ناگفته‌های رنگ چشم

چشمان شما چه رنگی است؟ بیشتر به مادرتان رفته‌اید یا به پدرتان؟ پوستی گندمی و چشمان قهوه‌ای سوخته دارید، در حالی که همیشه آرزوی داشتن پوستی روشن و چشمان آبی را داشته‌اید؟ متاسفانه …

چشمان شما چه رنگی است؟ بیشتر به مادرتان رفته‌اید یا به پدرتان؟ پوستی گندمی و چشمان قهوه‌ای سوخته دارید، در حالی که همیشه آرزوی داشتن پوستی روشن و چشمان آبی را داشته‌اید؟ متاسفانه برخی مسایل در این دنیا در گروی قدرت ما نیست و پادشاه ژنتیک بر آن حکومت می‌کند. اگر می‌خواهید با عوامل موثر بر شکل‌گیری رنگ چشم آشنا شوید، با ما همراه باشید...

اینکه رنگ چشم‌ شما یا فرزندتان چه خواهد بود به دو عامل ژنتیک و وراثت باز می‌گردد. به طور ساده‌تر باید گفت هر فرد دارای دو نوع ژن است که از هر یک از والدین خود به ارث می‌برد. این دو ژن می‌توانند به هم شبیه یا متفاوت از هم باشند. طبق نظریه صفات نهفته مندل ژن رنگ تیره بر رنگ روشن همیشه غالب است و به همین دلیل فردی با دو ژن رنگ قهوه‌ای یا یک ژن آبی و یک ژن قهوه‌ای، دارای رنگ چشم قهوه‌ای می‌شود و تنها در صورتی که هر دو ژن آبی باشند رنگ چشم فرزندشان نیز آبی می‌شود.

در حال حاضر محققان نظریات جدیدی ارایه داده‌اند که بر طبق آن حتی چشم فرزند افرادی که هر دو والد چشم قهوه‌ای دارند می‌تواند آبی شود.

رنگ چشم از کجا می‌آید؟

دلیل اصلی رنگی بودن عنبیه چشم، ذرات کوچک ملانین است اما تیره یا روشن بودن چشم به دو عامل اصلی ژنتیک و همچنین نوع و مقدار دانه‌‌های رنگی موجود در عنبیه باز می‌گردد. به عبارت دقیق‌تر میزان ملانین موجود در بافت پوششی، استروما و میزان پراکندگی سلولی در استرومای عنبیه در روشن یا تیره شدن چشم موثرند. در تمامی چشم‌های رنگی، بافت پوششی عنبیه رنگدانه مشکی به نام ملانین دارد. در صورتی که پراکندگی این رنگدانه‌ها در استروما زیاد باشد چشم فرد تیره و در صورتی که کم باشد، روشن می‌شود. طبق این نظریه چند ژن مسوول تعیین رنگ چشم‌های یک فرد است. در این میان برخی ژن‌ها تاثیر بیشتری می‌گذارند.

اصلی‌ترین ژن که تا ۷۴ درصد در شکل‌گرفتن رنگ چشم دخیل است ژن OCAZ است. این ژن پروتئینی با عنوان P را رمزگذاری می‌کند که در تولید ملانین نقش دارد و شکل دهنده رنگ قهوه‌ای، آبی و سبز است.

ژن‌های دیگری با اسامی Eycl۱، Eycl۲ و Eycl۳ نیز ژن‌هایی هستند که نقش فرعی در این میان بازی می‌کنند وسبب بروز رنگ‌های مخلوطی مثل سبز مایل به آبی، طوسی مایل به آبی، قهوه‌ای، بلوطی و... می‌شوند. تحقیقات اخیر دانشمندان روی گروهی از افراد چشم آبی نشان داده است جهشی کوچک در OCAZ می‌تواند سبب محدود شدن تولید ملانین عنبیه و آبی شدن چشم شود. جالب است که بدانید اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود فرد دچار ناراحتی خاصی به نام آلبینیسم یا زالی می‌شود که در اثر آن موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد بود.

دو چشم با دو رنگ متفاوت

شاید شما هم با افرادی روبه‌رو شده باشید که رنگ دو چشم آنها با هم متفاوت است. این بیماری در انسان‌ها معمولا نادر است ولی در حیوانات رواج بسیاری دارد و دلیل آن هم متفاوت بودن میزان ملانین موجود در هر یک از عنبیه‌ها است. دلیل اصلی بروز این بیماری جهش ژنی است که می‌تواند ارثی نیز باشد البته برخی داروهای خاص نیز می‌توانند سبب افزایش یا کاهش مقدار رنگ دانه در هر یک از چشم‌ها شوند. جالب است که برخی مبتلایان به این بیماری برای پوشاندن آن از لنز استفاده می‌کنند اما برخی دیگر این حالت را دوست دارند و با آن به‌طور طبیعی کنار آمده‌اند.

رنگ چشم تغییر می‌کند؟

طبق تحقیقات وسیعی که در رابطه با زمان ثابت شدن رنگ چشم صورت گرفته است، معلوم شد، رنگ چشم نوزادان از هنگام تولد تا شش سالگی در حال تغییر است و دلیل آن هم افزایش یا کاهش ملانین است. از سوی دیگر برخی از رنگ‌ها در برخی نقاط جهان فراوانی بیشتری دارند. به‌طور مثال رنگ بلوطی یا خرمایی بیشتر در اروپا دیده می‌شود و رنگ قهوه‌ای مایل به مشکی رنگ غالب در سراسر جهان است. رنگ‌های چشم روشن مانند سبز، آبی و طوسی نیز بیشتر در کشورهای آمریکایی و برخی کشورهای آسیایی نظیر هند و ترکیه دیده می‌شود.

ترجمه: سمیه مقصودعلی