سه شنبه, ۱۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 4 February, 2025
تحلیل شبكه تعاملی ترویج اثربخش برای توسعه پایدار منابع طبیعی مراتع
دستیابی به مقوله پایداری - خصوصاً در زمینه منابع طبیعی تجدید شونده - مستلزم‌وجودزمینه‌های ساختاری ونهادینه شده میباشد.رسیدن به فهم مشترك از مقوله‌های منابع طبیعی و پایداری‌آن و نیز درك و تفاهم متقابل میان كنشگران شبكه مدیریت توسعه منابع طبیعی (اعم از محققان،مروجان، كارگزاران اجرایی و ازهمه مهمتر بهره‌برداران منابع طبیعی ) از مهمترین آنها میباشد.
بر این اساس مساله اصلی مورد توجه در تحقیق حاضر این است كه: "وضعیت موجودتعامل بین كنشگران فعال در عرصه مدیریت توسعه پایدار مراتع چگونه است؟ چگونه می‌توان به تبیین‌شبكه تعاملی ارتباط بین كنشگران مزبور پرداخت؟ این شبكه تعاملی در چه زمینه وچارچوبی مفهوم‌یافته و پویایی آن مستلزم چه شرایطی است؟ وچگونه می‌توان مدیریت اثربخش توسعه پایدار مراتع‌مبتنی بر شبكه تعاملی بین كنشگران مزبور را محقق ساخت؟"
هدف كلی این تحقیق شناخت دقیق كنشگران فعال در عرصه‌مدیریت مراتع و تبیین نوع و نحوه ارتباط و پیوندها بین آنان در چارچوب رهیافت تحلیل شبكه می باشد تابر مبنای شناخت حاصل در قالب نظریه‌های اثربخشی، زمینه‌لازم برای طراحی مدل اثربخش ترویج برای نیل به توسعه پایدار مراتع فراهم آورد.در این تحقیق كلیه محققان، كارگزاران اجرایی و كارگزاران ترویجی فعال در مدیریت مراتع در سطح كشورمورد مطالعه قرار گرفته اند. لیكن جامعه بهره برداران در این تحقیق محدود به بهره برداران استان تهران می باشد. از دیدگاه طبقه بندی تحقیقات برمبنای هدف، تحقیق حاضر از نوع تحقیقات كاربردی توسعه ای میباشد. تحقیق حاضر از حیث امكان كنترل متغیر ها ،به دلیل عدم امكان چنین امری از نوع تحقیقات شبه تجربی بوده و بر حسب زمان وقوع زمینه تحقیق از نوع تحقیقات پس رویدادی است . در این تحقیق برای جمع‌آوری اطلاعات از روشهای مختلفی همچون مطالعه اسناد و مدارك كتابخانه، جستجو درشبكه اینترنت و بانكهای اطلاعاتی برای دستیابی به اطلاعات بخش نظری و نیزمشاهده ومصاحبه‌حضوری برای جمع‌آوری‌اطلاعات میدانی استفاده گردیده است.برای داده پردازی نیز از نرم افزارهای spss۱۱ و آخرین نسخه multinet استفاده شده است .
- از جمله عمده یافته های تحقیق می توان به موارد زیر اشاره كرد:
- بهره برداران بیشترین تمایل و آمادگی خود برای همكاری با كارگزاران دولتی در زمینه مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع را به ترتیب در زمینه های "معرفی منطقه و ارائه دانش بومی"و "تعهد به اجرای فعالیتهای متعهد شده"و بیشترین تمایل و آمادگی خود برای همكاری با سایر مرتعداران به ترتیب در زمینه "مشورت و كمك فكری"، "تعهد به اجرای فعالیتهای متعهد شده"و "تبادل دانش بومی"، و نهایتا "كمك نقدی" ابراز داشته اند.
۱- بیشترین ارزیابی توانایی كارگزاران ترویجی،محققان ، كارگزاران اجرایی و بهره برداران در انجام مراحل مختلف فعالیتهای ترویج مرتعداری به ترتیب در مراحل تهیه و تدوین طرح آموزشی ترویجی،ارزشیابی ، اجرای طرح ومسئله یابی می باشد.
۲- بیشترین ارزیابی توانایی كارگزاران ترویجی،محققان ، كارگزاران اجرایی و بهره برداران در انجام مراحل مختلف فعالیتهای اجرایی مرتعداری به ترتیب در مراحل مسئله یابی،ارزشیابی و اجرای طرح می باشد.
۳- بیشترین ارزیابی توانایی كارگزاران ترویجی،محققان ، كارگزاران اجرایی و بهره برداران در انجام مراحل مختلف فعالیتهای تحقیقاتی در زمینه مرتعداری به ترتیب درمراحل مسئله یابی،ارزشیابی، انتخاب محل اجرای طرح واولویت بندی مسائل و مشكلات می باشد.
درمجموع كنشگران درهر چهار زیر شبكه نگرش مساعدی نسبت به مدیریت تلفیقی توسعه پایدار مراتع ابراز داشته اند
در بخش آزمون فرضیات متعارف در مجموع ۱۶ فرضیه مورد تایید قرار گرفت .همچنین بر اساس تحلیل عاملی انجام شده ۱۸ عامل انسانی موثر بر دستیابی به اهداف مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع به چهار عامل"جو ارتباطی مطلوب برای كنشگری اداری (سازمانی)"، "كنشگری میدانی" ، "تفاهم و تعامل كنشگری توسعه پایدار" و" سازگارسازی كنشگران" تقلیل یافت.
به منظور تعیین درجه تأثیر۲۲ متغیرمستقل برمتغیروابسته تحقیق( نگرش نسبت به مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع) از تحلیل رگرسیون چند متغیری به روش پس رونده استفاده شد.نهایتا متغیر های سن (بیشترین تاثیر منفی )،سابقه كار اداری (بیشترین تاثیر مثبت ) ، میزان اعتقاد به تاثیر عامل‌های "جو ارتباطی مطلوب برای كنشگری ادرای" و "سازگار سازی كنشگران" در دستیابی به اهداف مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع،میانگین نگرش نسبت به كارگزاران اجرایی ،سابقه كار ترویجی ،سابقه كار تحقیقاتی و كل كارگزاران اجرایی موجود در شبكه فردی كنشگران به ترتیب با بیشترین مقدار تاثیر بر متغیر وابسته وارد معادله شدند و بر روی هم بیش از ۶۴ درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می كنند.در رگرسیون ویژه جامعه بهره برداران نیز جهار متغیرمستقل "نگرش نسبت به سایر بهره برداران "،" سواد " میزان تمایل به همكاری‌با سایر بهره برداران "و نگرش نسبت به كارگروهی به ترتیب با بیشترین مقدار تاثیر در متغیر وابسته( نگرش نسبت به مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع) وارد معادله شدند و روی هم بیش از ۳۱ درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین كرده اند.در بخش آزمون فرضیات شبكه ای نیز ۴۲ فرضیه مورد آزمون قرار گرفت كه ۲۲ مورد آن تایید شد.در مجموع نتایج حاصل از تحلیل شبكه نشان از ارتباط ضعیف بین زیر شبكه های چهارگانه شبكه كنشگران مدیریت عرصه های مرتعی می باشد.به نحوی كه به عنوان مثال تراكم شبكه ارتباطات فنی بین كنشگران تنها ۰۰۳۴/ ۰ محاسبه شده است.از نتایج كلی تحقیق حاضر می توان به موارد زیر اشاره كرد:
●نتیجه كلی۱:
آنچه مسلم لازمه عملی سازی ایده مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع ایجاد تعامل اجتماعی بین دست اندركاران بسیار متفاوتی نظیر بهره برداران، محققان، كارگزاران ترویج و كارگزاران اجرایی (كارشناسان فنی مرتع) به طور اخص و سایر كنشگران فردی و جمعی (كه در مدل نظری از آنها نام برده شد) به طور اعم می باشد. كه هر كدام در جایگاه خود سعی در بهبود آنچه كه در این راستا رسالت و وظیفه خود میدانند، دارند.
لیكن پرواضح است كه هر كدام از این كنشگران (فردی و جمعی) از دیدگاه بعضا كاملا متفاوتی به این مهم می نگرند كه پیامد آن مقاصد و اهداف متفاوتی در اذهان ایشان می باشد.تا به حال تعاملات این كنشگران در گستره وسیعی از توسعه فنی مشخص و معلوم می گردید. لیكن به نظر می رسد كه برای دستیابی به مدیریت جامع توسعه پایدار مرتع نیازمند به توجه به تعامل اجتماعی بین كنشگران مرتبط در این خصوص می باشیم.
در اینجا با شبكه كنشگران فعال در عرصه مدیریت مراتع روبرو هستیم كه در یك تقسیم بندی كلی به دو زیر شبكه كنشگران مردمی و كنشگران سازمانی قابل تقسیم بندی هستند. متاسفانه شواهد بدست آمده نشان از پیوند ضعیف بین این دو زیر شبكه می باشد كه خود ضعفی عمده را در كل شبكه ایجاد كرده اند. چنانچه ملاحظه شد عمده كارگزاران دولتی خصوصا در زیر شبكه ها كارگزاران اجرایی و محققان از نگرش چندان مساعدی نسبت به بهره برداران برخوردار نمی باشند. این در حالی است كه با اتكا به نتایج مطالعه زیر شبكه كنشگران مردمی و مشاهدات میدانی و مصاحبه های عمقی بعمل آمده توسط نگارنده، شبكه كنشگران مردمی از زیر ساختهای لازم جهت ایفای نقش در شبكه كلی كنشگران فعال در عرصه مدیریت مراتع برخوردارند.
درشبكه كنشگران دولتی كه خود مشتمل بر سه زیر شبكه كارگزاران ترویج، محققان و كارگزاران اجرایی می باشد نیز كاستیهایی وجود داردكه كاركرداثربخش شبكه را با مخاطره روبرو می سازد. آنچه در این میان اهمیت می یابد مبحث "شبكه سازی۱ اثربخش" می باشد كه متضمن برقراری پیوندهای قوی، متنوع و بهنگام باشد.نكته اساسی در مبحث شبكه سازی اثربخش چینش صحیح گره های شبكه (كنشگران) متناسب با ویژگیهای ساختاری و كاركردی ایشان می باشد.
در مباحث پیشین رهیافت مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع مطرح و اتفاق نظر كلی كنشگران در هر سه زیر شبكه كارگزاران اجرایی، ترویجی و محققان محرز گردید در حالیكه تفاوت در جهت و میزان نگرش نسبت به ابعاد مختلف مدیریت جامع توسعه پایدار مراتع از سوی هر كدام ازكنشگران مورد مطالعه نیز واقعیتی انكار ناپذیر می باشد.
به واقع امر این تفاوت در نگرش نسبت به ابعاد مدیریت جامع توسعه پایدار - به نحوی كه خللی در اعتقاد به اصل رهیافت مدیریت جامع وارد نیاورد - نه تنها به صورت بالقوه یك نقصان محسوب نمیشود بلكه در فرایند "شبكه سازی" می توان با درایت این تفاوت در نگرشها كه پشتوانه ای از توان حامیان آنرا دارا است به یك فرصت در دستیابی به اهداف همه جانبه مدیریت توسعه پایدار مبدل ساخت.
نكته مهم مرتبط در ان خصوص نیز ارزیابی متفاوت از توان كنشگران توسط سایرین به طور كلی و در مراحل مختلف اجرای فعالیتهای توسعه ای مراتع می باشد. كه لازم است با در نظرگیری ابعاد مختلف از توان كنشگران در هر زیر شبكه به نحو مقتضی در ابعاد ویژه بهره گرفت.
به طور سنتی ارتباط بین كنشگران به صورت زنجیره تحقیق - ترویج - بهره بردار تعریف شده است. یافته های تحقیق حاضر ضمن تاكید بر ضرورت در نظرگیری دیدگاه شبكه ای، ضرورت در نظرگیری نقش انكارناپذیر یك دسته دیگر از كنشگران در این زنجیره را یادآور می شود. اگر این زنجیره را به دو بخش ارتباط تحقیق - ترویج و ترویج - بهره بردار تقسیم كنیم، دو نكته اساسی می بایست مدنظر قرار گیرد. اول اینكه بر اساس یافته های تحقیق زیر شبكه كنشگران اجرایی (كارشناسان فنی در دفتر فنی مرتع و ادارات زیربط در استانها) دارای نقش پراهمیتی بعنوان یك پل ارتباطی بین دو زیر شبكه محققان و كارگزاران ترویج قرار می گیرند. شواهد زیادی در این خصوص در پژوهش حاضر به تایید رسید. از جمله اینكه:
- تعداد كارگزاران اجرایی موجود در شبكه فردی كارگزاران ترویج به مراتب بیشتر از تعداد محققان است.
- كارگزاران اجرایی مهمترین گروه مرجع جهت اطلاعات فنی و اداری مرتعداری برای كارگزاران ترویج می باشد.
- میانگین ارتباط فنی و اداری برقرار شده بین كارگزاران ترویج و كارگزاران اجرایی به مراتب بیشتر از میانگین مربوط به محققان می باشد.
- قوت پیوندهای برقرار شده بین كارگزاران ترویج و كارگزاران اجرایی به مراتب بیشتر از قوت پیوندهای این دو گروه با محققان است.
- به زعم كارگزاران ترویج، كارگزاران اجرایی از توان همكاری بیشتری در انجام فعالیتهای ترویج مرتعداری نسبت به محققان برخوردار می باشند
- میانگین تحصیلات كنشگران در دو زیر شبكه كارگزاران ترویج و كارگزاران اجرایی برابر می باشد. این در حالی است كه طبق یافته های تحقیق در شبكه تعاملی، كنشگران با همتایان خود از نظر سطح تحصیلات ارتباط فنی بیشتری برقرار می كنند.
- در اكثر قریب به اتفاق استانها و نیز در سطح ملی كارگزاران ترویج واجرا در یك مجتمع اداری مشمول به فعالیت هستند.
غلامحسین حسینی نیا
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست