آرامش در حضور تلویزیون

دنیای غرب كه امروز به فصل غایی تربیت مخاطب رسانه ای رسیده است دربازنگری مسیر آمده با اتكا به آمار و اطلاعات میدانی ظرایف تازه ای از تلاش والدین درمقابله با تاثیر پذیری فرزندانشان از صحنه های خشونت آمیز و غیر اخلاقی برنامه های تلویزیونی را پیش رویمان می گذارد

انتقال خشونت از طریق برنامه‌های تلویزیونی به مخاطب به ویژه كودكان و نوجوانان بحث همیشه داغ محافل كارشناسی امور اجتماعی است.

دنیای غرب كه امروز به فصل غایی تربیت مخاطب رسانه‌ای رسیده است در بازنگری مسیر آمده با اتكا به آمار و اطلاعات میدانی ظرایف تازه‌ای از تلاش والدین در مقابله با تاثیر‌پذیری فرزندانشان از صحنه‌های خشونت‌آمیز و غیر‌اخلاقی برنامه‌های تلویزیونی را پیش رویمان می‌گذارد.مطالعه نتایج آمارگیری سازمان كایزر برای ما كه این سوی دنیا هم هنوز مبانی مخاطب‌سازی برای رسانه‌های جمعی را مشق می‌كنیم افق روشنی از نتایج تبعیت بی‌تفكر از روش‌های غربی را نمایان می‌سازد و به ما می‌گوید تب داغی كه این روزها پای فیلم‌های تبلیغی هالیوود، فیلم‌های ترسناك، انیمیشن‌های تخیلی، خشونت‌ها، تعقیب و گریز‌های پر‌حادثه و هزاران نسخه بی‌تناسب به فرهنگ ایرانی را به رسانه ملی كشانده است، مخاطب شرقی را از پا درخواهد آورد.

احساس خطر در تحقیقی كه توسط سازمان كایزر از ۶ هزار آمریكایی انجام شد، ۴ هزار نفر گفتند كه نسبت به تصاویر خشونت‌آمیز و غیر‌اخلاقی ای كه در معرض دید فرزندانشان در تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای است. احساس خطر می‌كنند. علاوه بر آن والدین از تصویب قوانین و محدودیت‌های جدید برای استفاده كودكان از تلویزیون و كامپیوتر حمایت می‌كنند. گزارش كایزر نشان داد كه ۴ هزار نفر از این جمعیت كه گروه والدین را شكل می‌دهند، با دقت استفاده فرزندانشان از تلویزیون، اینترنت و بازی‌های كامپیوتری را زیر نظر دارند. از هر ۵ پدر و مادر یكی معتقد است كه باید توجه بیشتری به این مقوله داشته باشد و همین ضریب می‌گوید كه تا به حال چندین بار دیده فرزندش در حال دیدن برنامه‌های نامناسب است.

دل‌های خوش، آینده ناخوش مسوول این آمارگیری نكته دور از توجهی را اعلام می‌كند: «پدر و مادر، معلم و دوستان تاثیر بسیار عمیق‌تری نسبت به رسانه‌ها بر كودكان می‌گذارند. بسیاری فكر می‌كنند كه والدین نگران استفاده فرزندشان از اینترنت هستند و احساس می‌كنند اینترنت از عوارض بد تكنولوژی است اما خوشبختانه ما با چنین موردی در این تحقیق مواجه نشدیم ولی كسانی كه فكر می‌كنند نظارت خوبی بر كارهای بچه‌هایشان دارند، بهتر است بدانند كه آنان خودشان را گول می‌‌زنند.» نتایج تحقیق نشان می‌دهد كه پدر و مادران می‌گویند ما بر كار فرزندانمان نظارت می‌كنیم. این در حالی است كه سازمان كایزر در آمارگیری دیگر از فرزندان به این نتیجه رسید كه روش‌های دستیابی نسل امروز پیشرو‌تر از روش‌های كنترلی والدین است.

دو كابوس در یك خواب نتیجه تحقیق سازمان كایزر در زمانی منتشر شده كه توجه عمومی به اثر خشونت، تصاویر غیر‌اخلاقی و كلمات ناپسند در تلویزیون، اینترنت، موسیقی، بازی‌های رایانه‌ای و سینما بسیار جلب شد و كابوس خشونت و تصاویر غیر‌اخلاقی درهم آمیخته است. اوایل ماه جاری در دادگاهی در آمریكا راجع به ممنوعیت استفاده اتفاقی از كلمات نادرست بسیار صحبت شده بود. در آوریل سال جاری نیز گزارشی به كنگره آمریكا رفت. این گزارش حاكی از آن است كه قانونگذاران می‌توانند خشونت تلویزیون را بدون اینكه آزادی بیان را به خطر بیندازند، كنترل كنند. نگارندگان این طرح، شاكیان آن پرونده و همه والدین می‌خواهند از خوابی كه دو كابوس را در یك شب برای آنها می‌سازد، بیدار شوند.

حمایت آدم‌های خواب‌زده در تحقیق كایزر عنوان شد دوسوم والدین از به وجود آمدن محدودیت‌های جدید در برنامه‌های تلویزیونی حمایت می‌كنند. گویی والدین خواب‌زده در نیم‌آگاهی به دست آورده‌شان سعی دارند ایمنی فرزندانشان را تضمین كنند. در سوال نیامده بود كه چه قانونی اعمال شود ولی پیشنهاد شده بودكه مثلا برنامه‌های خشن نامناسب بعدازظهر پخش شوند. «تیم وینتر» رئیس انجمن والدین و تلویزیون گفت: «واضح است كه هم در صنعت و هم خدمات عمومی باید به دنبال راه‌هایی برای حل مشكل خشونت، صحنه‌های غیر‌اخلاقی و كلمات ناپسند باشیم.» «جیم دایك» مدیر TVwach و یكی از مخالفان اعمال محدودیت بر تلویزیون می‌گوید: «پدر و مادرها با كنترل عادت‌های فرزندانشان نتایج بهتری می‌گیرند و اگر آنها می‌توانند بچه‌هایشان را كنترل كنند، پس چرا دولت باید وارد شود؟»

شكست آرام این گفته‌ها در حالی بود كه نیمی از والدین شركت‌كننده در تحقیق كایزر گفته‌اند توجه بسیاری به استفاده فرزندانشان از رسانه‌ها دارند و معتقد بودند كه آنها بیش از حد توان كنترلی والدین در معرض خشونت و تصاویر غیر‌اخلاقی قرار گرفته‌اند. اتفاق خطرناك اینكه تعداد آنها از تحقیق مشابه سال ۱۹۹۸ كه ۶۰ درصد بود كمتر شده است. یعنی گروهی از والدین با فهم ناتوانی خود از كنترل فرزندانشان در برابر آماج رسانه‌‌ها تسلیم شده‌اند. پدر و مادرهای سیاهپوست و لاتین نیز بیش از سفیدپوستان نگرانی خود را ابراز كرده‌اند. در حالی كه ۷۰ درصد جمعیت آماری گفتند با دقت مراقب استفاده فرزندانشان از رسانه‌ها هستند، ۱۸ درصد گفتند كه این نظارت‌ها كم است و ۱۶ درصد نیز گفتند كه اصلا نظارتی لازم نیست. از كسانی كه گفتند باید بیشتر توجه داشته باشند، اكثرشان معتقد بودند كه قرار گرفتن كودكان در مقابل رسانه‌ها بسیار گسترده شده و آنها نمی‌توانند همه چیز را زیرنظر داشته باشند، یا اینكه آن‌قدر وقت ندارند كه همه چیز را تحت كنترل درآورند.

ایران همپای غرب فصل اخیر همان گرفتاری امروز والدین ایرانی نیز هست. والدینی كه این روزها در برابر چت‌روم، تصاویر اینترنتی، فیلم‌های رایانه‌ای، بازار قاچاق فیلم‌های روز جهان، خرید سهل‌الوصول فیلم‌های غیراخلاقی و ... مستاصل شده‌اند و از طرفی از سوی تلویزیون ملی نیز احساس خطر می‌كنند اما نمی‌دانند كه روزهای خوش تربیت كودكانشان را می‌گذرانند و فرزندان آنها هستند كه باید نگران تربیت فرزندان نسل بعد خود در شرایط مشابه دنیای غرب باشند، زیرا دنیایی كه والدین آمریكایی در مواجهه با رسانه آن را تجربه می‌كنند، دنیایی است كه ما هنوز گرفتارش نشده‌ایم. جهنمی از بحران معنویت و اخلاق كه اگر نسبت به آن بی‌توجه باشیم به سرعت احاطه‌مان می‌كند.

رسانه‌های منفور ۲۵ درصد از والدین گفتند تاثیرات رسانه‌ها بر فرزندانشان بیشتر منفی است، ۳۰ درصد گفتند تاثیرات اكثرا مثبت است و كمی بیش از ۴۰ درصد گفتند كه رسانه‌ها تاثیر كمی دارند. ۷۰ درصد والدین با بچه‌های ۹ ساله یا بزرگ‌تر ـ كه در خانه از اینترنت استفاده می‌كنند ـ گفتند می‌دانند بچه‌هایشان در اینترنت چه كار می‌كنند و اكثرشان گفتند ایمیل فرزندشان را چك كرده‌اند و در سایت‌هایی مثل My Space بچه‌هایشان را پیدا كرده‌اند تا ببینند خودشان را چگونه معرفی می‌كنند و نیز تمام سایت‌هایی كه بچه‌ها دیده‌اند را بررسی می‌كنند. حدود ۴۰ درصد والدین دارای دستگاهی هستند كه برنامه‌های خاصی از تلویزیون را قفل می‌كنند. به طور كلی می‌توان مشاهده نمود كه توجه والدین آمریكایی نیز به آنچه فرزندانشان می‌بینند، جلب شده است و آنان نیز نگران تاثیرات مخرب نمایش خشونت و بی‌بند و باری روی فرزندانشان هستند.

یك پیام اخلاقی مستقیم رسانه‌های جمعی كه ترویج پیام‌های اخلاقی مستقیم را بی‌اثر می‌دانند خود تاثیر مخرب پیام‌های غیراخلاقی مستقیم را بررسی نمی‌كنند ولی آمار حاصل از تحقیقات میدانی خبر از وحشت عمومی در میان والدین می‌دهد كه خود روزی مخاطب دائمی رسانه‌های جمعی بوده‌اند اما در كشور ما فرزندان والدینی كه نخستین مخاطبان حجم ۲۴ ساعته برنامه‌های تلویزیونی بوده‌اند و اولین مصرف‌كنندگان تلفن‌ همراه و اینترنت بودند هنوز سنین كودكی را پشت سر می‌گذارند. والدین هنوز به شكل واقعی با وحشت تربیت فرزندانی كه چند گام از آنها جلوتر هستند مواجه نشدند، غلبه بر وحشتی كه والدین آمریكایی را در برگرفته و راه‌حل ندارد مگر آنكه پیش از دچار شدن به وضعیت مشابه از قدرت گرفتن عناصر شكل دهنده وضعیت، جلوگیری كنیم.

رسانه ملی، وظیفه ملی رسانه ملی در این میان وظیفه‌ای سرنوشت‌ساز را برعهده دارد. نمایش فیلم‌ها و كارتون‌های پرخشونت نسلی را پرورش می‌دهد كه به اخلاقیات پایبند نخواهد بود. كودكانی که با انبوه صحنه‌های تعقیب و گریز، جرم و جنایت، انسان‌های بی‌احساس، قربانیان قطعه‌قطعه شده و ... روبه‌رو می شوند با احساس همیشگی ناامنی رشد می‌كنند و خود به قطعه‌ای از پازل یك جامعه پرتشویش تبدیل می‌شوند. شاید امروز نتوانیم به طور قطع با بخش مخرب پدیده‌های رسانه‌ای مدرن همچون اینترنت، تلفن همراه و ... مقابله كنیم اما می‌توانیم با استعانت از رسانه‌ای ملی بستر‌های عمومی حریم امنیتی اخلاق را حفظ كنیم. گام نخست ایجاد آرامش برای مخاطب از طریق پخش فیلم‌های انسانی است.