جمهوری آذربایجان در ماه مبارک رمضان

ماه رمضان از جمله ماه های مبارکی است که در آن مسلمانان به نوعی تحول درونی دست می یابند در نتیجه این تحول درونی فضای زندگی, مسلمانان با تفاوت های محسوس و مثبتی روبه رو می شوند که گویای واقعیت های بسیاری است

ماه رمضان از جمله ماه‌های مبارکی است که در آن مسلمانان به نوعی تحول درونی دست می‌یابند؛ در نتیجه این تحول درونی فضای زندگی، مسلمانان با تفاوت‌های محسوس و مثبتی روبه‌رو می‌شوند که گویای واقعیت‌های بسیاری است. معمولا در این ماه، عموم مسلمانان حساسیت زیادی نسبت به رعایت واجبات دینی و ترک منکرات دارند که به میزان حساسیت آنان، از میزان ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی و مشکلات ناشی از آن کاسته می‌شود.

این مطلب گویای این مهم است که اسلام، دین همه‌جانبه‌ای است که سعادت دنیوی و اخروی انسان را تأمین می‌کند و میزان برخورداری از این سعادت در ارتباط مستقیم با میزان عمل به احکام اسلام دارد. نتیجه سخن این که اگر امروزه در برخی جوامع اسلامی، برخی مشکلات و ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی دیده می‌شود ناشی از کنار گذاشته شدن تمام و یا بخشی از احکام نورانی اسلام است.

جمهوری آذربایجان از جمله کشورهای اسلامی است که به دلیل فاصله گرفتن دولتمردانش از احکام اسلامی و نیز به دلیل شناخت نداشتن مردم از اسلام حقیقی بنا به دلایل گوناگون، مشکلات زیادی را تحمل می‌کند. مصداق بارز مشکلات این کشور در اشغال بودن حدود ۲۰ درصد از خاک جمهوری آذربایجان در سال‌های متوالی گذشته است. چنانچه دولتمردان جمهوری آذربایجان، زمینه شناخت اسلام حقیقی برای مسلمانان این کشور را فراهم می‌کردند، قطعا مردم آذربایجان در سایه آموزه‌های دینی از قبیل غیرت دینی، شهادت و... سرنوشت دیگری را برای قره باغ و دیگر مناطق اشغالی کشورشان رقم می‌زدند.

● جمهوری آذربایجان در ماه رمضان

ماه مبارک رمضان و برخی مناسبت‌های آن از قبیل شب‌های قدر و روز جهانی قدس، از جمله روزهایی است که می‌توان همزمان به دو موضوع مهم در جمهوری آذربایجان پی برد. این ماه از یک سو علاقه فطری و قلبی مردم آذربایجان به دین اسلام را مشخص می‌نماید و از سوی دیگر، برداشت‌های سطحی مسلمانان این جمهوری از برخی احکام اسلامی و عدم شناخت و آگاهی آنان از دیگر تعالیم این دین آسمانی را آشکار می‌کند.

مردم منطقه‌ای که امروزه جمهوری آذربایجان نامیده می‌شود، پس از جدایی از ایران، سالهای متمادی زیر استیلای تزارها و کمونیست‌ها بودند که سال‌های ۱۹۱۸تا ۱۹۲۰ حایل بین تسلط تزارها و کمونیست‌ها بر این منطقه است؛ با این توضیح که در این دو سال، حزب مساوات دولتی به ظاهر مستقل در منطقه تاریخی آران بنیان نهاد و نام حکومت خود را از روی برخی مطامع سیاسی و... آذربایجان نامید. مردم این منطقه در زمان استیلای روس‌ها (اعم از تزارها و کمونیست‌ها) سال‌های سخت و طاقت فرسایی را پشت سر گذاشتند. این مردم بر سر اعتقادات خود چه کشته‌ها که نداده و چه شکنجه‌هایی که نشده‌اند!

