بحثی پیرامون ضمانتنامه های بانكی

در قلمرو فعالیت و عملیات اعتباری بانكها اسناد و اوراق زیادی جریان دارد در ارتباط با موضوع و از باب آشنائی با نمونه ای از این گونه اسناد , در این مقاله منحصراً از « ضماتنامه های بانكی » به عنوان یكی از ابزاهای مهم تجارت بین المللی سخن به میان می آوریم

۱ . در قلمرو فعالیت و عملیات اعتباری بانكها اسناد و اوراق زیادی جریان دارد . در ارتباط با موضوع و از باب آشنائی با نمونه ای از این گونه اسناد ، در این مقاله منحصراً از « ضماتنامه های بانكی » به عنوان یكی از ابزاهای مهم تجارت بین المللی سخن به میان می آوریم .

ضماتنامه های بانكی یكی از انواع اعتبار نامه های تجاری به شمار می آیند .اعتبار نامه ، حسب تعریف كلی، سند یا قرار دادی است كه به موجب آن بانكی ( بانك باز كنندة اعتبار ) بنا به درخواست و بر طبق دستور مشتری (متقاضی اعتبار ) :یك . مبلغی را در وجه یا به حوالة شخص ثالث ( ذینفع ) بپردازد یا وجه اسناد تجاری ( بروات ) صادره توسّط ذینفع را پرداخت یا قبول نماید .دو . یا بانك دیگر را مجاز دارد تا در قبال اسناد مشخّص و با رعایت شرایط اعتبار ، چنین پرداختی را انجام دهد یا وجه اسناد تجاری ( بروات ) را پرداخت یا قبول كند و یا مورد معامله قرار دهد .به نحوی كه ملاحظه می شود اعتبار نامه های بانكی بنا به تقاضای مشتری یا دستور دهنده تنظیم می شوند و نوعاً سه طرف دارند :

۱ . « صادر كننده » یعنی بانك یا مؤسسه اعتباری كه اعتبار نامه را صادر می كند .

۲ . « مشتری » یا دستور دهنده ، یعنی كسی كه از صادر كننده تقاضای صدور یا گشایش اعتبار را كرده است .

۳ . « ذینفع » یعنی كسی كه مطابق شرایط اعتباری ، حق مطالبه وجه اعتبار را دارد .

در اعتبار نامه های بانكی غالباً سه قرار داد مستقل و متمایز از هم كه سرنوشت آنها به نوعی باهم در آمیخته است ودر كل مجموعه ای را تشكیل می دهند ، مشاهده می شود :

اول : قرار داد اصلی یا پایه كه به موجب آن دستور دهنده و ذینفع با یكدیگر توافق می كنند كه پس از تحقّق شرایط قرار داد ، مبلغ معینی وجه به ذینفع پرداخت گردد . رایج ترین نوع این عملیات را در گشایش اعتبارات اسنادی می یابیم .

دوم : قرار داد منعقده فیما بین دستور دهنده و بانك صادر كنندة اعتبار كه به موجب آن دستور دهنده متعهّد می شود كه وجه اسناد تجاری ( بروات ) یا هر گونه مطالبات ناشی از اعتبار نامه را كه بانك قبول ، پرداخت یا معامله كند ، به وی پرداخت نماید .

سوّم : قرار داد منعقده فیما بین بانك صادر كنندة اعتبار و بانك كارگزار ذینفع كه وفق آن بانك متعهد می شود اسناد تجاری ( بروات ) یا مطالبات ناشی از اعتبار نامه را به شرط تطبیق آن با شرایط اعتبار ، قبول یا در وجه او پرداخت نماید .اعتبار نامه ها ، فی نفسه و علی القاعده از قرار دادهای فوق كه جنبة مبنا و پایة اعتبار را تشكیل می دهند ، مستقل می باشند و معاملة جداگانه ای به حساب می آیند و ارتباطی به بانكها ندارند و تعهدی برای بانكها ایجاد نمی كنند هر چند به نحوی در اعتبار نامه ها به وجود چنین قرار دادهایی اشاره هم شده باشد .منشاء اعتبار نامه ها ، برات در صورتهای قدیمی آن است و هدف از آن در اصل ، اجرای قرارداد صرافی و پرداخت مبلغ معینی وجه نقد در محلّ معینی در خارج از كشور بوده است ، و از همین رو كاربرد این گونه اسناد امروزه در معاملات بازرگانی بین المللی است .

