قرآن صاعد

پس از قرآن که کتاب نازل است، بی‌گمان محکم‌ترین و استوارترین منبع و مستند برای شناخت مفهومی و معنایی و حتی مصداقی امام، کتاب صاعد است که ما از آن به سخنان و دعاهای ماثور تعبیر …

پس از قرآن که کتاب نازل است، بی‌گمان محکم‌ترین و استوارترین منبع و مستند برای شناخت مفهومی و معنایی و حتی مصداقی امام، کتاب صاعد است که ما از آن به سخنان و دعاهای ماثور تعبیر می‌کنیم.

از آنجایی که در هر کلام دیگری چون پاسخ‌های امامان و یا سخنرانی‌ها و نامه‌ها و دیگر مواردی که از امامان

معصوم (ع) در این باره وارد شده است، همگی تحت شرایط و مقتضیات خاصی انجام شده است و پاسخ‌ها با توجه به فهم مخاطب بوده و یا تحت شرایطی خاص نامه‌ای نوشته و سخنرانی انجام شده است.

بنابراین لازم است به موارد دیگری تمسک جست که امامان توانسته‌اند در این فرصت و شرایط همه آنچه حق مطلب است را ادا نمایند.

دعاهای امامان معصوم(ع) از آنجایی که مخاطب آن خداست و دور از شرایط تحمیلی و مقتضیات دیگر بیان شده است، بهترین و کامل‌ترین منبع برای شناخت اصطلاح واقعی امام در مفهوم قرآنی و برداشت و تفسیر شیعی آن می‌باشد.

دعا و نیایش‌های امامان(ع) همواره دارای فرازها و بندهایی در این باره بوده است و برخی از نیایش‌ها حتی با هدف معرفی مفهوم امامت در تفکر قرآنی شیعی صادر شده است و امامان معصوم (ع) با استفاده از دعا و نیایش‌ها مفاهیم بلندی را که صعب مستصعب است، به دیگران از همه نسل‌ها و عصرها انتقال داده‌اند.

از جمله این دعا و نیایش‌ها می‌توان زیارت جامعه کبیره را بیان داشت که از امام ‌هادی(ع) در زمانی صادر شده است که در مفهوم امامت و جایگاه و نقش او تشکیک و تردیدهایی پدید آمده بود. این تشکیک‌ها و تردیدها به سبب ادعاهای برخی از نااهلان و مدعیان امامت دروغین بود که از عصر امام زین‌العابدین(ع) آغاز شده بود و کسانی در زمان امام و بویژه پس از رحلت آن بزرگوار اقدام به معرفی خود و یا کسانی به عنوان امام کرده بودند که هیچ گونه ظرفیت و توانی در این باره را نداشته و از هرگونه لیاقت امامت ظاهری و خلافت باطنی بی‌بهره بودند.

از این روست که امام‌ هادی(ع) با بهره‌گیری از دعا و نیایش به شکل زیارت جامعه می‌کوشد تا مفاهیم امامت در اندیشه و باور اسلامی شیعی را انتقال دهد و به نسل‌های آینده برساند. از این روست که می‌توان گفت که زیارت جامعه مرامنامه امامت‌شناسی شیعی براساس آموزه‌های قرآنی و باطن و حقایق و اشارت وحیانی است. زیارت جامعه، به سان سیل از کوهسار وجود ‌هادی امت، حضرت ابوالحسن ثالث، علی‌بن محمدنقی(ع) سرازیر شده است و در آن در پوشش بیان فضائل انسان کامل، معارف عمیق توحیدی و ولایی، مطرح شده است.

امام‌ هادی(ع) در این زیارت، ائمه اطهار(ع) را با جلوه‌های گوناگون مطرح ساخته تا زائر، آنان را از زوایای مختلف تماشا کرده و الگوی خود قرار دهد. در این زیارت، مهمان با انواع غذاهای امام‌شناسی، بزرگ داشته می‌شود. در واقع این بیانات عرشی امام علی النقی(ع) یک دوره امام‌شناسی است. متن این عبارت‌ها به گونه‌ای است که صدور آن از غیر معصوم(ع) محال است. وانگهی مضامین آن با قرآن هماهنگ است و این، نکته‌ای است که پژوهشگر را از بحث سندی آن بی‌نیاز می‌سازد. امام (ع) نه تنها به شیوه دعا و نیایش جایگاه تشریعی و تکوینی امام معصوم (ع) را نشان می‌دهد و تشریح می‌کند، بلکه در مقام معرفی علمی و عملی خود به عنوان مصداق عینی و خارجی به اشکال مختلف می‌کوشد تا آن را نشان دهد.