سه شرط چاقو

ایمنی, سلامت و ارگونومی

آشپزخانه قلب خانه است و با این وصف طبیعی است که بخش زیادی از نوشته‌ها و مطالب ما به ابزار و وسایل آشپزخانه اختصاص پیدا کند. بازار این شماره کمی تیز و خطرناک است؛ چاقو. ابزاری که در عین خشونت ذاتی که در وجود خود دارد، یکی از مهم‌ترین وسایل مورد استفاده در آشپزخانه و آشپزی محسوب می شود...

چاقوهایی که دیگر پسوند «زنجانی» ندارند و آنچه در بازار ایران موجود است، محصولی است از کشورهای خارجی به خصوص آلمان و کشور پهناور چین! پس برای اینکه بدانید یک چاقوی سالم و ایمن چه ویژگی‌هایی دارد، این مطلب را بخوانید.

چاقوهای آلمانی که این روزها بهترین نوع چاقوها در بازار محسوب می‌شوند، حدود ۳۰ هزار تومان قیمت دارند. تیغه‌های سبک‌تر و براق‌تر آن در اندازه متوسطی که خانم‌ها در آشپزخانه از آن استفاده می‌کنند، تا ۷۰ هزار تومان هم به فروش می‌رسد. مدل‌های ارزان‌تر چاقو که خرید آنها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود، تا ۸-۷ هزار تومان قیمت دارند. قیمت کاردهای میوه‌خوری هم که در بسته‌های ۶ و ۱۲ تایی به فروش می‌رسد، از ۶ تا ۳۰ هزار تومان است.

● ایمنی

باور رایجی در میان مردم در مورد تیغه چاقو وجود دارد که اگر تیغه چاقویی هنگام بریدن گوشت بلرزد، کیفیت بالایی دارد. این باور کاملا غلط است و از لحاظ ایمنی هم اصلا قابل قبول نیست چون تیغه سبک و لرزان ممکن است خطر‌های زیادی برای شما ایجاد کند؛ مثلا هنگام بریدن گوشت بلغزد و از کنترل شما خارج و باعث بریدگی دستتان شود. بهتر است تیغه چاقوهای خیلی تیزی که برای بریدن گوشت و مرغ به کار می‌برید، سنگین‌تر و بزرگ‌تر باشد تا کنترل آن برای شما ساده‌تر شود. گروهی از چاقوها دسته فلزی و ظاهری بسیار شیک دارند و وزنشان هم متعادل است. مشکلی که با این نوع چاقوها خواهید داشت، این است که اگر موقع خرد کردن مواد غذایی دستتان خیس باشد، چاقو از دستتان لیز خواهد خورد و این موضوعی بسیار خطرناک برای کاربران این نوع چاقوهاست.

● سلامت

چاقو از ۲ بخش تشکیل شده است که هر ۲ اهمیت زیادی دارند. بخش اول تیغه چاقوست که در تماس مستقیم با مواد غذایی قرار می‌گیرد. تیغه‌هایی از فولاد و آلیاژهای ضد‌زنگ و با حداقل ۱۰/۵ درصد کروم، بهترین هستند. برای بالا بردن کیفیت تیغه چاقو و جلوگیری از خرابی آن بر اثر اصطکاک و ساییدگی زیاد از عنصر «مولییدن» که عنصری نقره‌ای رنگ و درخشان و بسیار سخت است، در ساخت مواد لبه تیغه استفاده می‌شود.

فولاد آلیاژی است که زنگ نمی‌زند و استحکام بالایی دارد. در ساخت بعضی چاقوها از استیل استفاده می‌شود که فلزی سبک و براق است و برای بدن ضرری ندارد. بعضی از چاقوهای بی‌کیفیت و ارزان بازار از فلزهایی ساخته می‌شوند که برای بدن خطرناک هستند؛ «منگنز» رایج‌ترین آنهاست و در هر برش وخردکردنی، موادمعدنی مسموم چاقو را وارد غذا و سپس بدن می‌کند. در مورد چاقو معادله پول و آش نقش مهمی دارد و به سلامت شما و خانواده‌تان ارتباط پیدا می‌کند.

