ریخته گری در گستره جهان

در طول قرن بیستم, صنایع ریخته گری آهنی در آلمان به خوبی مستقر و بطور قابل قبولی سازماندهی و شدیدا رشد كردند پایه های این صنعت در نیمه دوم قرن نوزدهم گذاشته شد در نیمه اول قرن نوزدهم واحدهای ریخته گری كوچك زیادی در آلمان تهیه كننده اصلی نیاز بازار بودند

تاریخ صنایع ریخته‌گری آلمان در طی قرن بیستم تنها متاثر از پیشرفت‌‌های تكنیكی و اقتصادی نبوده است، بلكه تغییرات شركتها، مواد ریختگ‍ی جدید و كاربردهای جدید، در این امر دخیل بوده‌اند. طی سی سال گذشته شركتهای خودروسازی رشد زیادی داشته و طبق آمارها نیمی از واحدهای ریخته‌گری آهنی و ۷۰ درصد واحدهای ریخته‌گری غیرآهنی در حال كار برای این شركت‌ها هستند. تعداد واحدهای ریخته‌گری آهنی ظاهراً در حال كاهش است.

در طول قرن بیستم، صنایع ریخته‌گری آهنی در آلمان به خوبی مستقر و بطور قابل قبولی سازماندهی و شدیدا رشد كردند. پایه‌‌های این صنعت در نیمه دوم قرن نوزدهم گذاشته شد. در نیمه اول قرن نوزدهم واحدهای ریخته‌گری كوچك زیادی در آلمان تهیه‌كننده اصلی نیاز بازار بودند. گسترش شبكه راه‌آهن باعث شد كه كك و آهن خام عمدتا از بریتانیای كبیر وارد شده وواحدهای ریخته‌گری قدیمی قادر نبودند كه در قیمت، كیفیت و كمیت و تقاضای شركتهای جدید رقابت كنند.

با كم شدن مسائل امنیتی در حمل و نقل وكالاها و تامین بازار مشترك اروپا و وحدت كشورها در سال ۱۸۶۸، قیمت‌ها به شكل بسیار رقابتی دگرگون شدند. در سال ۱۸۶۹ و با یكپارچه‌سازی سیاسی توسط دومین امپراطوری آلمان، انجمن ریخته‌گری آلمان با هدف اولیه تثبیت حداقل قیمت تاسیس شد. این انجمن یكی از قدیمی‌ترین انجمنها در نوع خود در آلمان بود و بعدها بعنوان مدلی برای سازماندهی صنایع مشابه مورد استفاده قرار گرفت.

تعداد اعضاء انجمن، در سال ۱۸۶۹، ۵۰ عضو؛ در سال ۱۸۷۲، ۷۵ عضو و در سال ۱۹۱۳، به ۱۵۷۴ عضو رسید و تقریباً تمام واحدهای ریخته‌گری آهنی را شامل می‌شد.فعالیتهای تكنیكی انجمن ریخته‌گری شامل كتابهای راهنما، سخنرانی‌ها، كنترل كیفیت و تبلیغ و ترویج شركتها و امنیت آنها بود.

در راستای مستقل شدن واحدهای ریخته‌گری، تعداد مراكز مهندسی مكانیك نیز افزایش پیدا كرد. استادان دانشگاههای متعدد، تحقیق بر روی چدن و فولاد را شروع كردند و نتایج را در قالب آزمایش‌‌های كنترل كیفیت،‌آنالیز شیمیایی و آزمایش خمش و خستگی معرفی كردند. گروه ریخته‌گری در دانشگاه بصورت مجزا از گروههای عمومی به عنوان متالورژی آهنی در سال ۱۹۱۳ در Breslau شروع بكار كرد. سپس در شهرهای فرایبورگ، آخن، برلین و Clausthal این گروه به صورت مجزا در آمد. در سال ۱۹۰۹ نیز جامعه ریخته‌گران آلمان جهت مهندسی ریخته‌گری در رشته آهنی و غیرآهنی تاسیس شد و نتایج تكنیكی آن در مجله “Giesserei” به چاپ می‌رسد.

رونق و شكوفایی ریخته‌گری،‌با جنگ جهانی اول ناگهان به پایان رسید. زمانی كه تولیدات ریخته‌گری كاهش پیدا كرد، تقاضا برای محصولات ریخته‌گری فولاد افزایش داشت.

بعد از معرفی مارك آلمان در سال ۱۹۴۸ بهبود شدیدی پدید آمد و میزان تولیدات ریخته‌گری در سال ۱۹۵۰ به میزان قبل از جنگ جهانی رسید. بعد از آن صنایع خودروسازی بصورت پیوسته رشد كردند و تاحدی كمبودها را در دیگر شركتها و واحدهای صنعتی جبران نمودند. امروزه صنایع ریخته‌گری آلمان تا حد زیادی به صنایع خودروسازی وابسته است. زمانی كه مهندسی مكانیك پیشرفت كرد، اهمیت صنایع فولادی كم شد. ریخته‌گری در قالب، جای خود را به ریخته‌گری پیوسته داد و در نهایت ریخته‌گری پیشرفته‌تر و با ارزش‌تر شد. در دهه ۶۰، تولید به حداكثر میزان خود رسید. بعد ازآن، ساختار صنایع، مواد ریخته‌گری،‌قالب‌سازی، و فرایندهای ذوب تغییر كرد و حاصل آن چیزی نبود جز مكانیزاسیون، اتوماسیون، بالا رفتن ارزش كار و رقابت با كشورهای دیگر. نیروی كار از ۱۸۹۶۰۰ نفر در سال ۱۹۶۰ به ۴۵۰۰۰ در سال ۲۰۰۰ رسید؛ تعداد واحدهای ریخته‌گری مداوم كم می‌شد و این به معنای ظرفیت بالاتر و بازده بیشتر است.

در دهه آینده استقرار صنایع ریخته‌گری منوط به استقرار شركتهای خودروسازی، افزایش ارزش نیروی كار و انرژی و قوانین زیست‌محیطی است.

صنایع ریخته‌گری اروپا در آستانه تحول ساختاری قرار دارند، این تحول حول سه محور زیر انجام می‌شود: ۱.توجه به خواسته‌ها و اهداف مشتریان، ۲.نوآوری مواد با توجه به نیاز بازار، ۳.توسعه همكاری و مشاركت برای دستیابی به اتحاد و پایداری. كشور آلمان به عنوان بزرگترین تولیدكننده قطعات ریختگ‍ی اروپا، به برنامه‌ریزی دقیق پرداخته تا بتواند ضمن رفع چالشهای موجود، صنایع ریخته‌گری خود را در جهت رشد قرار داده و جایگاه مناسب مجددی برای آنان بیاید. استراتژی صنایع ریخته‌گری آلمان تا سال ۲۰۱۰ بصورت زیر ترسیم شده است. مدلی كه توسط پژوهشگران ارائه شده است شامل سه مرحله زیر می باشد:

۱. درك وضعیت موجود، ۲.درك موقعیت در بازار، ۳.چگونگی انتخاب استراتژی، توسعه و ارزیابی مداوم.

درك وضعیت موجود: شامل ارزیابی برنامه ۵ ساله بازار-مشتری –محصول؛ كنترل برآوردهای فعلی به كمك SWOT ؛ تجهیز واحدها با توجه به اهداف مشتری؛ تعیین نقاط ضعف و قوت و آنالیز واحدهای خارجی و تعیین عوامل موفقیت.

درك موقعیت در بازار: شامل حجم بازار، نرخ رشد، موانع موجود در بازار و میزان سهم نسبت به ورودی‌‌های آن؛ آنالیز بازار در خارج از طریق مصاحبه با مشتری و تصحیح عملیات فروش و روند بازار؛ تحلیل موقعیت‌یابی از طریق مشاوره با متخصصین برای فهم موقعیت تكنولوژی و عوامل موفقیت.

انتخاب استراتژی، توسعه و ارزیابی مداوم: شامل توسعه استراتژی انتخاب شده و تمركز براهداف تعیین شده ؛ ارزیابی استراتژی انتخاب شده (داخل و خارج)؛ ارزیابی امكان تحقق استراتژی انتخاب شده (مالی_ دانش فنی_ زمان).

اطلاعات و آمار دقیق و تجزیه و تحلیل آنها، شرایط اقتصادی حال حاضر واحدها را تعیین نموده و منجر به یكی از شرایط زیر می‌شود: افزایش سرمایه‌گذاری ،یا عدم سرمایه‌گذاری.

