بیماری روانی, مشکل مغز است نه روح

روح و روان با هم فرق دارند

«داری قرص می‌خوری؟ مگه دیوونه شدی؟!... چرا می‌خواهی بری پیش روان‌پزشک؟ مگه مشکل روانی پیدا کردی؟!... این قرص‌ها عارضه داره، آدم هوش و حواسش رو از دست می‌ده...

به جای قرص خودن، یه مسافرت برو خوب می‌شی...» حتما شما هم این جمله‌ها را زیاد شنیده‌اید. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم بیشتر مردم از رفتن به مطب روان‌پزشک و خوردن داروهای اعصاب پرهیز دارند. دلیل این امر هم بسیار روشن است؛ چون خیلی‌ها فکر می‌کنند اگر پیش روان‌پزشک بروند، هزار و یک جور انگ به آنها زده می‌شود. این در حالی است که بیماری‌های اعصاب و روان در کشور ما گسترش پیدا کرده و بسیاری از این بیماران نیز از بیمار بودن خودشان آگاه نیستند.

حتما گاهی افسردگی به سراغتان آمده و نمی‌دانستید باید چه کار کنید. اگر پیش پزشک بروید، اطرافیان‌تان به شما انگ بیمار روانی می‌زنند. دکتر غلامحسین قائدی، روان‌پزشک، و عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد دراین‌باره می‌گوید: «متاسفانه مردم فکر می‌کنند اگر کسی به روا‌ن‌پزشک مراجعه کرد، حتما دچار اسکیزوفرنی شده است و انگ بیمار روانی به او زده می‌شود و در این صورت،‌ بعضی‌ها اگر بخواهند دارو مصرف ‌کنند، پنهانی مصرف می‌کنند!» دکتر قائدی با بیان اینکه ۱۶۰ نوع بیماری روانی شناخته شده است، ادامه می‌دهد: «از یک اضطراب ساده یا حملات دوره‌ای اضطرابی روان تا یک بیماری جدی مثل اسکیزوفرنی، توهم، جنون یا بیماری‌هایی که ارتباط با فرزندان، همسر یا اطرافیان‌مان را دچار مشکل می‌کند، همه‌اش بیماری روانی است.

علاوه بر آن، اگر فرد دچار بیماری جسمی بشود، شاید فقط خودش درمان نشود اما در بیماران روانی هم خود فرد و هم اطرافیان آسیب‌ می‌بینند.» دکتر قائدی، نقش آموزش را در انگ‌زدایی از بیماری‌های روانی بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه تبلیغات سویی همیشه از سوی رسانه‌ها صورت می‌گیرد که افراد را به نخوردن دارو تشویق می‌کند و افراد فکر می‌کنند خودشان قادر به درمان هستند. در صورتی که با مراجعه به روان‌پزشک به راحتی مشکلشان برطرف می‌شود.» دکتر قائدی در زمینه تبلیغات سوء درمورد عوارض داروهای روان‌پزشکی به نکته جالبی اشاره می‌کند: «توصیه‌های داروسازانی که در داروخانه نسخه بیمار را می‌پیچند نیز بسیار در شکل‌گیری نگرش او تاثیر دارد.

به‌طور مثال، برای یک بیمار داروی «سدیم والپروات» برای تنظیم خلق تجویز می‌شود و زمانی که بیمار به داروخانه مراجعه می‌کند، داروساز به او می‌گوید مگر تو غش می‌کنی؟! در صورتی که این دارو یکی از موارد مصرف‌اش درمان غش است و برای بیماری‌های دیگر هم ممکن است تجویز شود. بنابراین مریض منصرف می‌شود و دارویش را مصرف نمی‌کند.»

