عالم متهتک و برآشفتن علیه دین و اخلاق

در بیان ویژگی های دوست مناسب

یکی از ویژگیها و خصایص مهم یک دوست مناسب، برخورداری از عقلانیت، درایت و حکمت است. عقلانیتی که همچون چراغی فروزان، در برابر فرد قرار گرفته و به وی امکان انتخاب دقیق و شفاف در تصمیمات و انجام کارها را فراهم می‌نماید. همچنین متذکر گشتیم که خصیصه عقلانیت، علم و حکمت می‌بایست توامان با ایمان و تقوی باشد، چه اینکه امیرالمومنین علی (ع) درباره اهمیت بنیادین همراهی علم و حکمت با ایمان، اخلاق و دینداری چنین می‌فرمایند: “العلم و الدین توامان، اذا افترقا احترقا؛ علم و دین پیوسته با یکدیگرند و هر گاه جدای از هم شدند، آتش افروز خواهند بود”. یعنی همان طور که فرد مقدس مآب غیرمعقول و فاقد حکمت و تدبیر، برای دین و دنیای مردم مضر بوده و با ایجاد انحراف در دین و اعتقادات آنها، مردم را به انحرافات عمیق و غیر قابل جبرانی گرفتار می‌نماید، عالم و حکیم بی‌دین نیز با علم غیرالهی و سکولار خود، به مراتب بیشتر موجب انحراف در اعتقادات مردم و تغییر مسیر حرکت زندگی ایشان به وادی شقاوت و بدبختی ابدی می‌شود.

پیامبر اسلام(ص)، امیرالمومنین (ع) و امام صادق (ع) در بیانی مشابه عنوان می‌دارند که: “دو دسته کمر مرا شکستند: عالم متهتک (بی‌پرده و بی‌حیا) و جاهل متنسک (مقدس‌مآب)“. این روایت آن هم با توجه به تعبیر عجیب “کمر مرا شکستند”، حاکی از نقش کلیدی این دو گروه در ایجاد انحراف در مبانی دینی و اخلاقی مردم بوده، لزوم توجه به مبانی و القائات مسموم و منحرفانه این دو گروه و احتراز از انتخاب آنها به عنوان دوست و رفیق را می‌طلبد. عالم متهتک و بی‌اخلاق، تمامی همت و تلاش خویش را صرف این می کند که مبانی فکری و ایدئولوژیکی و قضایای بنیادین علمی و اخلاقی جامعه را در تمامی عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به سمت سکولاریسم و جداسازی از دین و اخلاقیات منبعث از معارف الهی، نماید. بسیاری از این افراد با گرفتن ژستهای روشنفکر مآبانه ادعای مدرن بودن، به روز بودن و هماهنگ بودن عملی خود با آخرین پیشرفتها، تئوریها و نظریه‌پردازیهای دنیای مدرن را داشته و در این راستا، نه تنها شرع و احکام الهی را در زندگی و فعالیت اجتماعی خویش رعایت نمی‌نمایند، بلکه در تداوم این مسیر قهقرایی خود، مبتلا به بی‌توجهی محض به برخی یا حتی بسیاری از اصول مسلم اخلاقی نیز می‌گردند.

در اطراف خود بسیاری از افراد را می‌بینیم که علی رغم داشتن تحصیلات عالیه، به جهت گرفتار آمدن در دام تفکرات سکولار، با بسیاری از مبانی دینی و اخلاقی خداحافظی نموده و به واسطه بی‌تقوایی، مبتلا به بسیاری از مسائل ضد اخلاقی و ضد شرعی گشته‌اند. در زندگی این افراد، ارتکاب انواع گناهان اقتصادی (مانند دست درازی به بیت المال، ربا خواری، غش در معاملات، احتکار، اسراف، کم کاری، کم فروشی و...)، معاصی لسانی (دروغ، تهمت، غیبت، هتک آبروی مومن، تمسخر و استهزاء و...) و گناهانی از قبیل قدرت‌پرستی، ثروت‌پرستی، شهوت‌پرستی، عدم تقیدات جنسی و عدم پایبندی به مبانی و اصول خانواده، هتک حرمت نوامیس مسلمین و... امری عادی و طبیعی است.مبهوت و مغلوب توان علمی یا جایگاه اجتماعی فردی شدن و دوستی و بستن پیمان رفاقت با “عالمان” متهتکی که دین و اخلاق را بزرگترین موانع جهت ترقی و پیشرفت بشریت دانسته و یا در درجاتی خفیف‌تر، خواهان عدم اجرای برخی اصول و مبانی دینی و اخلاقی هستند، همانا گرفتار شدن در دام نفسانیات و مادیات و فرو غلطیدن در دره شقاوت و بدبختی در زندگی است. عالم متهتک کسی است که در مقام ادعا و قول، مدعی بسیاری از ملکات و فضایل اخلاقی و اجتماعی چون اخلاق مداری، قانون گرایی، احقاق حقوق مردم، عدم دروغگویی و غیره است، اما در مقام عمل، اگر امری بر خلاف میل باطنی ایشان صورت پذیرد، و قدرت و امکاناتی بر خلاف اشتهای درونی او جابه جا گردد، یا کوچکترین انتقادی از وی صورت پذیرد، آنگاه تمامی اصول و مبانی دینی و اخلاقی را زیر پا نهاده، تنها به فکر تامین تمایلات درونی و مشتهیات نفسانی خود خواهند بود. بنابراین، در مقام دوستیابی باید دقت کرد که مبادا به دوستی و همنشینی با این گروه مبتلا شویم، چه اینکه دوستی و پیروی از این افراد، انسان را از یاد خدا غافل نموده، محبت دنیا را در قلب و جان انسان زنده می‌کند و در قیامت چیزی جز حسرت نصیب فرد نمی‌شود: “و یوم یعض الظالم علی یدیه یقول یا لیتنی اتخذت مع الرسول سبیلا یا ویلتا لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا لقد اضلنی عن الذکر...؛ و (به خاطر آورید) روزی که ستمکار دست خود را (از شدت حسرت) به دندان می‌گزد و می‌گوید ای کاش با رسول (خدا) راهی برگزیده بودم ای وای بر من کاش فلان شخص را دوست خود انتخاب نکرده بودم او مرا از یاد حق گمراه ساخت”(فرقان/۲۹-۲۷.)

در روایتی از امام سجاد (ع) آمده است: “جالسوا اهل الدین و المعرفه فان لم تقدروا علیهم فالوحده آنس و اسلم؛ با صاحبان دین و معرفت همنشین شوید. اگر چنین افرادی را نتوانستید بیابید، انس گرفتن به تنهایی بهتر و برای سلامتی دین انسان، شایسته‌تر است”(بحارالانوار، ج۷۴، ص۱۹۶.) این روایت به صراحت بیان می‌دارد که موانست با تنهایی بهتر است از اینکه انسان با غیر اهل دین و معرفت رفاقت کند، چه اینکه همنشینی با غیر صاحبان دین و معرفت، انسان را از مسیر سعادت باز می‌دارد.

مهدی امینیان