تحقیقات انجام شده در اروپای مركزی (شامل كشورهای آلمان، فرانسه، اتریش، ایتالیا و سوئیس) نشان می‌دهد كه بازاری در حدود ۷ میلیارد یورو برای ریخته‌گری چدن، ۲ میلیارد یورو برای ریخته‌گری فولاد و ۵/۴ میلیارد یورو برای ریخته‌گری آلیاژهای سبك وجود دارد.

بر مبنای وضعیت و امكانات موجود، موقعیت‌یابی و یا موضع‌گیری مناسب صنایع ریخته‌گری در محدوده بازار واقعی، می‌توان استراتژی نوین و مستدلی را كه در آن جاذبه‌‌های مالی (گردش مالی و میزان سودآوری) نیز لحاظ شده باشد، تدوین و بر این اساس سناریو‌‌های مختلفی را برای توسعه نوشت. نكته مهم ارزیابی مداومی است كه هر صنعت از وضعیت خود در این راستا به عمل می‌آورد. در بررسی و ارزیابی توجه به نكاتی نظیر، تدوین دانش فنی مورد نیاز، حل مشكلات و قابلیت و توانایی در نوآوری مواد، سرمایه‌گذاری و مسایل زیست محیطی (میزان تولید مواد معلق و یا گازهای حاصله) ضروری است. همچنین با رعایت توصیه‌‌های تجاری و استراتژیك، جزییات كار از قبیل پرسنل مورد نیاز، زمانبندی، كمیت و كیفیت و مسائل كنترلی نیز قابل تعریف است و نتایج میزان پیشرفت كار زیر نظر قرار می‌گیرند.

چین: با پذیرش عضویت كشور چین در سازمان تجارت جهانی در دسامبر ۲۰۰۱ صادرات چین به آمریكا، اروپا و ژاپن باعث ترقی اقتصاد چین و رقابت آن با كشورهای خارجی شد. جای هیچ شكی نیست كه چین رشد به سزایی داشته است. تقاضا برای فلزات پایه در چین همچنان رو به افزایش است. از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ تقاضا برای مس از ۲۳ به ۲۸ درصد، نیكل از ۲۸ به ۴۵ درصد و فولاد از ۲۶ به ۳۵ درصد خواهد رسید.

صنایع ریخته‌گری چین در شهرهای مشهور پراكنده هستند. ۶۳ درصد واحدها در نواحی غربی و شمال چین (مثل شانگهای، تیانجین، شانكسی و پكن) و ۳۶ درصد واحدها در ناحیه جنوبی (مثل ژیزانگ، سیچوان و گوندونگ) واقع شده‌اند.

قطعات ریختگی خودرو ۶ الی ۱۰ درصد از كل قطعات ریختگ‍ی چین را به خود اختصاص می‌دهد. تولید خودروهای بزرگ و كوچك، آغاز و تجربیات آنها با سرعت رو به افزایش است. این روند افزایشی در رشد صنایع باعث رشد قابل توجه تولیدات چدن خاكستری و چدن نشكن شده است. قطعات ریخته‌گری مورد استفاده در ماشینهای كشاورزی و موتور سوخت داخلی همواره مقدار زیادی از مجموع تولیدات ریخته‌گری كشور چین را به خود اختصاص می‌دهند. تقریبا تمام شهرها دارای كارخانه‌‌های تولید كننده دیزل، تراكتور و اجزای دیگر ماشینهای كشاورزی می‌باشند كه سالانه تولید ۵/۱ الی ۲ میلیون تكنولوژی اطلاعات قطعه ریختگ‍ی كه تقریبا یك ششم كل تولیدات ریختگ‍ی كشور است را به خود اختصاص داده‌اند. اجزای ماشینهای كشاورزی و موتورهای درون‌سوز بطور عمده از چدن خاكستری و نشكن ریخته می‌شوند.

شیوا اسلامی

منابع:

مجله Giesserei

Foundry Trade Journal

Indian Foundry Journal

Foundry Management & Technology

مجله ریخته‌گری (ویژه نامه)، انتشارات جامعه ریخته‌گران ایران

---