برنامه ریزی در دوران سالمندی

سالمندی یک فرصت طلایی در دوران عمر است: که اگر با برنامه ریزی همراه باشد، همگان از برکات آن برخورد می شوند، اما چنانچه اقدام شایسته ای از طرف فرد، خانواده، جامعه و دولت صورت …

سالمندی یک فرصت طلایی در دوران عمر است: که اگر با برنامه ریزی همراه باشد، همگان از برکات آن برخورد می شوند، اما چنانچه اقدام شایسته ای از طرف فرد، خانواده، جامعه و دولت صورت نپذیرد، تبدیل به چالش و تهدیدی برای جامعه خواهد شد.

بهبود کیفیت زندگی افراد جامعه بطور کلی باعث پویایی فرد در دوران سالمندی خواهد شد؛ بهبود کیفیت زندگی آحاد جامعه از طریق سرمایه گذاری برای ارتقای شاخص های معنوی، مادی و روانی افراد محقق می شود، لازم به ذکر است این آرزو فقط در سایه اجرای توصیه ها و برنامه های الهی در قالب دین محقق خواهد شد؛

بطور کلی همان گونه که انتظار می رود، به دلیل ارزشها و میراث های فرهنگی و اعتقادات مذهبی کشورمان، سالمندان از وضعیت و جایگاه نسبتاً خوبی برخوردارند و مشکلاتی که درجوامع دیگر به خصوص در زمینه پذیرفته نشدن سالمندان درجامعه و خانواده وجود دارد، درجامعه ما کمتر به چشم می خورد. خانواده گرچه بنا به عوامل متعدد تحت فشار است اما هنوز به عنوان منبع اولیه حمایت عاطفی و اقتصادی از سالمند به شمار می رود و ارایه مراقبت به سالمند را برعهده دارد. لذا با توجه به تغییر سریع ساختار سنی کشور ما و افزایش تعداد و نسبت سالمندان کشور در آینده و نیز افزایش مهاجرت جوانان به شهرها، نظام تامین اجتماعی و رفاه باید سیاست حمایت از سالمند را مدنظر داشته باشد و در راهبرد (استراتژی) های خود، بطور جدی به حفظ ارزشهای الهی، سنتی، تقویت پیوندهای خانوادگی و عشق و وحدت بین اعضای خانواده و نسلها تاکید کند و درمواردی نیز خانوارهای چند نسلی را تشویق نماید. از طرفی باید اقدامات و حمایتهای مورد نیاز را برای افراد سالخورده تنها، بویژه زنان بیوه و مطلقه، با توجه روز افزون و افزایش امید به زندگی آنها و نیز خانواده هایی که از افراد سالخورده مراقبت می کنند، فراهم آورد.

دراین زمینه، حمایت بخش های غیر دولتی و خصوصی مورد لزوم است. این سازمانها می توانند نقش متمم و مکمل خدماتی را که دولت انجام می دهد برعهده گیرند. این سازمانها در سطح جامعه فعالیت می کنند و با بهره گیری از افراد خیر و متعهد می توانند به گروه های مورد نظر رسیدگی نمایند. بدیهی است دولت در اجرای برنامه ها باید بصورت نزدیک با این سازمانها همکاری داشته باشد.

مهمترین مسئله و مشکل برنامه ریزان حوزه سالمندی در کشور، نگرش نامناسب به سالمندان و مسائل آنان است؛ ادبیات نامناسب در این حوزه بر طراحی سیاستها و برنامه ها سایه افکنده است! اگر سالمندان را در جایگاه واقعی خود بشناسیم و از برکات و کارکردهای حضور این نعمتهای الهی در جامعه آگاه باشیم آنان را گنجی دانسته که برای استخراج و بهره برداری از آن تلاش وافر و سرمایه گذاری لازم خواهیم نمود. برای بهره مندی از کارکردهای سالمندان باید زمینه سازی شود تا این آثار بروز نماید؛ و این محقق نمی شود مگر با اقدامات علمی و عملی پیگیر و مستمر برای آحاد جامعه تا جوانان امروز، در دوران سالمندی هم بتوانند به جامعه خود فایده برسانند. سالمند بیمار (روحی و جسمی) گرفتار رفع نیازهای اولیه خود می باشد ولیکن سالمند پویا (عالم، سالم و...) باعث تحکیم خانواده، آموزش جوانان و... و در یک کلام بعنوان سرمایه اجتماعی به حساب می آید.

بر این اساس پیشنهاد می شود اهداف برنامه سالمندی حول محورهای ذیل ارائه شود:

۱) اصلاح بینش و نگرش متولیان امر به سالمندان، جایگاه و مسائل ایشان

۲) افزایش آگاهی سالمندان در خصوص شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی

۳) افزایش مشارکت سالمندان در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و... با رویکرد بهره مندی از تجارب ایشان

۴) ایجاد و گسترش خدمات خاص سالمندی در کشور (اقتصادی، اجتماعی و...)

۵) تدوین و ارائه الگوی زندگی صحیح سالمندان و جایگاه ایشان در خانواده و جامعه

۶) هدفمند نمودن خدمات نهادهای ذیربط در جهت حمایتهای لازم و تخصصی از سالمندان

۷) برنامه ریزی برای آحاد جامعه (بخصوص افراد میانسال) جهت پیشگیری از رسیدن به سالمندی بد

۸) فراهم ساختن امکان مشارکت مردم و مؤسسات غیردولتی در ارائه خدمات به سالمندان

۹) ارتقای سطح سلامت جسمی، روحی و روانی سالمندان (بویژه سالمندان نیازمند)

۱۰) تقویت برنامه های تحکیم بنیان خانواده

۱۱) ارتقای جایگاه نهادهای متولی امور سالمندی در برنامه ریزی و سیاستگذاری ها و پیگیری مطالبات سالمندان

رضا نوروزی جعفری