به رغم همه مقاومت‌ها و ایستادگی‌های مردان و زنان مؤمن این منطقه، روسها توانستند تا حدود زیادی اعتقادات دینی مردم را از بین ببرند و احکام اسلامی را یکی پس از دیگری تعطیل کنند. در سال‌های حاکمیت کمونیست‌ها، هرچند دینداران غیرتمند و با تعصب آذربایجان، پنهانی و در خلوت خود با خدایشان به انجام فریضه روزه اهتمام می‌کردند، ولی از آنجا که مساجد تعطیل بوده و بجای آوردن آداب و آیین‌های دینی هم ممنوعیت داشت، ماه رمضان به فریضه‌ای تعطیل شده مبدل شده بود.

پس از استقلال جمهوری آذربایجان از اتحاد جماهیر شوروی، به رغم میل باطنی دولتمردان این جمهوری در ادوار گوناگون، صدها مسجد در روستاها و شهرهای گوناگون جمهوری آذربایجان احیا و یا احداث شده است که این موضوع، زمینه مناسبی برای از انزوا درآوردن و تکریم ماه رمضان فراهم آورده است.

امروزه بسیاری از مردم جمهوری آذربایجان که در نتیجه سیاست‌های دوران استیلای روسها و نیز سیاست‌های دین‌زدایی دوران پس از استقلال با معارف حقیقی اسلام فرسنگ‌ها فاصله دارند، به دلیل اینکه فریضه روزه را سینه به سینه از نیاکان خود به ارث برده‌اند، با اشتیاق تمام نسبت به انجام آن مبادرت می‌ورزند، لیکن درباره شناخت دیگر احکام اسلامی همچون موضوع حجاب، نماز، حج و... با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. اهتمام مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در بزرگداشت ماه رمضان، علاقه قلبی و فطری آنان به دین اسلام را نشان می‌دهد، ولی، شناخت نداشتن واقعی بیشتر مردم این جمهوری از بسیاری از احکام اسلام ضرورت معرفی اسلام واقعی برای آنان را بیش از پیش مشخص می‌سازد؛ موضوعی که در کنار جدیت و تلاش مردم جمهوری آذربایجان برای شناخت احکام اسلامی، اقدام عملی همه علما و دانشگاهیان برای شناساندن احکام نورانی اسلام به مردم مسلمان دومین کشور شیعی جهان را مشخص می‌سازد.

البته در سال‌های اخیر، مردم مسلمان آذربایجان به ویژه دینداران و مؤمنان این جمهوری، گام‌های بلندی برای شناساندن اسلام حقیقی و زدودن تحریفات و خرافات از دامان پاک و آسمانی دین اسلام برداشته‌اند، لیکن همراهی نکردن دولت با آنان، تلاشهای آنان را تا اندازه‌ای کمرنگ نموده است. دولتمردان جمهوری آذربایجان با استناد به قانون اساسی این کشور که بر پایه دو اصل لائیسم و سکولاریسم تدوین شده است، به روش‌های گوناگون بر سر راه گروه‌های اسلامی موانع زیادی ایجاد می‌نمایند، به گونه‌ای که اقلیت ۵ درصدی دیگر ادیان و نیز گروه‌های لائیک از آزادی عمل بیشتری نسبت به اکثریت ۹۵ درصدی مردم آذربایجان برخوردارند.

به رغم همه آنچه گفته شد، ماه رمضان در جمهوری آذربایجان، وضیعت این جمهوری را با ماههای بعدی سال متفاوت می‌نماید. در این ماه بیشتر رستوران‌ها به حالت تعطیل درمی‌آیند و افرادی که به عنوان خواننده در این رستوران‌ها برنامه موسیقی اجرا می‌نمایند، به احترام ماه مبارک رمضان برنامه‌های خود را تعطیل می‌نمایند و حتی برخی از آنان، اعم از زن و مرد خود نیز روزه می‌گیرند. در این ماه در بیشتر مساجد، سفره احسان بر پا می شود و به طور کل، مساجد در این ماه از ازدحام بیشتری نسبت به ماه‌های دیگر برخوردار است، به ‌ویژه مساجد بزرگ که مسلمانان جمهوری آذربایجان نماز را در این مساجد باشکوه به جماعت بجای می‌آورند. در این ماه علاوه بر مساجد، مقبره برخی امامزادگان نسبت به ماه‌های دیگر، زایران بیشتری دارند و در این محلها نیز افراد ثروتمند با دادن قربانی و... به نیازمندان کمک می‌کنند.

استقبال قابل توجه مردم جمهوری آذربایجان از برنامه‌های شبکه جهانی سحر، می‌تواند دلیل خوبی برای اهتمام مردم مسلمان جمهوری آذربایجان در بزرگداشت ماه مبارک رمضان باشد. سال گذشته، خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) در باکو، نتیجه نظرسنجی از مردم داخل این کشور پیرامون میزان نگاه کردن برنامه‌های مذهبی ویژه رمضان شبکه سحر را در میان بینندگان تلویزیون در آذربایجان به میزان ۴۲ درصد اعلام نمود که این موضوع حاکی از اشتیاق این مردم برای کسب معارف اسلامی است.

در زمینه رسانه‌های جمهوری آذربایجان در ماه مبارک رمضان، باید اذعان داشت که محتوای بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، به گونه‌ای است که گویا مخاطبان این برنامه‌ها، عموما افراد بی دین و لائیک هستند. برخی فیلم‌ها و سریال‌های مبتذلی که از شبکه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان پخش می‌‌شود، گوی سبقت را از شبکه‌های غربی ربوده‌اند که به طور طبیعی پیامدهای منفی اخلاقی و فرهنگی این برنامه‌ها دامنگیر جوانان مسلمان جمهوری آذربایجان می‌‌شود.

به نوشته روزنامه غربگرای «ینی مساوات» در اغلب شبکه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، نه تنها خبری از برنامه‌های ویژه ماه مبارک نیست، بلکه برخی شبکه‌ها مانند شبکه «آ. ت. و» برای لجاجت با مسلمانان در مواقع افطار و سحری صحنه‌های زشت و مشمئز کننده ای را به نمایش می‌گذارند.

از جمله موارد قابل تأمل این‌که برخی زنان جمهوری آذربایجان که حجاب اسلامی ندارند نیز نسبت به گرفتن روزه اهتمام می‌ورزند و همچنین افرادی هستند که روزه می‌گیرند، لیکن نماز بجا نمی‌آورند. این مسائل و موارد شبیه آن به نوبه خود، حاکی از علاقه مردم آذربایجان به دین اسلام است که متأسفانه به دلایل پیش گفته نتوانسته‌اند احکام اسلامی را به طور دقیق آموزش بینند.

مطلب دیگر آن که امسال به دلیل نزدیکی ماه رمضان با زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آذربایجان دولت این کشور تلاش کرده است با انجام تبلیغاتی درباره این ماه، آرای مردم دیندار و مؤمن آذربایجان را به دست آورد. از جمله اقداماتی که دولت باکو برای این منظور انجام داده است، نصب تابلوهایی درباره فرا رسیدن ماه رمضان در خیابان‌ها و میادین گوناگون شهر باکوست که این کار برای نخستین بار انجام شده است. البته مردم و گروه‌های دینی باکو، حمایت از نامزدی الهام علی اف را به پالایش شبکه‌های تلویزیونی از برنامه‌های مبتذل وابسته دانسته‌اند که به نظر می‌رسد با توجه به سیطره صهیونیست‌ها بر بسیاری از این شبکه‌ها این خواسته گروه‌های دینی حتی برای کوتاه مدت نیز اجابت نشود.

