«نوآوری» پیش درآمد «توسعه»

با مطالعه تاریخ جوامع و بررسی فرهنگ های گوناگون، همواره امکان دارد که قواعد و مقرراتی کشف شود که منحصر به جامعه¬ای خاص باشد. در عین حال ممکن است قواعدی را از متون تاریخی دریافت …

با مطالعه تاریخ جوامع و بررسی فرهنگ های گوناگون، همواره امکان دارد که قواعد و مقرراتی کشف شود که منحصر به جامعه¬ای خاص باشد. در عین حال ممکن است قواعدی را از متون تاریخی دریافت کرد که نشان از دغدغه مشترک تمامی جوامع انسانی دارد. به تعبیری دیگر برخی از نیازها «درون مرزی» هستند و برخی دیگر «فرامرزی». فرامرزی به این معنا که برای خود هیچگونه مرزی (مرز زمانی، جغرافیایی، عقیدتی) قائل نیست.

از جمله نیازهای فرامرزی، نیاز به خلاقیت و نوآوری است. در طول تاریخ کوشش های انسان همواره معطوف بر آن بوده است که از کمترین امکانات بیشترین بهره را ببرد. به همین جهت مدام راه ها و شیوه های کاری، علمی و پژوهشی خود را مورد بازبینی و بازاندیشی قرار می داده است. در اثر همین بازبینی ها به خلاقیت ها و نوآوری هایی دست پیدا می کرده است. در حقیقت می‌توان جمیع اختراعات و ابداعات بشر از ابتدائی ترین ابزارکار در اعصار بدوی گرفته تا پیچیده ترین و بغرنج ترین تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی زمان حاضر محصول همین بازاندیشی دانست.

اما همواره این سوال مطرح است که چرا در این فرایند تنها برخی از کشوری خاص پیشرفت کرداند؟ در حالی که کشورهای دیگر که شاید از نظر منابع اولیه و امکانات بهره وری دارای شرایط بهتری بوده و عقب مانده اند. چه عامل مهمی در شرایط مشابه باعث پیشرفت برخی کشورها و عقب ماندن برخی دیگر از کشورها شده است؟

پاسخ به این سوال را می بایست در نسبت و ارتباطی که «نوآوری» با «بهره وری» دارند جستجو کرد. بدین معنا که فارغ از ثروت های طبیعی ای که برخی کشورها از آنها برخوردار هستند، همواره جوامعی در کار خود موفق و پیروز بوده اند که خود را در چارچوب های خاصی محدود نکرده و با سیال کردن چارچوب های ذهنی و فکری خود، امکان بازاندیشی آن چارچوب ها را فراهم می کردند. بدیهی است که در این راستا نیروهای انسانی به سهولت می توانستند از ظرفیت های دیگر چارچوب های فکری در بهره ور ساختن و رفع موانع و مشکلات جوامع خود بهره گیری کنند و به پیشرفت جوامع خود کمک کنند. در این قبیل جوامع از افکار و ایده های نو و بدیع به عنوان فرصت استفاده می شود آن ها را به عنوان بسترها و زمینه های لازم برای پیشرفت و ترقی مغتنم می شمارند.

برعکس جوامعی که خود را محصور در چارچوب های خاصی کردند و به هیچ وجه حاضر نباشند خارج از آن قدمی بردارند، همواره از افکار و ایده های نو به عنوان تهدید یاد می کنند و به جای استفاده از ایده های جدید در بازسازی نظام فکری و برطرف سازی موانع موجود، به ابراز خشم و کاربست خشونت نسبت به آنان می پردازند و با بستن چشم خود بر آفتاب، آرزوی مرگ آفتاب را می کنند.

حاصل آنکه خلاقیت، ابتکار و نوآوری لازمه و پیش درآمد توسعه و پیشرفت و تعالی یک جامعه است. نوآوری و خلاقیت می‌ تواند به ارتقای کمیت وکیفیت خدمات، کاهش هزینه ها، جلوگیری از اتلاف منابع، کاهش بوروکراسی، افزایش کارآیی و بهره وری، ایجاد انگیزش و دیگر نشانه های مثبت و پیش برنده در جامعه منجر گردد.

با پیشرفت روز افزون دانش و فناوری و جریان گسترده اطلاعات امروزه جامعه ما نیازمند پرورش انسانهایی است که بتوانند با مغزی خلاق با مشکلات روبرو شده و به حل آنها بپردازند و از این رویکرد نیاز به آموزش خلاقیت و خلق افکار نو برای رسیدن به جامعه ای سعادتمند از اهمیت خاصی برخوردار است.

سید ابوالحسن توفیقیان