كنید كه ۳ مورد گروه آخر بایستی از مصرف كنندگانی كه مواد مخدر را ترك كرده اند استفاده كنند )

مترجم : علی اصغر فرقدان

---