آب و کاهش جمعیت امری غیر قابل اجتناب

سد طالقان با حجم چهارصد میلیون متر مکعب پس از سال ها انتظار, درگیری, کشمکش, نقد و تجزیه و تحلیل و اعتراض اهالی منطقه به نوعی به منظور ایجاد تعادل در بخش کشاورزی منطقه و

سد طالقان با حجم چهارصد میلیون متر مکعب پس از سال‌ها انتظار، درگیری، کشمکش، نقد و تجزیه و تحلیل و اعتراض اهالی منطقه به نوعی به‌منظور ایجاد تعادل در بخش کشاورزی منطقه و تأمین قسمتی از آب شرب تهران و شهرهای بین راهی گشایش یافت.

رئیس‌جمهور محترم نیز در هفته دولت از دستاوردهای صنعت آب به‌ویژه ساخت سدهای بزرگ سخن گفت و در کنار آن نیاز به حرکت‌های جدی بعدی برای استحصال آب‌هائی که از دسترس خارج شدند را بیان کرد. امید است در چند ماه آینده سد ماملو در جنوب شرقی تهران به بهره‌برداری برسد تا قسمتی از آب آن نیز برای شرب تهران در نظر گرفته شود.

حجم آبی که سد طالقان می‌تواند از طریق خط تونل غرب به تهران منتقل کند نزدیک به یکصد متر مکعب است و حجم آبی که سد ماملو به شرط وجود آب در پشت سد به تهران می‌آورد آن هم حداکثر یکصد میلیون متر مکعب است. اگر خوش‌بینانه به این موضوع نگاه کنیم حجم آبی را که از این دو حوضه آبریز منتقل خواهیم کرد بیشتر نباشد، سفره‌های زیرزمینی هر دو منطقه با تنش کم آبی و بی‌آبی مواجه خواهد شد و محیط زیست و کشاورزی هر دو منطقه با فقر آب روبه‌رو می‌شود. همان اتفاقی که در دشت شهریار و رباط‌کریم به وقوع پیوست.

خطوط انتقال آبی که برای تهران در نظر گرفته شده به‌ویژه در مناطق بالا دست در حال حاضر با حداکثر دبی آب را پمپاژ کرده و به شمال تهران منتقل می‌کند. خوشبختانه سال ۸۳ و ۸۴ سال‌های پر آبی بود و سد کرج، لتیان و لار راز موقعیت مناسبی برخوردار بودند. شهر تهران در سال‌های آینده رقمی حدود یک میلیارد و دویست میلیون متر مکعب آب نیاز دارد. سطح آب سفره‌های زیرزمینی به‌شدت کاهش یافته و در بسیاری از مناطق تهران که از آب با کیفیت برخوردار بودیم یا آبی باقی نمانده و اگر آبی هست هیچ کیفیتی ندارد و کمتر قابل شرب است.

با توجه به این که در طول سال‌های اخیر همواره یک سوم آب تهران از طریق مناطق آب زیرزمینی تغذیه می‌شد، آب سد طالقان و سد ماملو تنها می‌تواند جایگزین کمبود آب منابع زیرزمینی از دست رفته باشد. مسئله جمعیت و لزوم کنترل آن در روند توسعه بسیار حائز اهمیت است. هر بخش اگر فقط و فقط به خود بیندیشد و توسعه را به‌صورت مجزاء پیگیری کند جامعه را با مشکل روبرو خواهد کرد.

تجارت، انرژی، اشتغال، فن‌آوری، محیط زیست، آب، خاک و... در ارتباط با هم به اهداف توسعه خواهند رسید. توسعه مطلوب، توسعه پایدار است، توسعه‌ای که در فرآیند آن ضمن توجه به بخش خود، سایر بخش‌ها نیز به‌ویژه انسان‌ها و محیط زیست از آن آسیب نبینند.

مشکل کمبود آب در حالی که ممکن است در لحظه آشکار شود، در بسیاری از موارد هم بلافاصله رخ نمی‌دهد و چه‌بسا سال‌ها می‌گذرد و آثار زیست محیطی که قبلاً رخ داده، نموده پیدا می‌کند و یا مشکلی که در یک منطقه به‌وجود می‌آید مربوط به کمبود آب در منطقه دیگری است که کیلومترها دورتر از آن قرار دارد. در برخی از اوقات مشاهده می‌کنیم که مسئولین با بیان خطرات زیست محیطی منابع محدود آب را در حوضه آبریز تهران جدی تلقی کرده و راه‌کارهای مختلفی را به‌منظور حفظ سلامتی منطقه در نظر می‌گیرند ولی با تغییر مدیریت‌ها مجدداً اصل موضوع فراموش شده و یا کمرنگ می‌شود. هدر روی آب در شبکه توزیع آب تهران، آلودگی روبه افزایش منابع زیرزمینی و افزایش جمعیت و عدم برنامه‌ریزی مناسب برای توزیع آب در تهران، چشم انداز قابل قبولی را پیش روی ما نشان نمی‌دهد.

این موضوع فقط به تهران اختصاص ندارد هرچند مرکز کشور و جمعیت کلان آن با دشواری‌های بیشتری روبه‌رو است ولی به‌نظر می‌رسد اکثر شهرهای بزرگ کشور با چنین مشکلی روبه‌رو باشند. جابه‌جائی بدون برنامه متخصصان و مدیران و عدم توجه به تخصص و کارآئی و عدم مدیریت اصولی بر توزیع آب شهری و روستائی علی‌رغم دستاوردهای مهمی که در بخش تأمین به‌دست آوردیم، نیازمند بازنگری و توجه بیشتر است.

انشاا...

خسرو رفیعی