پول شویی و راهكارهای مبارزه با آن

در این مقاله پس از ارائه تعاریف و روش های پول شویی و اثرات آن بر اقتصاد, پدیده پول شویی در ایران و سیاست ها و راهكارهای مبارزه با تطهیر پول مورد بررسی قرار گرفته است

پدیده پول‌شویی به هر اقدامی كه موجب قانونی جلوه‌دادن پول‌های حاصل از فعالیت‌های نامشروع یا غیرقانونی است اطلاق می‌گردد كه دارای آثار زیان‌بار اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. با توجه به متنوع‌بودن روش‌های كسب سود حاصل از اعمال خلاف، شیوه‌های پول‌شویی نیز متنوع بوده و به عواملی همچون جرم، نوع سیستم اقتصادی و قوانین و مقررات كشوری كه در آن جرائم صورت می‌گیرد و یا پول در آن كشور تطهیر می‌گردد بستگی دارد. در این مقاله پس از ارائه تعاریف و روش‌های پول‌شویی و اثرات آن بر اقتصاد، پدیده‌ پول‌شویی در ایران و سیاست‌ها و راهكارهای مبارزه با تطهیر پول مورد بررسی قرار گرفته است.

تعریف پول‌شویی (Money Laundery)

پول‌شویی عبارتست از هر نوع عمل یا اقدام به عمل برای مخفی‌نمودن یا تغییر ظاهر هویت عواید نامشروع یا غیرقانونی به‌طوری كه وانمود شود از منابع قانونی یا مشروع حاصل گردیده است، به‌عبارت دیگر پول‌شویی روی دیگر سكه اقدامات بزهكارانه‌ای است كه منشاء آن قاچاق مواد مخدر، ساخت، تهیه و فروش مشروبات الكلی، قاچاق كالا و ارز، رانت‌خواری، اخاذی، آدم‌ربایی، دائركردن مراكز فساد و فحشاء، اختلاس و ارتشاء، كلاهبرداری، فعالیت‌های خرابكارانه (تروریستی)، تقلب در امور مالی، ثروت و درآمدهای ناشی از فرار مالیاتی، منابع جاسوسی، گروگانگیری، قمار، سرقت، قاچاق كالاهای عتیقه و آثار باستانی است كه طی فرآیندی با هدف تغییر ظاهر عواید حاصل از اقدامات و فعالیت‌های غیرقانونی و فرار از پیگردهای قانونی و پنهان‌ نگه‌داشتن منشأ پول یا دارایی، از آن به‌عنوان پولی پاك، قانونی و مشروع استفاده نموده و وارد چرخه اقتصادی می‌گردد.

روش‌ها و مراحل پول‌شویی

هر قدر اقتصاد از شرایط رقابتی فاصله بیشتری داشته باشد، بستر برای گسترش فعالیت‌های پول‌شویی آماده‌تر و گسترده‌تر خواهد شد. بدین ترتیب كشورهایی كه در آن منشاء پول مورد سئوال نباشد و دارای اقتصاد زیرزمینی، نظام اداری ناسالم و ناكارآمد و نظام مالی غیرشفاف‌اند و فاقد سیستم نظارتی قوی باشند، استعداد بیشتری برای پول‌شویی دارند و منابع حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی به سهولت می‌توانند وارد چرخه اقتصادی آن كشورها شده و پول‌شویی عملیاتی گردد. شبكه بانكی، بازار بورس اوراق بهادار، خرید و فروش اوراق قرضه عمومی، كارت‌های اعتباری، خرید و فروش طلا، سكه و ارز، دارایی و مستغلات از كانون‌های عمده پول پول‌شویی می‌باشند. معمول‌ترین شیوه پول‌شویی این است كه پول‌شویان یا به‌طور مستقیم پول نقد را در بانك‌ها سپرده‌گذاری می‌كنند و یا با ابزارهای پولی و مالی همانند چك و سفته در مكان‌های دیگر سپرده‌گذاری می‌نمایند. سرمایه‌گذاری عملیات پول‌شویی چنین مبالغ كلانی به روش‌های مختلف تطهیر می‌شود. با توجه به تنوع و گسترش روزافزون فعالیت‌های غیرقانونی حجم وسیعی از پول‌های كثیف به روش‌های مختلف تطهیر گردیده و در اقتصاد كشورها ادغام می‌گردد. آمار منتشره از سوی همكاری اقتصادی و توسعه نشان می‌دهد كه كشور دانمارك در مبارزه با پول‌شویی رتبه اول در جهان دارد در مقابل كشورهای سوئیس و اتریش بیشترین زمینه‌ها را برای پول‌شویی در سطح جهان و كشورهای امارات متحده عربی و لبنان در خاورمیانه دارند و به‌عنوان بهشت پول‌شویان مطرح می‌باشند. عملیات پول‌شویی در سطح وسیع، اثرات نامطلوب و زیانباری بر اقتصاد كشورها و جامعه جهانی برجای می‌گذارد كه ازجمله این اثرات مخرب و زیانبار می‌توان به مواردی به شرح ذیل اشاره نمود:

۱.پول‌شویی موجب گسترش فعالیت‌های مجرمانه و زیرزمینی می‌شود و مجرمان و خلافكاران امكان ادامه حیات می‌یابند؛

۲.كاهش GNP به دلیل فرار مالیاتی و عدم ثبت وجوه حاصل از اعمال مجرمانه و تحت تأثیر قراردادن سیاست‌های اقتصادی، زیرا عدم وجود آمارهای صحیح از GNP، موجب تغییر سیاست‌های اقتصادی و كاهش كنترل دولت بر این سیاست‌ها می‌گردد؛

۳.فرار سرمایه از كشور جهت تطهیر؛

۴.پول‌شویی بازارهای مالی را مختل می‌كند، معاملاتی كه برای مقاصد پول‌شویی انجام می‌گیرد تقاضا برای نقدینگی را افزایش می‌دهد، نرخ بهره و ارز را بی‌ثبات می‌كند و به رقابت غیرعادلانه منجر می‌‌شود و در نتیجه موجب افزایش نرخ تورم در كشورهایی می‌شود كه مجرمان در آن‌جا فعالیت می‌نمایند و پول را تطهیر می‌كنند؛

۵.انباشت ثروت و قدرت در دست مجرمان و گروه‌های بزهكار امنیت ملّی و اقتصاد كشور را تهدید می‌نماید؛

۶.كاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولّد؛

۷.تضعیف بخش خصوصی قانونی، چون پول‌شویان به‌منظور مخفی‌نمودن و پوشش درآمد‌های حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی خود، شركت‌ها و مؤسسات مختلفی تشكیل داده و عواید حاصله را با وجوه قانونی ادغام می‌نمایند و از قدرت مالی بالایی برخوردارند می‌توانند محصولات و خدمات خود را با قیمتی كمتر از سطح قیمت بازار ارائه نمایند این موضوع رقابت را برای شركت‌های قانونی مشكل می‌نماید و موجب تضعیف بخش خصوصی قانونی می‌شوند؛ هم‌چنین پول‌شویی موجب فاسد‌شدن ساختار حكومت و آسیب‌رسانی به اعتبار دولت‌ها و نهادهای اقتصادی كشورها می‌گردد.

---