به فرزندانمان عزت نفس بدهیم

در پاسخ به مادر بزرگواری که از زنجان برای «سلامت» نامه نوشته‌اندکه: «در فقر زندگی می‌کنم و علاوه بر خودم، فرزندم هم کار می‌کند. می‌خواهم بدانم چه‌طور با وجود مشکلات فراوان می‌توانم …

در پاسخ به مادر بزرگواری که از زنجان برای «سلامت» نامه نوشته‌اندکه: «در فقر زندگی می‌کنم و علاوه بر خودم، فرزندم هم کار می‌کند. می‌خواهم بدانم چه‌طور با وجود مشکلات فراوان می‌توانم آن‌طور که شما در مقاله‌هایتان می‌نویسید، به بالا بردن عزت نفس پسر ۱۱ ساله‌ام کمک کنم تا در دنیای بزرگ‌ترها غرق نشود؟» باید بگویم که بررسی‌های روان‌شناختی نشان داده است اگر نیاز به عزت نفس برآورده نشود، نیازهای مهم‌تری نظیر شکوفایی، خلاقیت و پیشرفت آسیب می‌بیند. یکی از عوامل آسیب به عزت نفس در جامعه، شکست‌های تحصیلی است. پس نباید اجازه دهید او از محیط تحصیلی فاصله بگیرد. این شکست‌ها می‌تواند به دلایلی چون اختلالات یادگیری، عوامل مرتبط با هوش عمومی، بیماری‌های روانی و عوامل اقتصادی و خانوادگی باشد. فاصله زمانی بین خروج زودهنگام دانش‌آموزان از فضاهای آموزشی و ورود به چرخه زندگی بزرگسالی از نظر آسیب‌پذیری او بسیار حساس است. اغلب دانش‌آموزانی که این‌گونه از سیستم آموزشی ریزش پیدا می‌کنند،‌ بدون برنامه مدون و متناسب با سطح توانمندی خود به حال خود رها می‌شوند...

حدود ۱۶ درصد افراد جامعه دارای ضریب هوشی در حد به‌هنجار پایین هستند و ۷/۶ درصد نیز ضریب هوشی دارند که عنوان عقب مانده ذهنی به آنها اطلاق نمی‌شود. این گروه دانش‌آموزان که تعداد آنها اندک هم نیست، نه مانند سایر دانش‌آموزان به هنجار توانایی بهره‌مندی از امکانات آموزشی عادی را دارند و نه در گروه دانش‌آموزان استثنایی قرار می‌گیرند. نظام آموزش و پرورش در اقدامی خیرخواهانه به منظور جلوگیری از خروج این افراد از گردونه آموزشی مبادرت به حذف مردودی از مقطع ابتدایی کرده است اما باید توجه داشت صرف نگه داشتن دانش‌آموز در نظام آموزشی، بدون ارایه خدمات آموزش و پرورشی مناسب گاهی می‌تواند منشا مشکلات جدیدی باشد. از آنجایی که این دانش‌آموزان در جمع همسالان از مشکلات یادگیری جدی رنج می‌برند، عزت نفس آنان آسیب دیده و برای جبران این احساس حقارت نسبت به همسالان ممکن است دست به هر کار جبرانی بزنند؛ از جمله جذب شدن در گروه‌های بزهکاری.

در بررسی سوابق تحصیلی مجرمین، موارد متعددی از درگیری با گروه همسالان، درگیری با کادر آموزشی، گوشه‌گیری، عدم شرکت در برنامه‌های تحصیلی، فرار از مدرسه و فقدان حمایت خانواده گزارش شده است که بررسی هر یک از این مشکلات می‌تواند در حیطه‌های تخصصی ویژه‌ای قرار گیرد؛ به عنوان مثال پرخاشگری در مدرسه می‌تواند ناشی از افسردگی باشد که دخالت روان‌پزشک در اینجا می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

فقدان حمایت خانواده از طریق تیم مددکاری نیز قابل پیگیری است و همه این تلاش‌ها به منظور حفظ دانش‌آموزان در چرخه تعلیم و تربیت و کمک به رشد، حفظ و ارتقای عزت نفس آنها است.

دکتر افشین احمدوند

مدیرگروه روان‌پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کاشان