بانک و فرش

فرش ایران از معدود كالاهایی است كه با پیشینه ای بیش از ۲۵۰۰ سال بر تارك هنرو صنعت كشورمان خود نمایی می كند و از اركان مهم بازرگانی و تجارت به شمار می رود اما امروزه از شكوه هخامنشی و ساسانی و عصر طلایی صفوی جز نمونه هایی در موزه ها۰۰۰

فرش ایران از معدود كالاهایی است كه با پیشینه ای بیش از ۲۵۰۰ سال بر تارك هنرو صنعت كشورمان خود نمایی می كند و از اركان مهم بازرگانی و تجارت به شمار می رود . اما امروزه از شكوه هخامنشی و ساسانی و عصر طلایی صفوی جز نمونه هایی در موزه ها ، نام و نشانی از تجار در كتابها با قی نمانده است . با گذر از این اعصار رونق هنری و بازرگانی فرش ایران اندك اندك رنگ می بازد و در لابه لای زمان رو به فراموشی می رود، جز معدودی در گوشه و كنار این كهن بوم و بر به اعتلای این میراث دیرینه نمی اندیشند . امید است دراین مجال اندك تا فراموشی كامل این میراث چاره ای اندیشیده شود تا شاید رونق گذشته را بازیابد .چرخه این هنر_ صنعت از ابتدایی ترین مراحل تولید تا رسیدن به دست مصرف كننده حدود ۷۰ فرصت شغلی را درخود جای می دهد . درصد بالایی از قشر عظیم روستا ئیان به طور دائم و یا فصلی به تولید فرش مشغول هستند و با فندگان شهری نیز گاهی كاملاً از راه این هنر امرار معاش می كنند . پس از با فنندگان ، تولید كنندگان از كمترین تسهیلات و كمك از سوی دولت برخوردارند . باتوجه به هزینه های بالای روند تولید فرش ، بخش خصوصی كمتر توان استقلال و تولید بدون حمایت دولت را داراست . درحالی كه حمایت و سیاست گذاری صحیح دولتی از نقش و اهمیت بسیاری برخوردار است . وجود تصمیمات غیر كارشناسی در سیاست گذاری ها و مراحل تولید از عوامل بازدارنده و فرساینده ای به شمار می روند كه دراین چرخه به كررات می توان آن را مشاهده كرد . وضع قوانین و مقررات بانكی جهت اخذ وام تولید كنندگان با نرخ سود ۱۵ % ومهلت باز پرداخت حداكثر ۹ماه برای فرش و صنایع دستی از معضلات اصلی تولید كنندگان به شمار می آید . درحالی كه مهلت باز پرداخت وام برای كالاهای سرمایه ای حداكثر ۱ سال و خدمات فنی و مهندسی حداكثر ۵ سال در نظر گرفته شده است . برای تولید فرش از زمان شروع بافت یك قالیچه با صرف كمترین زمان و وجود چند كارگر، با فرض آماده بودن تمامی مواد مصرف و نقشه و رج شمار متوسط ، حدود ۳تا ۴ ماه زمان لازم است . پس از بافت مراحل آماده سازی ، شستشو و عرضه به عمده فروش و خرده فروش تا زمان خرید مشتری در داخل كشور حداقل ۶ ماه و درخارج از كشور با طی كردن مراحل گمركی و انبارداری و غیره گاهی حدود یكسال یا بیشتر به طول می انجامد تا سرمایه اولیه به تولید كننده بازگردد با احتساب نرخ تورم داخلی و خارجی و بی ثباتی نرخ ارز و نفت و باتوجه به اینكه برخی از مواد رنگرزی و پشم مورد نیاز برای بافت فرش های نفیس و ابریشم از خارج كشور وارد می شود و ذكر این نكته كه درمورد فرش هایی با ابعاد بزرگتر و یا فرش هایی با رجشمار بالاتر این زمان به صورت تصاعدی افزایش می یابد حال این سئوال مطرح است ، باوجود فرصت ۹ ماهه ، تولید كننده چگونه تسهیلات اخذ شده را باز پرداخت نماید ؟در مقایسه با كشورهای رقیب كه تولید كنندگان فرش، وام با نرخ سود ۴ تا ۵ درصد دریافت می كنند و از بخشودگی ۱۰۰ درصد مالیاتی برخوردارند هزینه تولید به ۴/۱ تولید فرش مشابه در ایران كاهش می یابد. ذكر این نكته ضروری است كه نرخ سود اختصاص یافته در ارتباط مستقیم با هزینه های عوامل تولید مانند مواد اولیه ، دستمزد قالی بافی و سایر مراحل مرتبط با چرخه تولید است استهلاك و زمان بر بودن چرخه تولید نیز به آن اضافه شده درنتیجه با ازدیاد قیمت تمام شده میزان تقاضا برای فرش ایران نیز كاهش پیدا كرده و چرخه تولید دچار افت خواهد شد .ازسوی دیگر با وجود تمام مدارك لازم برای گرفتن وام مانند وثیقه سنگین و ضمانت های گوناگون و بیمه و غیره نظر كارشناس بانك از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . باتوجه به اینكه قیمت تولیدی و نهایی فرش به عوامل بسیاری مانند جنس الیاف ، میزان رج شمار ، نقشه ، طرح رنگ و نوع گره و غیره محاسبه می شود كارشناس ارزیاب بانك باید از مهارت كافی برخوردار باشد . اما متاسفانه به جز تعداد معدودی از كارشناسان ازاین تخصص لازم و ضروری برخوردارنبوده و فقط به تعداد دارهای قالی و متراژ تولید و عوامل فرعی توجه می نمایند . درنتیجه نظرات اعلام شده فاقد دقت كافی بوده و سقف مبلغ وام تقاضا داده شده با وام دریافتی جهت تولید فرش مرغوب بسیار متفاوت خواهد بود . و تولید كننده دچار مشكلات مادی جهت انجام سفارشات شده و ناگزیر به زیر پا گذاشتن بسیاری از اصول بافت مرغوب خواهد شد . باوجود قوانین دشوار اداری جهت دریافت وام و دیرهنگام بودن این تسهیلات بسیاری از تولید كنندگان نه تنها مایل بلكه قادر به اخذ این تسهیلات نخواهند بود . ازدیگر سو برنامه ریزی مدون و هماهنگ در عرصه تولید در كشورهای رقیب گوی سبقت را از ایران ربوده و سبب افت شدید تقاضا برای فرش ایران در عرصه بین المللی شده است .

امید آن می رود با سیاست های جدید دولت در قبال مسائل فرش و تشكیل مركز ملی فرش ایران این مشكلات از چرخه این هنر صنعت رخت بر بندد .

تهیه كننده : سازمان بازرگانی استان تهران

كارشناس مطالعات فرش

فروغ اسماعیلی