نقدی بر شیوه ارزشیابی دانش‌آموزان در مقطع راهنمایی

می‌دانیم که یکی از هدفهای آموزش و پرورش این است که از راه‌های ممکن و اصولی بتوان یادگیری عمیق و پایدار، را در دانش آموزان ایجاد کرد. مسلما ما معلمان، تلاش زیادی در این زمینه …

می‌دانیم که یکی از هدفهای آموزش و پرورش این است که از راه‌های ممکن و اصولی بتوان یادگیری عمیق و پایدار، را در دانش آموزان ایجاد کرد. مسلما ما معلمان، تلاش زیادی در این زمینه کرده‌ایم، ولی این گونه که باید و شاید موفق نبوده‌ایم، دانش‌آموزان مفاهیم را یاد می‌گیرند، ولی بعداز مدتی از حافظه آنها پاک می‌شود. گویی که آموزشی ندیده‌اند و یادگیری صورت نگرفته است.

البته در اثر تکرار و تمرین برخی از یادگیری‌ها پایدار می‌مانند. ولی این کافی نیست. زیرا تمرین و تکرار و کپی کردن و طوطی‌وار به حافظه سپردن اشکالات خاص خود را دارد. در سئوالاتی که با شیوه ارزشیابی فعلی از دانش آموزان به عمل می‌آید. هیچگونه تفکر انتقادی، تحلیل تجزیه، طبقه‌بندی، ارزشیابی، نتیجه‌گیری و خلاقیت وجود ندارد و فقط یک جابجایی ساده مفاهیم صورت می‌گیرد آن هم از داخل کتاب به روی برگه آزمون و دیگر هیچ! دانش آموز فقط مطالب را از طریق تکرار و تمرین حفظ کرده و به خاطر می‌آورد. بنابراین اگر خوب دقت کنیم «دانش» اولین طبقه حیطه یادگیری است و ما باید برای یادگیری عمیق و پایدار و با معنی بقیه طبقات را نیز طی کنیم وگرنه امروز حفظ می‌کنیم و فردا فراموش خواهیم کرد و سودی به حال رفع نیازهای واقعی ما در زندگی نخواهد داشت؛ لذا برای برون رفت از این معضل آموزشی، آزمونهای عملکردی پیشنهاد می‌شود:

تعریف و ویژگیهای آزمونهای عملکردی

آزمونهای عملکردی با مهارت سروکار دارند و به آنها آزمونهای اصیل یا واقعی نیز گفته می‌شود که دارای ویژگیهای زیر هستند:

الف) تاکید برکاربست: یعنی سنجش اینکه دانش آموزان علاوه بر دانستن دانش، آن را به کار بندند.

ب) تاکید بر سنجش مستقیم: یعنی سنجش هدفهای آموزشی به صورت مستقیم به جای غیرمستقیم «ربط دادن به نیازهای واقعی زندگی»

ج) استفاده از مسائل واقعی: یعنی استفاده از مسائل و موقعیت‌هایی که در زندگی واقعی یافت می‌شوند یا شبیه به آنها هستند.

د) تشویق وترغیب به تفکر باز: یعنی هدایت دانش آموزان به پیدا کردن راه‌حلهای گوناگون برای مسائل و تشویق آنها به درگیرشدن با مسائل به طور گروهی و کارکردن بر روی آنها برای مدت طولانی.

حال به انواع آزمونهای عملکردی اشاره می‌کنیم که مهمترین آنها عبارتند از:

۱) آزمون کتبی عملکردی

تفاوت عمده آزمون کتبی عملکردی و آزمون کتبی مداد – کاغذی در این است که در آزمون‌های کتبی عملکردی عمدتا بر کاربست دانش و مهارت در موقعیتهای عملی یا شبیه‌سازی شده، با موقعیتهای عملی تاکید می‌شود. درحالی که در آزمونهای کتبی مداد – کاغذی، یادگیری در حد هدفهای حوزه شناختی یعنی دانش انجام می‌گیرد و طبقات بالای حیطه‌ها کمتر مدنظر قرار می‌دهد.

۲) آزمون شناسایی

روشی است برای سنجش توانایی یادگیرنده.

۳) آزمون انجام عملکرد درشرایط شبیه‌سازی شده

در این آزمون از فراگیر خواسته می‌شود که در موقعیتهای شبیه سازی شده یا خیالی همان اعمالی را انجام دهند که در موقعیتهای واقعی، ضروری هستند و مانند بازی و سرگرمی به حساب می‌آیند.

مانند انجام وضو بدون آب، دریافت کردن یک توپ خالی و یا مثلا انجام مانور جنگی نیروهای مسلح برای آمادگی در جنگ واقعی نمونه‌ای از آزمونهای شبیه سازی شده به شمار می‌رود.

۴) آزمون نمونه کار

در این آزمون از یاد گیرنده خواسته می‌شود تا اعمالی را انجام دهد که معرف عملکرد واقعی مورد سنجش هستند. لذا این روش نزدیکترین روش سنجش عملکرد واقعی یادگیرنده است.

بنابراین رابطه بسیار نزدیکی با نیازهای واقعی افراد دارد و به نوعی خود زندگی است، مانند:

۱) در زمان کمتر از نیم ساعت بدون کمک گرفتن از دیگران یک منظره را نقاشی کند.

۲) دانش آموز بتواند حجم مخزن سوخت مدرسه را محاسبه کند دانش آموز بتواند مساحت حیاط مدرسه خود را حساب کند و…

فرج‌الله مرادی

کارشناس مدیریت آموزشی آموزش و پرورش اسلام‌آباد غرب