● غم با افسردگی فرق دارد

خیلی‌ها تصور می‌کنند همه داروهای اعصاب، خواب‌آورند و عوارض دارند و حتما نیازی نیست برای درمان بیماریشان دارو مصرف کنند. دکتر قائدی در‌این‌باره می‌گوید: «بیماری‌های روان‌پزشکی گاهی بیماری‌هایی جدی هستند و حتما باید درمان شوند و در غیر این صورت، عوارض خطرناکی در پی دارند. خط اول درمان بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی، جنون، هذیان، بدبینی‌های شدید یا حتی بیماری‌های خلقی داروست و در صورتی که درمان نشوند عوارض جبران‌ناپذیری هم برای فرد یا بعضا خانواده او در پی دارند.» او تاکید می‌کند: «شیوع افسردگی در زنان ۲ برابر مردان است و بنابراین زنان بیشتر به روان‌پزشکان مراجعه می‌کنند ولی به راحتی تحت تاثیر حرف‌های اطرافیانشان قرار می‌گیرند و این موضوع باعث می‌شود درمان‌های روان‌پزشکان را نپذیرند.» دکتر قائدی به موضوع مهم دیگری نیز اشاره می‌کند: «در بسیاری از مواقع، مردم اندوه و افسردگی را اشتباه می‌گیرند. به‌طور مثال، ممکن است فردی یکی از عزیزان‌اش را از دست بدهد و دچار غم و اندوه فراوان شود. این اتفاق سبب شده فرد برای مدتی غمگین شود و مسافرت رفتن به او کمک می‌کند، غمش را فراموش کند. این در حالی است که بیماری افسردگی با داشتن اندوه تفاوت دارد و بسیاری از مردم تصور می‌کنند اگر به مسافرت یا میهمانی بروند، بهبود می‌یابند؛ در صورتی که بیماری افسردگی با مسافرت رفتن خوب نمی‌شود و احتیاج به درمان دارد.»

دکتر احمدی ابهری، روان‌پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، ریشه انگ و برچسب به بیماران روانی را در دوران قدیم می‌داند و می‌گوید: «بیماری‌های روانی از دیرباز بوده و بشر مانند بیماری‌های جسمی با آن درگیر بوده است اما چون دانش کافی و تفسیر علمی از بیماری‌های روانی نداشته است، آن را به جن (جنون یا جن‌زدگی) و مشکل روح تعبیر می‌کرده و این دیدگاه تا امروز هم ادامه یافته و بیماری‌های مربوط به روان را بعضی‌ها به اشتباه، با عنوان بیماری‌های روحی ذکر می‌کنند؛ در صورتی که این دیدگاه، غلط است و از نظر روان‌پزشکان، بیماری‌های روانی مربوط به تغییراتی است که در مغز رخ می‌دهد.

به طور مثال، در بیماری‌ توهم، ماده‌ای به نام دوپامین در مغز افزایش می‌یابد یا در بیماری افسردگی، سروتونین در مغز کاهش پیدا می‌کند و بنابراین این بیماری‌ها مربوط به روح نیست.» دکتر ابهری ادامه می‌دهد: «داروهایی که برای بیماران تجویز می‌شود، برای تعدیل این مواد در مغز است و بدیهی است زمانی که سروتونین مغز با خوردن دارو بالا رفت، فرد بهبود پیدا می‌کند.» وی ادامه می‌دهد: «اگر فردی که دچار افسردگی است دارو مصرف نکند، باید زمان زیادی را با غم و اندوه، بی‌اشتهایی و لذت نبردن از زندگی سپری کند و ممکن است بیماری او شدت پیدا ‌کند.» بسیاری از بیماری‌ها منشا روانی دارند ولی در جسم ظاهر می‌شوند. به این بیماری‌ها، بیماری‌های روان‌‌تنی می‌گویند. دکتر ابهری در این باره توضیح می‌دهد: «برخی بیماری‌های‌ پوستی، افزایش فشارخون شریانی و حتی دیابت‌ها منشا روانی دارند ولی در جسم ظاهر می‌شوند و این بیماری‌ها به راحتی قابل درمان است و فرد می‌تواند از زندگی لذت ببرد.»

● لطفا اعتماد نکنید

بیماری وسواس یک بیماری شناخته‌شده روانی است که انواع مختلفی دارد و به گفته روان‌پزشکان، به راحتی با دارو قابل‌درمان است. اما این روزها انجمن شفای وسواس با برخی اقدام‌های غیرعلمی و غیراخلاقی سعی در بهبود بیماران وسواسی دارد؛ در حالی که وزارت بهداشت اقدام‌های این انجمن را تایید نکرده است.

دکتر ابهری، بیماری وسواس را یک بیماری روانی ذکر می‌کند و می‌گوید: «این بیماری با دارو قابل درمان است و اگر دارو همراه با رفتار درمانی‌شناختی باشد، تاثیر بهتری دارد.» انجمن وسواس به افراد توصیه می‌کند که قرص مصرف نکنند و آنها را به گورستان می‌برد تا ترس وسواس خود را کنار بگذارند.» دکتر ابهری این اقدام‌ها را جاهلانه و غیرعلمی توصیف می‌کند و می‌گوید: «این اظهارات غیرعلمی که وسواس با دارو درمان نمی‌شود، بسیار نادرست است و بیماران وسواسی به راحتی به کمک دارو درمان می‌شوند و حتی این داروها عوارضی هم ندارند و شاید مهم‌ترین عارضه آنها خشکی دهان باشد که آن هم در برخی افراد رخ خواهد داد.»

مهدیه آقازمانی