خانه را پادگان نکنید

اگر بخواهم قاطعانه رفتار کنم و او را از آنچه دوست دارد منع کنم, شروع به گریه می کند و جیغ می کشد آیا باید به گریه هایش بی اعتنا باشم در این صورت کارم لجبازی کردن با کودک ۶ ساله ام نیست

اگر بخواهم قاطعانه رفتار کنم و او را از آنچه دوست دارد منع کنم، شروع به گریه می‌کند و جیغ می‌کشد. آیا باید به گریه‌هایش بی‌اعتنا باشم؟ در این صورت کارم لجبازی کردن با کودک ۶ ساله‌ام نیست؟»

می‌خواهم نظر این مادر گرامی را به صحبت‌های جلسه گذشته‌ام راجع به خصیصه پنجم والدین‌مثبت جلب کنم. شما که مادر یک دختر ۶ ساله هستید چقدر از خودتان مراقبت می‌کنید؟ حتما می‌گویید این چه ربطی به پرسش شما دارد ولی قصد دارم توجه شما را به مهم‌ترین عاملی که می‌تواند در تربیت موفق یاری‌تان کند، جلب کنم. اگر شما روش‌های خودآرام‌سازی و مدیریت خشم را بلد نباشید، نمی‌توانید بر خودتان مسلط شوید و تصمیم درست بگیرید و به موقع وارد عمل شوید. قاطعیت به معنای خشونت یا لجبازی نیست چون هیچ بداخلاقی‌ای لازم نیست. حتما شما هم مثل بسیاری از والدین می‌پرسید مگر می‌شود در مقابل رفتارهای بد یک بچه حرف‌گوش‌نکن آرام بود؟ می‌شود، به شرطی که این آرام بودن و آرام کردن را خودتان هم یاد بگیرید، آن هم با تمرین مکرر فقط با تمرین می‌توانید در این راه موفق شوید. با وجود مشکلاتی که در زندگی عادی همه ما آدم‌ها وجود دارد، باید بتوانیم با تصویرسازی ذهنی، در لحظه خود را به آرامش برسانیم در غیر این صورت مشکلات کار و حتی مشکلاتی که با خانواده و همسر و همسایه داریم، توان و انرژی ما را می‌گیرند و توانی برای سروکله زدن با کودک برایمان نمی‌ماند.

همین حالا شروع کنید؛ چشم‌هایتان را ببندید و خود را در یک جای خوب و آرام مانند پارک، جنگل، کنار آبشار یا مکانی که باعث آرامش شماست، تصور کنید. درونتان را آرام کنید و در این لحظه به هیچ‌چیز جز صدای آبشار فکر نکنید. آن صحنه زیبا در ذهنتان مجسم است، سعی کنید واقعی‌تر نگاهش کنید. به نظر می‌رسد با هر نفسی که می‌کشید، می‌توانید بوی جنگل را استشمام کنید. اگر آنقدر تحریک‌پذیر و آشفته‌اید که نمی‌توانید این تمرین‌های خودآرام‌سازی را انجام دهید، حتما به یک مشاوره مراجعه و در صورت نیاز دارو مصرف کنید. در میان مراجعان ما خانم‌های خانه‌دار زیادی هستند که از افسردگی رنج می‌برند و متاسفانه افسردگی در بین ما ایرانی‌ها شایع است. نگذارید این افسردگی‌ها بدون درمان رها و وارد فاز حاد شوند. آدم افسرده آستانه تحمل پایینی دارد. بسیاری از پدرها و مادرها چون آستانه تحمل پایینی دارند، به فرزند خود برچسب بیش‌فعال، شلوغ و دردسرساز می‌زنند. حالا برمی‌گردم به جوابی که قرار بود به شما مادر گرامی بدهم. اگر قادرید به خوبی خود را آرام کنید، لازم است در زمانی که جیغ و فریاد دختر ۶ ساله‌تان شروع می‌شود، رفتار قاطعانه‌تان را ادامه دهید و با روش خود‌آرام‌سازی بدون اینکه حالت چهره‌تان خشم شما را نشان دهد، با قاطعیت پاسخ کوتاه و مشخصی به او بدهید...

برایم مثال بزنید که بر سر چه مشکلی این دخترکوچولوی ۶ ساله داد و فریاد به راه می‌اندازد. فرض می‌کنیم بچه قبل از شام پفک می‌خواهد و طبق قانون شما، خوردن هله‌هوله قبل شام ممنوع است. به آرامی، بدون هیچ اخم درهم کشیدن یا دندان‌ به هم فشردن روی هم بگویید: «دخترکم! می‌دانی پفک ممنوعه»، ۷۵ درصد پیام‌های ما غیرکلامی هستند. مراقب باشید بچه‌ها بهتر از ما بزرگ‌ترها این حرف‌های بی‌کلام را می‌شنوند. در مقابل اصرار او و فریادش تکرار کنید: «قبل از شام هله‌هوله ممنوعه» و باز هم و باز هم نه! نه! ممنوعه. وارد بحث فرسایشی نشوید، دنبال کارتان بروید و مدام خود را آرام کنید. نق‌ زدنش را نادیده بگیرید. البته تا جایی که به خود یا دیگران صدمه نزند. بعضی بچه‌ها به خود آسیب می‌زنند. اگر کودکتان به خودش صدمه می‌زند، حتما باید روش تنبیه را عوض کنید چون روش نادیده گرفتن کمکتان نمی‌کند و در اولین فرصت کودک را به روان‌پزشک نشان دهید زیرا شاید مشکل اضطرابی یا... داشته باشد.

مراقب باشید؛ بی‌اعتنایی، یک روش تنبیهی و اجرای آن سخت است و حوصله فراوان می‌‌خواهد. بچه‌ها به یادآوری قوانین نیاز دارند اما فراموش نکنید خانه پادگان نیست. پس با او وارد جنگ و دعوا نشوید. اگر حس می‌کنید در حقش بی‌عدالتی می‌کنید، حتما باید کارهای خود را بررسی کنید شاید در جایی دیگر بی‌انصافی‌هایی در حقش کرده‌اید.

کوتاه صحبت کردن مهم است. جای بحث نیست، فقط هشدار کوتاهی بدهید و وارد عمل شوید: «علی جان! یک ساعت تماشای تلویزیونت داره تموم می‌شه.» اگر چانه زد و خواست وارد بحث شود، بلافاصله بگویید: «اگر چانه بزنی، از بستنی عصرانه هم خبری نیست. جای تو بودم بیخودی خوردن بستنی را از دست نمی‌دادم.»

یادتان باشد برای قاطع رفتار کردن، باید مادر، پدر، مادربزرگ و همه افرادی که در تماس زیاد با بچه هستند، یکسان عمل کنند. اگر شما معتقدید دخترتان حق پفک خوردن ندارد، نباید پدرش یا مادربزرگش به او پفک بدهند یا بگویند ما می‌خواهیم برایت بخریم، مامانت نمی‌گذارد. چون هرگونه ناهماهنگی در بین شما باعث شکل‌گیری بدرفتاری بچه‌ها می‌شود. قانونمند بودن خانه به همه شما آرامش می‌دهد و همه از زندگی لذت می‌برید. امتحان کنید و موفقیت‌ها و شکست‌هایتان را با ما در میان بگذارید.

دکتر میترا حکیم شوشتری

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران