داستان شورانگیز بازرگان وندیکی

شاید عباراتی چون <بازرگان وندیکی> برایتان غریب باشد، به هر حال همه ما نمایشنامه شکسپیر را با عنوان <تاجر ونیزی> می‌شناسیم. همین‌طور کسی هم امروز دیگر نمی‌گوید <ویلیم شاکسپیر.> …

شاید عباراتی چون <بازرگان وندیکی> برایتان غریب باشد، به هر حال همه ما نمایشنامه شکسپیر را با عنوان <تاجر ونیزی> می‌شناسیم. همین‌طور کسی هم امروز دیگر نمی‌گوید <ویلیم شاکسپیر.> گمان می‌کنیم نگارش <ویلیام شکسپیر> کاملا‌ جا افتاده ‌است، اما سال‌ها قبل، حدود ۹۰ سال قبل، یک سیاستمدار از وطن دورافتاده شکسپیر را شاکسپیر نامید و تاجر ونیزی را بازرگان وندیکی. سخن سر ناصرالملک است، نایب‌السلطنه احمدشاه قاجار و یکی از چهره‌های سیاسی تاریخ ایران.

شرح زندگی او مجالی وسیع می‌طلبد و تحقیقات فراوان و فعلا‌ آنچه به کار ما می‌آید این است که ابوالقاسم‌خان ناصرالملک در سال ۱۲۹۳ اعلا‌میه مراسم تاجگذاری احمدشاه و شروع انتخابات مجلس را صادر کرد و بلا‌فاصله پس از تاجگذاری احمدشاه و خاتمه جشن‌ها عازم اروپا شد و نزدیک به ۱۴ سال را در انگلستان و فرانسه به سر برد. در همان سال‌ها نیز بود که این اثر شکسپیر را ترجمه کرد و چندین بار به تصحیح اصلا‌ح این متون پرداخت. اما چگونگی ترجمه این اثر هم ماجرای جالبی است که فریدون علا‌ در مقدمه این کتاب چنین شرح می‌دهد: <شبی در حضور جمعی از دوستان نام شکسپیر به میان آمد و یکی از حضار اظهار نمود که ترجمه منظومات و نقل معانی و عبارات آن شاعر شهیر به زبان فارسی امکان‌پذیر نیست. ناصرالملک با این عقیده موافق نبود و از راه آزمایش و تفنن درصدد برآمد چند سطر از یکی از آثار نویسنده را ترجمه نماید و به این منظور تصادفا نمایشنامه اتللو انتخاب گردید. تفریح یک شب و ترجمه چند جمله ایشان را بر آن داشت که تمام داستان را به فارسی درآورد و به فاصله چند سال بر اثر اصرار دوستان به ترجمه بازرگان ونیزی پرداخت.> این نخستین بار است که ترجمه فارسی نمایشنامه تاجر ونیزی ویلیام شکسپیر به قلم ابوالقاسم‌خان ناصرالملک منتشر می‌شود. ناصرالملک ترجمه این نمایشنامه را در سال ۱۲۹۶ شمسی در پاریس به پایان برد و پس از چند بار ویرایش و تصحیح، آن را به قلم خود پاک‌نویس و به فرزندش حسین‌علی‌خان قراگوزلو واگذار کرد. این نسخه پس از فوت حسین‌علی‌خان به نوه ناصرالملک، دکتر فریدون علا‌ رسید و اکنون به کوشش او منتشر شده ‌است. ‌