کشمکش داروها با ضدافسردگی ها

با توجه به شیوع بالای استفاده از داروهای ضدافسردگی و تداخل شدید آنها با دیگر داروها, پزشکان باید در تجویز این داروها با احتیاط عمل کنند

با پیشرفت سریع علم پزشکی و به عرصه تولید رسیدن داروهای پیچیده و جدید، انتظار می‌رود که‌ داروسازان بتوانند هر چه‌ بهتر عوارض جانبی و تداخلات دارویی را شناسایی، پیشگیری و درمان کنند. عوارض ناشی از تداخلات دارویی را به سهولت می‌توان تشخیص داد اما اینکه چگونه بتوان از بروز آنها جلوگیری کرد، بحث دیگری است. تداخلات دارویی ممکن است به گونه‌ای باشند که پزشکان را به اشتباه بیندازند. شاید یکی از همین روزها، آن پزشک به اشتباه افتاده خود شما باشید! در ادامه، تداخلات دارویی میان داروهای مهار کننده اختصاصی باز جذب سروتونین (SSRIs) و داروهای دیگری که در فرد مبتلا به چند بیماری تجویز می‌شوند (مانند وارفارین، دیورتیک تیازیدها، بتابلاکر و کدئین) بررسی می‌شوند. در حین درمان بیماری مزمنی مانند افسردگی، به دلیل طولانی بودن مدت درمان، احتمال نیاز به تجویز داروهای دیگر برای درمان سایر مشکلات بیمار بالاست. مکانیسم‌های تداخلات دارویی اغلب در دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند: «فارماکوکینتیک» و «فارماکودینامیک». تداخلات فارماکوکینتیک عبارتند از تغییر در جذب، انتشار، متابولیسم یا دفع دارو یا متابولیت‌های آن و نیز تغییر در میزانی از شکل فعال دارو که پس از اضافه شدن دارویی دیگر به محل اثر خود می‌رسد. تداخلات فارماکودینامیک زمانی اتفاق می‌افتند که دو دارو روی جایگاه گیرنده‌های مشابه یا مرتبط اثر می‌کنند. در نتیجه، اثر یکدیگر را تشدید یا تضعیف می‌کنند.

هم‌اکنون پنج داروی SSRI در بازار آمریکا وجود دارند: فلوکستین، فلوواکسامین، پاروکستین، سرترالین و سیتالوپرام. این داروها به میزان زیادی تحت متابولیسم اکسیداتیو کبدی قرار می‌گیرند و چون اثر ضدافسردگی آنها مورد نیاز است، مهار یا القای متابولیسم‌شان به‌وسیله داروهای دیگر نگران کننده است.

● فلوکستین

مصرف فلوکستین به میزان ۲۰ تا ۶۰ میلی‌گرم در روز ممکن است سبب افزایش دو تا چهار برابری غلظت پلاسمایی دزپیرامین شود که چنین وضعیتی به بروز علایم مسمومیت مانند کاهش انرژی، خواب‌آلودگی، خشکی دهان و ضعف حافظه می‌انجامد. همچنین گزارش شده است که فلوکستین سبب افزایش قابل توجه غلظت پلاسمایی داروهای آنتی‌سایکوتیک قدیمی‌تر مانند هالوپریدول و فلوفنازین می‌شود. نتیجه این تداخل دارویی، بروز عوارض عصبی مانند سندرم‌های اکستراپیرامیدل است. تجویز هم‌زمان کلوزاپین و فلوکستین به میزان ۲۰ میلی‌گرم در روز، غلظت پلاسمایی کلوزاپین را ۵۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش می‌دهد. فلوکستین ممکن است دفع برخی از بنزودیازپین‌ها مانند دیازپام و آلپرازولام را مختل کند. همین اتفاق برای فنی‌توئین هم می‌افتد. تداخل دارویی ثابت شده‌ای هم میان فلوکستین و وارفارین وجود دارد که به افزایش فعالیت ضدانعقادی وارفارین می‌انجامد. تداخل اثر میان فلوکستین و برخی از داروهای قلبی‌عروقی ممکن است عوارض کشنده‌ای مانند برادی‌کاردی شدید و بلوک قلبی به دنبال داشته باشد.

● فلوواکسامین

فلوواکسامین، غلظت پلاسمایی بیشتر داروهای ضدافسردگی را بالا می‌برد. محققان معتقدند که فلووکسامین غلظت پلاسمایی کلوزاپین را پنج تا ده برابر افزایش می‌دهد که چنین وضعیتی به بروز علایم مسمومیت می‌انجامد. هم‌چنین ممکن است سطح پلاسمایی الانزاپین را تا حدود دو برابر افزایش دهد. این دارو کلیرانس متابولیک داروهایی مانند آلپرازولام و دیازپام را نیز کاهش می‌دهد. مطالعات متعددی نتایج پرخطر تجویز هم‌زمان فلووکسامین و تئوفیلین را به اثبات رسانده‌اند. با افزایش سطح پلاسمایی تئوفیلین در حین مصرف هم‌زمان با فلووکسامین، علایم مسمومیت شامل تاکی‌کاردی بطنی، بی‌اشتهایی، تهوع و تشنج مشاهده می‌شود.

● پاروکستین

پاروکستین مانند فلوکستین ممکن است هیدروکسیلاسیون داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای را مهار کند و در نتیجه به بروز عوارض جانبی بینجامد. هنگامی که پاروکستین به بیماران با دوزاژ ۲۰ میلی‌گرم در روز و تحت شرایط یکسان داده شد، غلظت پلاسمایی دزپیرامین را از ۳۲۷ درصد به ۴۲۱ درصد رساند. همین دوز، در مبتلایان به اسکیزوفرنی، سطح پلاسمایی ریسپریدون را سه تا ۹ برابر افزایش می‌دهد. چنین وضعیتی سبب بروز یا بدتر شدن عوارض اکستراپیرامیدال خواهد شد.

● سرترالین

مصرف ۵۰ میلی‌گرم در روز سرترالین غلظت پلاسمایی ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما اثر آن در مقایسه با سایر SSRI‌ها کمتر است.

● سیتالوپرام

با در نظر گرفتن تداخلات دارویی، گزارش‌های قابل توجهی درباره تداخل دارویی سیتالوپرام و دیگر داروهای مصرفی بیماران وجود ندارد. در واقع، سیتالوپرام بی‌خطرترین داروی ضدافسردگی گروه SSRI است.

● ونلافاکسین

ونلافاکسین، مهارکننده باز جذب سروتونین و نورآدرنالین است. شواهد آزمایشگاهی تداخل اثر ونلافاکسین و سایر داروها را نشان‌ داده‌اند. وقتی ونلافاکسین در افراد سالم به میزان ۱۵۰ میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود، کلیرانس ایمی‌پرامین و دزیپرامین به میزان کمی کاهش می‌یابد.

● نفازودون

نفازودون یک آنتاگونیست گیرنده ۵-HT۲ سروتونین است که بازجذب سروتونین و نورآدرنالین را مهار می‌کند. هنگامی که میزان ۲۰۰ میلی‌گرم نفازودون دو‌بار در روز برای ۷ روز به داوطلبان داده شد، غلظت پلاسمایی تریازولام و آلپرازولام، به‌ترتیب ۹۸ و ۲۹ درصد افزایش داشت.