اعتبار نامه ها بنا به طبیعت ، نوع و كاربردشان انواعی دارند . از یك دید كلّی ، این اعتبار نامه ها را می توان به « اعتبار نامه های تجاری » و « اعتبار نامه های تضمینی » و « ضمانتنامه های بانكی » تقسیم نمود .

اعتبار نامه های تجاری در عرف بانكی ، به « اعتبارات اسنادی » معروف اند و « اعتبار نامه های تضمینی » اصطلاحاً « ضمانتنامه های بانكی » را نیز در بر می گیرند .

ضمانتنامه های بانكی

۲ . « ضمانتنامه » قرار داد یا سندی است كه به موجب آن صادر كننده « ضامن » حسب درخواست متقاضی ( مضمون عنه ) در مقابل ذینفع ( مضمون له ) تعهد می كند بدون هیچ گونه قید و شرط و عندالمطالبه یا در سر رسید معیّن . مبلغ معینّی وجه نقد از بابت موضوع خاصی كه مربوط به مضمونّعنه است ، به ذینفع یا به حواله كرد او پرداخت نماید .

موضوع خاص در تعریف كلّی فوق ، ناظر به نوع ضمانتنامه است ، مثل ضمانتنامه شركت در مناقصه یا مزایده و ضمانتنامه حسن انجام كار . توضیح اینكه در قلمرو بازرگانی ، ضمانتنامه ها انواع مختلفی دارند . از یك نظر ، در ارتباط با قرار دادها ، ضمانتنامه ها به سه نوع تقسیم می شوند :

ـ ضمانتنامة شركت در مناقصه یا مزایده

ـ ضمانتنامة حسن انجام كار قرار داد یا انجام قرار داد

ـ ضمانتنامة استرداد پیش پرداخت

ضمانتنامة شركت در مناقصه یا مزایده عبارت است از سندی كه به موجب آن صادر كننده اعم از بانك ، شركت بیمه یا هر شخص دیگری ، به عنوان ضامن ، بنا به درخواست متقاضی ( مضمونّ عنه)

فروشنده یا پیمانكار تعهد می كند مبلغ معینی وجه نقد ، از بابت تقصیر مضمونّ عنه در ازای تكالیفی كه ناشی از ارائه پیشنهاد شركت در مناقصه یا مزایده است ، در وجه ذینفع ( خریدار یا كار فرما ) كه دعوت به مناقصه یا مزایده كرده ، پرداخت نماید .

ضمانتنامة حسن انجام قرار داد یا انجام تعهدات عبارت است از سندی كه به موجب آن ( اعم از بانك ، شركت بیمه یا هر شخص دیگری ) بنا به درخواست طرفی كه كالاها یا خدماتی ارائه نموده ( یا مضمون عنه ) تعهد می كند كه در صورت قصور مضمون عنه از این تعهدات یا در حسن اجرای كار یا قرار داد ، مطابق شرایط قررا دادی كه میان مضمون عنه و مضمون له ( خریدار و فروشنده یا پیمانكار و كار فرما ) وجود دارد ، مبلغ معیّنی را به ذینفع بپردازد.

. ضمانتنامة استرداد پیش پرداخت عبارت است از سندی كه به موجب آن صادر كننده ( ضامن ) حسب درخواست عرضه كنندة كالاها یا خدمات ( مضموّن عنه ) خریدار یا پیمانكار ، متعهد می گردد در صورت قصور مضمون عنه در بازپرداخت مبلغ یا مبالغی كه توسّط ذینفع ( مضمون له ) و تحت شرایط و مواد قرار داد منعقده فیمابین طرفین اصلی آن ( خریدار و فروشنده یا پیمانكار و كارفرما ) به او پیش پرداخت شده است ، مبلغ معینی را به ذینفع ( مضمون له ) بپردازد .

۳ ۰ ضمانتنامه ها غالباً توسط بانكها و احیاناً توسط مؤسسات اعتباری صادر می شوند و هدف از صدور آنها جبران خساراتی است كه احتمالاً ممكن است از بابت عدم انجام نوع تعهد مندرج در هر یك از آنها متوجه ذینفع آن گردد .

ضمانت ضامن در مقابل ذینفع یا مضمون له فقط مطلبق شرایط و مواد مذكور در ضمانتنامه و حداكثر تا مبلغی است كه در آن تعهد پرداخت به عمل آمده است .

---