● ارگونومی

یکی از نکات مهم در انتخاب چاقو، وزن آن است. چاقوهایی با دسته‌ چوبی معمولا سنگین‌تر از چاقوهایی با دسته پلاستیکی‌اند و اگر مچ دستتان ضعیف باشد، ممکن است در اثر کار طولانی مدت با این چاقوها خسته شوید. نکته دیگر اینکه قبل از خرید چاقو حتما آن را در دست بگیرید چون چاقو باید «خوش دست» باشد تا بتوانید با آن کار کنید. چاقوهایی که دسته ضخیم دارند، باید با اندازه دست شما متناسب باشند تا هنگام کار با آنها مسلط باشید. چاقوهایی با دسته‌های ضخیم باعث خستگی و ناراحتی انگشتان و مچ دست می‌شوند.

● بهداشت چاقو

دسته چاقو شاید به طور مستقیم در سلامت غذا نقش نداشته باشد اما در سلامت دست خانم‌ها نقش بسزایی دارد. معمولا دسته چاقوها یا چوبی است یا پلاستیکی. دسته‌هایی از نوع چوب مرغوب، بسیار مناسب به نظر می‌رسند اما باید بدانید که دسته این نوع چاقوها به دلیل پرمنفذ بودن باعث تجمع باکتری ها می‌شوند. بعضی از این دسته‌ها محافظی چسبناک و نرم و از جنس مرغوبی دارند ولی این نوع چاقوها نیز پرمنفذند. در عوض چاقوهایی با دسته‌های تهیه شده از مواد ترکیبی و مصنوعی مرغوبی وجود دارند که به دلیل نداشتن منفذ، دچار تجمع باکتری ها نمی شوند.

بعضی از چاقوها دسته پلاستیکی دارند و از نظر قیمت مقرون به صرفه‌اند ولی مهم‌ترین مشکل این نوع چاقوها نامتعادل بودن وزنشان است که استفاده درازمدت از آنها را دشوار می‌کند. اگر موادی که در ساخت دسته چاقو به کار می‌روند، نامرغوب باشند باعث تاول زدن ناحیه‌ای از دست می‌شود که با چاقو در تماس است. هنگام خرید مطمئن شوید تیغه چاقو تا انتهای دسته چاقو ادامه یافته است. بیشتر چاقوهای بی‌کیفیت، تیغه کوتاهی دارند و به مرور زمان زاویه تیغه و دسته تغییر می‌‌کند اما اگر تیغه چاقو به اندازه کافی بلند باشد تا انتهای دسته چاقو ادامه پیدا می‌کند. البته در بعضی چاقوها بین دسته و تیغه یک تکیه‌گاه فلزی قرار می‌گیرد که برای اجرای همین کاربرد اضافه شده است. تیغه‌های چاقو به دو دسته تقسیم می‌شوند: باسمه‌ای (که با اتصال ورقه‌های فولادی در فشار بالای کارخانه‌ها تولید می‌شود) و کوره‌ای (که در کوره ساخته می‌شود و گران‌تر از چاقوهای باسمه‌ای است). در مورد چاقوی اصلی آشپزخانه که برای خردکردن گوشت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید توجه کرد که حتما تیغه‌ا‌ی بران و پهن داشته باشد با دسته‌ای از جنس پلاستیک فشرده که در اثر مرور زمان یا تماس با آب، فرسوده یا پوسته‌پوسته نشود. نکته مهم بعدی شست‌وشوی چاقو است؛ حتما در هنگام خرید باید مطمئن شوید نحوه صحیح شست‌وشوی آن را آموخته‌اید. برخی چاقوها را می‌توان در ماشین ظرفشویی قرار داد اما بیشتر چاقوها به خاطر جنس خاص تیغه، نباید در معرض مدام آب باشند چون خیساندن مفرط باعث فرسودگی تیغه و دسته می‌شود. شست‌وشوی غلط چاقو باعث می‌شود قطرات آب استحکام دسته و تیغه را از بین ببرند و تیغه چاقو را شل و لق کنند که میزان کاربری چاقو را کاهش می‌دهد.

هلیا سرفراز