سفر, اولین قربانی شلختگی تقویم

پدیده بین التعطیلی در ایران بیشتر به سفر رفتن آسیب می زند

در همه جای دنیا دو نوع تعطیلی وجود دارد؛ تعطیلی‌های رسمی (‌تقویمی) میان هفته و تعطیلی‌های پایان هفته، اما در ایران پدیده‌ای وجود دارد که به نظر می‌رسد در دنیا کم‌نظیر است: «بین‌التعطیلی»‌ این بین‌التعطیلی‌ها آنچنان نابسامان و غیرمنتظره است که جدال‌های دائمی درباره ‌زیاد بودن یا غیراصولی بودن تعطیلات در ایران به وجود آورده است. زمانی این جدال‌ها جدی‌تر می‌شود که برخلاف آنچه انتظار می‌رود این بین‌التعطیلی‌های غیر‌منتظره و فی‌البداهه نه‌تنها باعث بالا رفتن راندمان کار و خرسندی کارکنان نشده، زیرا فرصت کافی برای برنامه‌ریزی سفر یا برنامه‌هایی که این اوقات فراغت را پر کند، نداشته‌اند؛ بلکه صدای گلایه آنها را نیز درآورده است.

این بین‌التعطیلی‌های فی‌البداهه که اصولا بین تعطیلی‌های مذهبی (‌تعطیلی‌هایی که با ماه‌های قمری سنجیده می‌شود) و جمعه‌ها قرار می‌گیرد، علاوه بر این‌که فرصت برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از آن را از شهروندان می‌گیرد، زیان‌های زیادی هم به اقتصاد ملی وارد می‌کند. ‌دست‌کم این‌که تعطیلات اعلام نشده باعث برهم خوردن نظام عرضه و تقاضای کالا و خدمات می‌شود و به گفته کارشناسان، اکتفا کردن به این‌که بانک‌ها تعطیل نیستند، دلیلی برای نادیده گرفتن خسارت‌های وارده به فرآیند عرضه و تقاضای کالا و خدمات نخواهد بود.

ضربه اقتصادی ناشی از این بین‌التعطیلی‌های ناگهانی و ناخرسندی مردم از این نوع تعطیلی‌ها، مجلس شورای اسلامی را واداشت که دولت را مکلف کند، ‌بدون تصویب مجلس حق تعطیل کردن اداره‌ها و مراکز دولتی را نداشته باشد. ‌همه این جدال‌ها در حالی صورت گرفته است که مجموع تعطیلات رسمی و جمعه‌ها در ایران ۷۸ روز است و این میزان تعطیلات به نسبت سایر کشورهای جهان که غالبا آخر هفته‌ها دو روز (غالبا شنبه و یکشنبه) تعطیل هستند، بسیار کمتر تلقی می‌شود و همین عامل فرصت‌های سفر را بیشتر از مردم می‌گیرد.

● شلختگی در تقویم

نابسامانی در تعطیلی‌های ایران آنچنان چالش‌برانگیز شده است که مرکز پژوهش‌های مجلس، ‌پیشنهادهای خود برای ساماندهی تعطیلات رسمی کشور را در قالب طرحی قانونی منتشر و آن را به نمایندگان مجلس ارائه کرد.

بازوی مطالعاتی قوه مقننه در این طرح پیشنهاد کرده بود شمار تعطیلات سراسری کشور از ۲۶ روز کنونی به ۱۶ روز کاهش یابد و شماری از مناسبت‌های مذهبی، فقط در برخی استان‌ها تعطیل باشد. این مرکز در عین حال خواهان رسمیت یافتن تعطیلاتی شده است که در قالب «روزهای بین‌التعطیلی» مطرح می‌شوند. مرکز ‌پژوهش‌ها که پیشتر مخالفت خود را با مجاز شدن دولت به تعطیل کردن پنجشنبه‌ها اعلام کرده بود، برخلاف شورای عالی انقلاب فرهنگی اعتقاد دارد مقایسه شمار تعطیلات ایران با سایر کشورها به دلیل پایین بودن سرانه ساعات کار مفید در کشورمان مقایسه نادرستی است و از نظر افزایش بهره‌وری نیز نمی‌توان به این تعطیلات امید چندانی بست.

طرح پیشنهادی مرکز پژوهش‌ها در حالی منتشر شده بود که رئیس‌جمهور وقت در سال گذشته، چند‌بار ایده افزایش تعطیلات پایان هفته را مطرح کرده و مخالفان آن را این‌گونه آماج انتقاد خود قرار داده است: «این افراد رد پایشان در مکان‌های تفریحی کشور است و همیشه در حال پر کردن جدول تعطیلات خارج از کشور خود هستند؛ اما ادای روشنفکر‌ها را درمی‌آورند و می‌گویند تعطیلی پنجشنبه‌ها به ضرر کشور است.»

او در یکی از اولین سخنرانی‌های خود اعلام کرد، بهتر است روزهای پنجشنبه نیز به مجموعه تعطیلات آخر هفته اضافه شود. این سخن البته با انتقادهای فراوانی رو‌به‌رو شد. ازجمله احمد توکلی رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس که بر این باور بود‌ هر‌روز تعطیلی ۱۶۷۳ میلیارد تومان به تولید ملی آسیب می‌رساند، اما پیشنهاد این مرکز شاید اشاره‌ای به پراکندگی بیش از حد تعطیلات ایران داشت که به‌زعم کارشناسان اصلی‌ترین معضل تعطیلات ایران است. به باور این مرکز چالش تعطیلات ایران کم یا زیاد بودن آن نیست،‌ بلکه مشکل اصلی در نظر گرفتن تقویم قمری و شمسی در محاسبه تعطیلات است که اتفاقا همین موضوع پراکندگی تعطیلات در کشور را دامن زده است. ‌این مرکز در مقابل کاهش ایام تعطیل به دولت و مجلس پیشنهاد می‌دهد در صورت تلاقی هر کدام از این تعطیلات با تعطیلات رسمی، آنها را با تعطیلی بین‌التعطیلین تجمیع کنند. مرکز پژوهش‌ها می‌گوید یکی از آثار اقتصادی شرایط فعلی تعطیلات، صرف ۲۰ درصد دستمزد پرداختی اقتصاد کشور برای روزهای تعطیل است.

همچنین در این گزارش تاکید شده است از آنجا که برای اوقات فراغت، برنامه‌ریزی خاصی صورت نمی‌گیرد و مردم در ایام تعطیل به حال خود رها می‌شوند، نمی‌توان به بهره‌وری ناشی از این تعطیلات امید چندانی بست، اما در نهایت طرح پیشنهادی مرکز پژوهش‌های مجلس هم با انتقادات تند مخالفان مواجه شد تا جایی که علی لاریجانی، رئیس مجلس اعلام کرد: طرحی برای ایجاد تغییرات در تعطیلات رسمی کشور در دستور کار مجلس قرار ندارد.

رئیس مجلس اعلام کرد: هیچ طرحی در این‌باره بویژه برای حذف تعطیلی مناسبت‌های مذهبی و روزهای میلاد یا وفات ائمه اطهار(ع) در دستور کار مجلس قرار ندارد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در گزارشی اعلام کرده بود: ایران از نظر کم بودن تعطیلات، رتبه دوم را در جهان دارد و حتی با احتساب نیم روز تعطیلی پنجشنبه‌ها، ‌تعداد کل روزهای تعطیل ایران ۱۰۳ روز خواهد بود که بر این اساس ایران در مقایسه با دیگر کشور‌ها به جز کشور یمن کمترین تعطیلات را در جهان دارد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی به مباحث اقتصادی مرتبط با افزایش تعطیلات در کشور نیز پرداخته و ضمن تاکید بر این‌که نباید به این موضوع صرفا از منظر اقتصادی پرداخته شود، تاکید کرده بود عامل تعیین‌کننده میزان بهره‌وری نیروی کار است.

● فرصتی برای سفر

بسیاری از کارشناسان معتقدند کم یا زیاد بودن تعطیلات موضوع مهمی تلقی نمی‌شود و مردم با استفاده از مرخصی‌های استحقاقی یک ماهه خود در طول سال می‌توانند فرصت سفر را برای خودشان به وجود بیاورند.

اگرچه طبق قانون کار در ایران، سالانه هرکس ۳۰ روز مرخصی دارد که این تعداد مرخصی با دیگر کشورهای جهان مشابهت دارد، اما تفاوت ایران با بسیاری از کشورهای پیشرفته در این است که در این کشورها افراد تمام این مرخصی‌ها را می‌توانند نگه دارند و به صورت یکجا برای سفر استفاده کنند، ولی مرخصی طولانی‌مدت یک ماهه در ایران به کسی داده نمی‌شود.

قانون کار بسیاری از کشورها نشان می‌دهد تعداد مرخصی‌های استحقاقی در کشورهای جهان بین ۲۰ تا ۳۰ روز است و کارمندان و کارگران می‌توانند از این مرخصی‌ها به صورت دوره‌ای یا یکجا استفاده کنند. بنابراین این مرخصی‌ها یک فرصت سفر برای بسیاری از افراد در سراسر جهان محسوب می‌شود.

● راهی موقتی برای سفر

از آنجا‌ که مهم‌ترین فصل سفر در ایران تعطیلات عید و تابستان است، کارشناسان معتقدند افراد می‌توانند از مرخصی‌های استحقاقی خود برای سفرهای هفت،هشت روزه استفاده کنند.

این در حالی است که برخی کارشناسان پیشنهاد می‌دهند تعطیلات را در شهرهای مختلف به صورت فصلی درآورند و به این روش فرصت سفر را برای همه شهرها به وجود آورند.

اگرچه ایران از نظر تعداد زیاد تعطیلات رسمی در جهان رکورددار است و از سویی از نظر تعداد کم تعطیلات کاری بعد از کشور یمن پایین‌ترین رتبه را داراست، اما فارغ از کم و زیاد بودن تعطیلات در ایران، موضوع مهم این است که به‌زعم بسیاری از کارشناسان اوقات فراغت کشور و ‌برنامه‌ریزی نداشتن برای این تعطیلات باعث می‌شود، این تعطیلات نه به بازدهی و بهره‌وری بالاتر نیروی انسانی بینجامد و نه فرصت مغتنمی برای سفر کردن به وجود آورد.