بچه ها ذاتا عاشق شعرند

کتاب خواندن برای بچه ها باید از سنین خیلی پایین باشد چون اگر در دوره کودکی به کتاب علاقه مند شوند, در بزرگسالی هم برای افزایش آگاهی در هر زمینه و پر کردن اوقات خود به کتاب پناه خواهند برد

کتاب خواندن برای بچه‌ها باید از سنین خیلی پایین باشد چون اگر در دوره کودکی به کتاب علاقه‌مند شوند، در بزرگسالی هم برای افزایش آگاهی در هر زمینه و پر کردن اوقات خود به کتاب پناه خواهند برد...

حتی برای بچه‌های زیر یک سال هم کتاب‌های قابل شستشوی پلاستیکی که کاملا شبیه کتاب‌های معمولی است و شامل اشکال حیوانات با رنگ‌‌های زیبا، بخرید و اجازه بدهید با آنها بازی کند و علاقه‌مند شود. تهیه کتاب شعر و خواندن کتاب‌های مختلف که محتوای آهنگین و شعرگونه دارند هم بسیار مناسب است چون ارتباط عاطفی بین شما و کودک را قوی می‌کند. شعر در واقع بازی با کلمات و پیدا کردن کلمات آهنگین است و شعر خواندن به رشد کلامی بچه‌ها کمک می‌کند و چون ریتم دارد و با هیجان همراه است، زودتر در ذهن بچه جای می‌گیرد. شاید تا به حال از خود پرسیده باشید چرا بچه‌های خیلی کوچک‌ ترانه‌ها را زود حفظ می‌‌شوند و با اینکه معنای آن را نمی‌دانند، همان کلمات را ادا می‌کنند؟ موسیقی ترانه برای بچه‌ها جذابیت دارد و چون ذات ما انسان‌ها به سمت کلمات همراه با موسیقی‌ها و ریتمیک و موزون گرایش دارد، حتی نوزاد از شعر و لالایی‌ای که مادر برایش می‌خواند، لذت می‌برد. از این خصوصیت ذاتی بچه‌ها می‌توانیم برای آموزش مفاهیم مختلف به آنها در قالب شعر و موسیقی استفاده کنیم. شاید خود شما هم از میان‌ برنامه‌های کودک دوران کودکی‌تان آنهایی که همراه شعر و موسیقی بوده، بهتر به یاد داشته باشید.

من خودم هنوز هم برنامه هَپَلی که در آن آقای آتیلا پسیانی نقش یک یونانی را بازی می‌کرد، به یاد دارم. این برنامه در قالب شعری طولانی مراقبت از چشم، گوش و دندان را به بچه‌ها یاد می‌داد. آن شعر طولانی‌ را حتی بچه‌های کم‌ تمرکز هم حفظ شده بودند. «راه نفس از بینی است، پاکیزه نگهش دار...» هنوز یادم می‌آید که هم آن را می‌خواندیم هم واقعا در رفتارهایمان توصیه‌ها را اجرا می‌کردیم اما امروز برنامه‌های بچه‌ها آموزش در قالب شعر و موسیقی ندارد. اگر هیجان و جذابیت نباشد، بچه‌ها با دیدن برنامه خشک و شاید کمی خنده‌دار، لذت و سود کافی نمی‌برند. هنوز هم آهنگ و شعر شهر قصه و علی مردان‌خان با اینکه طولانی است، در خاطر بچه‌های دیروز مانده و زمزمه‌اش برایشان لذت‌بخش است. آنچه کودک با هیجان به خاطر می‌سپارد، سال‌ها بعد هم به راحتی به یاد می‌آورد. برای بچه‌ها شعر بخوانید و آنها را به شعرخوانی در بازی تشویق کنید.

چند روز قبل متاسفانه در تبلیغ یک پکیج آموزشی در تلویزیون دیدم کودک ۲ سال و نیمه‌ای را آورده‌اند که می‌تواند ۲۰۰ کلمه بخواند. کسی هم که توضیح می‌داد، می‌گفت با این پکیج آموزشی کودک ۳ تا ۴ سال از همسن‌های خود جلوتر خواهد بود. حالا سوال اینجاست که چه ضرورتی دارد این دوره شاد که کودک باید در آن بازی کند و والدین همراه او لذت ببرند، صرف برنامه‌ فشرده آموزشی شود؟ چه ضرورتی دارد که ما چنین ادعای بدون پشتوانه علمی‌ای را تبلیغ کنیم؟ آیا روی گروه مشابه دیگری تحقیق شده تا ببینند کودک در معرض آموزش و عده‌ای بدون آن به چنین توانایی‌هایی رسیده‌اند و مثلا ۴ سال از همسالان خود جلو افتاده‌اند؟ قطعا نه چون این بررسی باید در طول زمان انجام شود.

بگذاریم بچه‌ها کودکی کنند و لذت ببرند. حتی بچه‌های زیر ۳ سال که همه کلمات شعر آهنگین را متوجه نمی‌شوند، یاد می‌گیرند بعضی کلمات را بگویند و با حرکات بدن و سر شادی کنند. گاهی لازم است ما بزرگ‌ترها، به‌خصوص والدین آگاه، به این بیندیشیم که اوقات فرزندمان را با کتاب‌ها و CDهای شاد و شعرهای کودکان پر کنیم نه اینکه آنها را بدون برنامه رها کنیم که همراه ما بنشینند پای تلویزیون و سریال و فیلم‌هایی که مناسب سن آنها نیست، تماشا کنند. مثلا می‌توانید وقتی سریال مورد علاقه‌‌تان شروع می‌شود، برای فرزندتان در اتاقش یک سی‌دی شعر بگذارید تا به آن گوش دهد. گاهی به او سر بزنید و تشویقش کنید و طوری رفتار کنید که حس کند دارد با شما به این شعرها گوش می‌‌دهد. با او زمزمه کنید و همراه شوید.

این کار چند اثر مفید دارد که کمترین آن، فاصله گرفتن کودک از الگوهای رفتاری و کلامی غلط است که در این فیلم و سریال‌ها نمایش داده می‌شود. باید از دوران کودکی به او غیرمستقیم آموزش دهیم. نباید کنار شما بنشیند و هر برنامه یا فیلم مخصوص بزرگ‌ترها را ببیند و این در صورتی میسر می‌شود که برای او برنامه‌ای مفرح در نظر داشته باشید. چندی قبل مراجعی داشتم که دخترش را با پارگی وسیع انگشتان دست آورده بود بیمارستان. این دخترک می‌خواسته مانند خانم هنرپیشه عصبانی فلان سریال شبکه تلویزیونی ایران که زیر لیوان‌ها و ظروف روی میز زده بود، عمل کند. این همه تذکر در مورد اینکه نمایش یقه گرفتن، فحاشی، زد و خورد و خشمی که درست مهار نمی‌شود، مناسب نیست و حتی بزرگسالان از این رفتار غلط الگو می‌گیرند، فایده‌ای ندارد و برنامه‌ها همان‌طور ساخته می‌شوند. پس والدین آگاه باید تمهیداتی بیندیشند که کودکشان رفتار درست را از الگوهای درست و سالم که پدر و مادر و خانواده هستند، بیاموزد.

دکتر میترا حکیم شوشتری

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران