پنهان کردن بیماری, یک ماده طلاق است

قانون درباره مخفی کردن بیماری از همسر چه می گوید

حتما تا به حال دیده یا شنیده‌اید که خانمی و آقایی به دلیل اینکه همسرشان واقعیت مهمی مثل بیماری را قبل از ازدواج از آنها پنهان کرده، تصمیم به طلاق گرفته‌اند. شاید هم این سوال برایتان مطرح باشد که اگر طرف مقابل به چه بیماری‌هایی مبتلا باشد، امکان درخواست طلاق وجود دارد...

اصلا «طلاق» یا «فسخ نکاح»؟ مگر اینها با هم تفاوت دارند؟ بله، فرق دارند. پس آنچه قانون دراین‌باره می‌گوید، با هم مرور می‌کنیم.

اگر خانم یا آقایی بیماری‌شان را از طرف مقابل پنهان کنند، برای او حق فسخ وجود دارد؛ آن هم فسخی که طبق قانون (ماده ۱۱۳۱)، فوریت دارد. یعنی اگر کسی بلافاصله بعد از اینکه متوجه بیماری همسرش می‌شود، برای فسخ نکاح اقدام نکند، این حق و اختیار او از بین می‌رود. البته به شرطی که از لزوم فوریت فسخ اطلاع داشته باشد. تشخیص این موضوع که امکان و اختیار فسخ تا چه زمانی است به عرف و عادت بستگی دارد.

● حالا اگر فسخ انجام شود، زن می‌تواند مهرش را مطالبه کند؟

هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به هر دلیلی فسخ شود، زن حق مهر ندارد مگر اینکه علت فسخ نکاح، ابتلای شوهر به «عنن» باشد. (ناتوانی در نزدیکی با زن). در این صورت، با وجود فسخ نکاح، نصف مبلغ مهریه به زن تعلق می‌گیرد. (ماده ۱۱۰۱)

قبل از اینکه به بقیه بحث در مورد موضوع پنهانکاری بپردازیم، باید بدانید «فسخ» با طلاق تفاوت دارد.

● تفاوت فسخ و طلاق

طلاق عملی حقوقی است که تشریفات خاصی دارد مثلا باید صیغه طلاق جاری شود و در حضور ۲ مرد عادل انجام گیرد ولی فسخ نکاح تشریفات خاصی ندارد و فقط به اراده صاحب حق انجام می‌شود. البته با مراجعه به دادگاه.

پیش از طلاق باید از دادگاه، حکم و اجازه گرفته شود ولی در فسخ می‌توان با ارسال اظهارنامه‌ رسمی دادگستری فسخ را اعلام و تنفیذ آن را از دادگاه درخواست کرد.

در طلاق رجعی، مرد می‌تواند در ایام عده دوباره به زن رجوع کند ولی در فسخ این حق وجود ندارد.

فسخ فقط به اراده کسی که حق آن را پیدا کرده، انجام می‌شود و نیازی به رضایت طرف مقابل برای انجام این کار نیست.

● چه بیماری‌هایی فسخ را در پی دارد؟

طبق ماده ۱۱۲۱ قانون مدنی، جنون هر کدام از زوجین به شرط استقرار، اعم از اینکه مستمر یا ادواری باشد، برای طرف مقابل باعث حق فسخ است.

معنای این ماده قانونی، این است که فرد مدام دچار این بیماری باشد نه اینکه برای مدت کوتاهی دچار بیماری روان‌پزشکی شود و بهبود یابد. این قانون زمانی مصداق پیدا می‌کند که فرد هر چند وقت یک‌بار، مثلا هر هفته یا ماهی یک چند بار دچار حالت‌های غیرعادی باشد یا تمام روزها علایم این بیماری در او دیده شود. البته این بیماری باید مادام‌العمر و برای طرف مقابل خطرناک باشد.

عیب‌هایی که برای مرد و زن حق فسخ ایجاد می‌کند، از نظر قانگذار یکی نیست.

عیب‌هایی در مرد که حق فسخ برای زن ایجاد می‌کند عبارتند از:

۱) حضا؛ (یعنی اخته‌ بودن مرد از طریق دخل و تصرف و عملیات مادی در بیضه که باعث می‌شود نابارورشود)

۲) عنن؛ به شرطی که حتی یک‌بار عمل زناشویی انجام نشده باشد.

۳) مقطوع بودن آلت؛ (یعنی قطع شدن آلت‌تناسلی به اندازه‌ای که مرد قادر به برقراری رابطه زناشویی نباشد.)

عیب‌هایی در زن که حق فسخ برای مرد ایجاد می‌کند:

۱) ابتلا به جذام

۲) برص

۳) افصاء (یکی‌شدن مجرای حیض و بول در اثر مقاربت)

۴) زمین‌گیر بودن زن

۵) نابینایی هر دو چشم

این عیب‌ها در صورتی باعث ایجاد حق فسخ برای مرد می‌شود(ماده ۱۱۲۴قانون مدنی) که در هنگام عقد وجود داشته باشد نه اینکه بعد از عقد ایجاد شود.

البته مثلا اگر مردی که به انتخاب پدر و مادرش با خانمی که چندان او را ندیده ازدواج کند و متوجه شود که به بیماری جذام مبتلاست، حق فسخ ازدواج را دارد.

اگر این موضوع را قبل از برقراری رابطه زناشویی بفهمد، زن حق مهر نخواهد داشت ولی اگر بعد از برقراری رابطه زناشویی متوجه شود، باید تمام مهریه را بپردازد.

طبق ماده۱۱۲۵ قانون مدنی، اگر جنون و عنن بعد از عقد هم اتفاق بیفتد، به زن حق فسخ داده می‌شود.

طبق ماده ۱۱۲۶ قانون مدنی، اگر زن یا مرد قبل از عقد بدانند طرف مقابلشان به یکی از بیماری‌هایی که حق فسخ ایجاد می‌کند مبتلاست، دیگر بعد از عقد حق فسخ نخواهند داشت.

در ماده ۱۱۲۷ قانون مدنی هم آمده اگر مردی بعد از عقد به بیماری‌های مقاربتی مبتلا شود، زن حق دارد از برقراری رابطه زناشویی با او امتناع کند ولی به او نفقه تعلق می‌گیرد.

(تبصره ۵ ماده ۱۱۳۰قانون مدنی) ابتلای مرد به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی یا مسری یا هر بیماری‌ صعب‌العلاج دیگری (مثل سرطان) که زندگی مشترک را تهدید کند، یعنی زندگی همراه با مشقت باشد و تحمل آن مشکل شود، باعث می‌شود زن بتواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند و در صورتی که ادعای او ثابت شود، دادگاه مرد را وادار به طلاق خواهد کرد. در این صورت خانم می‌تواند تمام حق و حقوق خود را هم مطالبه کند.

حالا اگر خانم یا آقایی مطلع شود همسرش مبتلا به یکی از بیماری‌هایی که حق فسخ ایجاد می‌کند است، باید بلافاصله برای فسخ نکاح اقدام کند و نمی‌تواند بعد از مدت‌ها چنین تصمیمی بگیرد. البته به شرطی که از این موضوع آگاهی داشته باشد. مثلا یک خانم روستایی ممکن است متوجه شود شوهرش دچار عنن است ولی نداند حق فسخ دارد ولی ۲ سال بعد، تازه متوجه اینکه حق فسخ داشته، شود، در این صورت به محض اطلاع فسخ فوریت دارد.

در آخر اینکه اگر کسی که این اتفاق برایش بیفتد، می‌تواند هم خسارت مادی و هم معنوی‌اش را مطالبه کند.

بابک صدر

وکیل پایه ۱ دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز