وارونگی باری بر كوه مشكلا ت آلودگی هوا

آلودگی هوا تهدید دائم و جدی بر سلامت و بهداشت جامعه و نیز محیط زیست است بررسی خطرات زیست محیطی حاصل از سوخت بنزین نشان می دهد عمده ترین آلاینده های این سوخت اكسیدهای نیتروژن, منوكسید كربن وهیدروكربن های معلق در محیط زیست است

تجربه نشان می‌دهد در كشور ما به ویژه در كلانشهر تهران تا زمانی كه میزان آلودگی هوا در شرایط اضطراری قرار نگیرد اعضای كمیته اضطراری كاهش آلودگی هوا تشكیل جلسه نمی‌دهند و به همین لحاظ راهكارهایی با تاثیر طولانی مدت به كار گرفته نمی‌شود.

با توجه به اینكه شهر تهران از سه سمت در محاصره رشته كوه‌های البرز قرار دارد آلودگی ناشی از استفاده از خودروها و وسایل دیگر آلوده ساز باعث می‌شود آلاینده‌ها در سطح شهر محبوس شود و بدون وزش باد مساعد راه خروجی نداشته باشد.

به این ترتیب همان‌طور كه در سال قبل نیز شاهد بودیم از ۱۵ آذر ۸۴ تعطیلی‌های پی‌درپی مدارس و ادارات به دلیل روند فزاینده آلودگی هوا و وجود شرایط اضطراری در تهران به وجود آمد. امسال نیز كارشناسان مربوطه در این امر پیش‌بینی می‌كنند طی ماه‌های باقی‌مانده تا پایان‌ سال جاری چنین شرایطی در پایتخت كشور به وجود آمده و به دنبال آن ممكن است شاهد تعطیلی مدارس، ادارات و اختلال در روند فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی در این كلانشهر باشیم. بر این اساس آلودگی هوای تهران بار دیگر به حد اضطراری و خطرناكی خواهد رسید كه منجر به نوعی سازگاری اجباری برای شهروندان تهرانی نسبت به مواجهه با آلودگی هوا می‌شود.

هر ساله افزایش آلاینده‌های هوا تعداد بیشتری از شهروندان تهران را به كام مرگ و مبتلاشدن به بیماری نزدیك‌تر می‌كند به‌گونه‌ای كه بنابر گفته‌های معاون سلامت وزارت بهداشت آلودگی هوا یكی از عوامل مرده‌زایی در تهران شده است.

علاوه بر این پزشكان نیز معتقدند استنشاق هوای آلوده می‌تواند بر رگ‌های قلب تاثیر بگذارد و در پایان در افراد آسیب‌پذیر موجب مرگ آنان شود، بدین‌ترتیب طول عمر در شهرها به علت آلودگی هوا رو به كاهش است.

گذشته از غبار و ذرات ریز در هوای آلوده كه معمولا‌ در فصل سرما به وارونگی هوا همراه است، مقدار زیادی مواد سمی دیگر مانند دی‌اكسید كربن و دی‌اكسید نیتروژن هم وجود دارد و باعث مسموم‌كردن بدن انسان می‌شوند. به عقیده دانشمندان تغییرات ناگهانی آلودگی هوا به‌ویژه برای كسانی كه بیشتر حساس هستند خطرساز است، طوری كه كودكان كهنسال و كسانی كه از بیماری‌های قلبی یا ریوی رنج می‌برند نسبت به این تغییرات حساس‌‌تر هستند.

در حال حاضر ۱۱ سال از نخستین باری كه بحث آلودگی هوای تهران به‌عنوان یك بحران ملی در كشور مطرح شد می‌گذرد اما طی این سال‌ها تدابیری مشخص، قابل اجرا و مستمر از سوی مسوولان و متولیان امر در جهت كاهش و كنترل آلودگی هوا اندیشیده نشده است.

اهمیت كنترل آلودگی هوا به حدی است كه دانشمندان به رابطه مستقیمی میان میزان آلودگی هوا و تعداد دفعات ابتلا به مشكلات قلبی اشاره كرده و گفته‌اند: حتی در مواردی كه آلودگی هوا در حد مجاز نیز اعلام می‌شود این خطر برای مردم وجود دارد. موضوع به حدی جدی است كه افزایش اندك دود اگزوز، تعداد افراد بستری شده به‌دلیل مشكلات قلبی را تا ۲.۵ درصد افزایش می‌دهد.

براساس آمار بین‌المللی بیماری‌‌های ناشی از آلودگی هوا چهارمین رتبه مرگ و میر را به خود اختصاص داده‌اند و بنابر گزارش سازمان ملل متحد هر ساله ۳ میلیون نفر از مردم جهان بر اثر این پدیده جان خود را از دست می‌دهند. همچنین تحقیقات انجام شده توسط شركت كنترل كیفیت هوا و وزارت بهداشت نیز حاكی است كه میزان این آلاینده‌ها در شهر تهران ۸.۲ برابر استاندارد جهانی است، به این ترتیب روزانه ۱۲۰۰ تن آلاینده در هوای تهران پخش می‌شود و این در حالی است كه رشد سالانه انتشار CO۲ در كشور ۲۵ درصد است.

از سوی دیگر باید توجه داشت كه آلودگی‌های شهری تا صد كیلومتر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند، همچنین سوانح رانندگی را افزایش داده و با كاهش دما این نوع آلودگی‌ها تشدید می‌شوند. با درنظر گرفتن مقدار تقریبی ۶۵ درصد سهم از آلودگی هوا برای میزان آلایندگی‌ خودروها، روزانه ۲۰۱ میلیون كیلو دی‌اكسید كربن وارد هوای تهران می‌شود به نحوی كه بنزین موجود در هوای تهران را ۱۰۰ برابر توكیو می‌كند. تاكنون عمده آلاینده‌هایی كه باعث آلودگی هوای شهر تهران شده‌اند شامل منوكسید كربن، دی‌اكسید گوگرد، دی اكسید نیتروژن، هیدروكربورها و ذرات معلق عنوان شده‌اند.

به گفته مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوا سالانه حدود ۳ میلیون و ۲۸۹ هزار و ۷۶۲ تن انواع آلاینده‌ها تنها از منابع متحرك به هوای تهران وارد می‌شود كه از این رقم حدود یك میلیون و ۹۷۶ هزار تن آلاینده منواكسیدكربن، حدود ۲۱ هزار تن آلاینده ذرات معلق، بیش از ۱۰۵ هزار تن اكسیدهای ازت و ۱۸۰ هزار تن هیدروكربن است.

یوسف رشیدی با بیان اینكه حد مجاز آلاینده‌های تهران PSI۱۰۰ است می‌گوید: بر اساس مطالعات آلودگی هوا، بدن انسان می‌توان در زیر این میزان آلودگی با آلاینده‌ها مقابله كند و در بیش از این رقم قابلیت خود را از دست می‌دهد. در مجموع به نظر می‌رسد با تكرار هر ساله بحران آلودگی هوا و فقدان برنامه‌ موثری برای مقابله با آن، مردم تهران چاره‌ای جز این ندارند كه در انتظار باد و باران بمانند تا هوای آلوده را با خود ببرد و بشوید تا پدیده وارونگی و به دنبال آن افزایش آلودگی هوا دیگر در تهران به وجود نباید هر چند كه این نیز آرزویی بیش نیست چرا كه در این روزها پدیده وارونگی هوا مشكل‌ساز شده است.

تكرار افزایش بی‌رویه آلودگی هوا در تهران نشان دهنده نا كارآمدی تدابیر مسوولان در شرایط بحرانی برای مهار آلودگی هوا و كاهش خسارت انسانی است چرا كه پس از پایان شرایط بحرانی آلودگی هوا راهكارهای موقتی دیگر پاسخگو نبوده و در طولانی مدت منجر به وخیم‌تر شدن وضعیت قبلی افزایش دوره آلودگی هوای شهر شده است. گفتنی است تا پایان امسال مسوولیت طرح جامع آلودگی هوای تهران بر عهده سازمان محیط زیست گذاشته شده است.

پریسا اصولی