آیا راهی برای نجات اروپا وجود دارد

بحران مالی در یونان بقای یورو را به مخاطره انداخته است

بحران مالی در یونان بقای یورو را به مخاطره انداخته است. در زمان تشکیل منطقه و واحد پولی یورو خیلی ها نگران قابلیت بقای طولانی مدت یورو بودند. اما زمانیکه اوضاع خوب پیش رفت، این نگرانی ها فراموش شدند. هنوز پاسخ به این سوال که در صورت مواجه یورو با یک شوک قوی، سازگاری و تطبیق یورو با شرایط جدید چگونه خواهد بود بی پاسخ مانده است. تثبیت نرخ ارز و مُحول کردن سیاست گذاری های پولی به بانک مرکزی اروپا دو ابزار اولیه ای را که دولتها اقتصادشان را برای جلوگیری از رکود با آنها تحریک می کردند، حذف کرد. حال با توجه به این شرایط چه ابزاری می تواند جایگرین آنها شود؟

" رابرت ماندل" دارنده جایزه نوبل شرایطی را تشریح کرد که تحت آن یک واحد پولی چگونه می تواند به خوبی عمل کند. اروپا این شرایط را در آن زمان اجرا نکرد و هنوز هم اصول یک واحد پولی قوی را اجرا نمی کند. حذف موانع حقوقی جنبش کارگران بازار کاری واحد ایجاد کرد اما تفاوت در زبان و فرهنگ ها، تحقق هدف ایجاد یک بازار کار پویا به سبک آمریکا را در اروپا دست نیافتنی کرد.

به علاوه اینکه اروپا راهی ندارد جز کمک به کشورهایی که با مشکلات جدی اقتصادی روبه رو هستند. برای نمونه شرایط اسپانیا را تصور کنید. نرخ بیکاری در این کشور ۲۰ درصد است( که در میان جوانان این آمار به ۴۰ درصد رسیده است). این کشور پیش از بروز بحران مالی با مازاد مالی روبرو بود اما پس از بحران مالی، کسری بودجه اش به بیش از ۱۱ درصد تولید ناخالص داخلی افزایش یافت. اما تحت قوانین اتحادیه اروپا، اسپانیا باید هزینه هایش را کاهش بدهد که این اقدام احتمالا نرخ بیکاری را تشدید خواهد کرد. با توجه به اینکه اقتصاد این کشور کُند حرکت می کند، بهبود وضعیت مالی اسپانیا نیز اندک خواهد بود.

برخی امیدوارند که تراژدی مالی رخ داده در یونان، سیاست گذاران را نسبت به این موضوع متقاعد کند که یورو دیگر نمی تواند بدون همکاری بیشتر (از جمله کمک های مالی) موفق شود. اما آلمان ( و دادگاه قانون اساسی این کشور) با اعطاء کمک مالی که یونان به آن نیاز دارد، مخالفت کرده است. از نظر خیلی ها چه در داخل و خارج از یونان، این موضع آلمان در قبال یونان عجیب بوده است؛ میلیاردها یورو برای نجات بانکها هزینه شده اما نجات کشوری با ۱۱ میلیون جمعیت یک " تابو" به حساب می آید.

باید پذیرفت که یکسری پیشنهادهای ناقص و وعده های دوپهلو با هدف آرام کردن بازارها ناکام بوده اند. همانند ۱۵ سال پیش که ایالات متحده آمریکا کمک های جهانی را برای مکزیک بحران زده سرهم بندی کرد( ادغام کمک ها از سوی صندوق بین المللی پول و گروه هفت)، اکنون اتحادیه اروپا نیز برنامه کمک های خارجی به یونان را با کمک صندوق بین المللی پول سرهم بندی کرده است.

کشورهای کوچکتر اتحادیه اروپا باید این تجربه را در ذهن داشته باشند که اگر کسری بودجه شان را کاهش ندهند، خطر زیادی برای لطمه خوردن شدید اقتصاد آنها وجود دارد؛ لطمه ای که حتی با کمک ها از سوی همسایگانشان نیر حل و فصل نخواهد شد. اگر کشورهای اروپایی این کار را انجام ندهند، اقتصادشان احتمالا تضعیف خواهد شد.

مفید است که مشکلات فعلی یورو را در یک سطح جهانی نگاه کرد. نباید اجازه داد کشورهایی که کسری بودجه شان در نتیجه رکود اقتصادی افزایش یافته، در سراشیبی مرگ قرار بگیرند.

یک راه حل پیشنهادی برای این کشورها اجرا کردن طرح " کاهش همتراز واحد پولی" است. البته از نظر من این هدف دست نیافتنی است و پیامدهای توزیعی آن غیرقابل قبول است.

راه حل دومی نیز وجود دارد: خروج آلمان از منطقه یورو و یا تقسیم این منطقه به دو منطقه. تشکیل منطقه یورو تجربه جالبی است اما همچون طرح فراموش شده (ERM) (مکانیزم نرخ ارز) - که زمانیکه بورس بازها در سال ۱۹۹۲ به پوند انگلیس حمله کردند، این مکانیزم فروپاشید- منطقه یورو نیز از فقدان حمایتهای بنیادین رنج می برد.

راه سومی نیز وجود دارد که اروپا ممکن است به این نتیجه برسد این راه حل برای همه امیدوارکننده تر است. اعمال اصلاحات بنیادین از جمله تعیین یک چارچوب مالی مستحکم و قوی که می بایست در همان زمان تشکیل یورو اجرا می شد. هنوز هم برای منطقه یورو دیر نیست که این اصلاحات را اعمال کند اما اگر اروپا اعمال این اصلاحات را در دستور کار خود قرار ندهد، بهتر است به ناکامی خود اعتراف کند و منتظر افزایش هر چه بیشتر نرخ بیکاری و مشکلات مردم به نام یک مدل اقتصادی ناقص باشد.

جوزف استیگلیتز

جوزف استیگلیتز استاد دانشگاه کلمبیا و دارنده جایزه نوبل اقتصاد است.

اکونومیک تایمز