خلاصه در این ماه، بیشتر دینداران روزه‌دار آذربایجانی، با توجه به این‌که شیعه دوازده امامی هستند به انجام فرایض دینی می‌پردازند و به دستورالعمل‌های شرعی توجه دارند و در تلاشند آنچه را که شارع مقدس گفته و احکام و آموزه‌های دینی بر جای مانده از سیره اهل بیت(ع) مؤید آنست، عمل کنند.

● شب‌های قدر و روز جهانی قدس در جمهوری آذربایجان

از مهمترین مناسبت‌هایی که در این ماه قرار دارد، شب‌های لیالی قدر و نیز روز جهانی قدس است. مردم جمهوری آذربایجان در شب‌های قدر با اشتیاق زیادی در مساجد و تکایا به احیا و راز و نیاز با معبود خویش می‌پردازند. حسینیه ایرانیان باکو در این شب‌ها، سرشار از مشتاقان آذری است که برای بهره‌گیری از سخنرانی و مراسم عزاداری در این محل جمع می‌شوند و خیلی اوقات به دلیل محدودیت جا در محوطه بیرونی حسینیه از مراسم احیا استفاده می کنند. مردم جمهوری بیش از هر زمان دیگری در این ماه‌ها خود را نیازمند معارف قرآنی می‌بینند و از اینکه نمی‌توانند متن اصلی قرآن را بخوانند ابراز تأسف شدید می‌نمایند.

از دیگر مناسبت‌هایی که جلوه‌ای دیگر از عشق و علاقه قلبی مردم جمهوری آذربایجان به دین اسلام را به نمایش می‌گذارد، روز جهانی قدس است. این روز هرچند در جمهوری آذربایجان روز کاری است، اما بسیاری از مردم این کشور در مساجد جمع می‌شوند و با سر دادن شعارهای مرگ بر اسرائیل، مرگ بر آمریکا و مرگ بر اشغالگران صهیونیست و ارمنی، خواستار اتحاد کل جهان اسلام برای آزادسازی اراضی اشغالی مسلمانان و قدس شریف می‌شوند.

لازم به توضیح است سال گذشته به رغم ممنوعیت‌های دولتی روز جهانی قدس در جمهوری آذربایجان گسترده‌تر از سال‌های قبل برگزار شد، به گونه‌ای که مردم، علاوه بر تجمع در مساجد؛ در شهرک نارداران، خیابان شهدای باکو، مقابل سفارت رژیم صهیونیستی در باکو، قبرستان شهدای باکو و برخی مکان‌های دیگر و همچنین در بیشتر شهرها و قصبه‌های این جمهوری به راهپیمایی پرداخته و خواستار آزادی قدس شریف شدند.

شبکه‌های تلویزیونی جمهوری آذربایجان، مراسم روز جهانی قدس را با سکوت کامل خبری برگزار می‌نمایند. این شبکه‌ها که در مواقع دلخواه خود از تجمع گروهک‌های چند نفری در مقابل سفارت جمهوری اسلامی ایران گزارش‌های طولانی و مصاحبه پخش می‌کنند، در روز جهانی قدس، نه تنها از پوشش خبری تظاهرات میلیونی مردم ایران و دیگر کشورهای اسلامی در حمایت از مردم مظلوم فلسطین خودداری می‌کنند، بلکه به تجمعات اعتراض آمیز در جلوی سفارت رژیم صهیونیستی در باکو نیز کاملا بی‌اعتنایی می‌کنند.

سخن آخر این که در این ماه، مردم شیعه جمهوری آذربایجان، بیش از هر زمان دیگری، آمادگی خود را برای آموزش واقعی آموزه‌های دینی و بازگشت به هویت اصیل ایرانی ـ اسلامی فریاد می‌زنند و با این کار خود، رسالت همه علمای شیعی و نیز دانشگاهیان را برای کمک معنوی به آنان سنگینتر می‌نمایند.

حسن گلی