ام سلمه, عزادار امام حسین ع

محرم ماهی است که مردم دوره جاهلیت جنگ در آن را ناروا می دانستند ولی در این ماه دشمنان خون ما را به ناحق ریختند و هتک حرمت ما نمودند و فرزندان و بانوان ما را به اسارت گرفتند و به خیمه های ما آتش زدند و غارت کردند و در کار ما, برای رسول خدا هیچ حرمتی را رعایت نکردند عاشورا پلک های ما را مجروح و اشک هایمان را جاری کرد و ما از سرزمین کربلا, گرفتاری و رنج به میراث بردیم پس باید بر کسی همچون حسین, گریه کنندگان بگریند

امام رضا(ع) فرموده اند:

اگر بر چیزی گریه می کنی بر حسین بن علی گریه کن که او را سر بریدند.

محرم ماهی است که مردم دوره جاهلیت جنگ در آن را ناروا می دانستند؛ ولی در این ماه دشمنان خون ما را به ناحق ریختند و هتک حرمت ما نمودند و فرزندان و بانوان ما را به اسارت گرفتند و به خیمه های ما آتش زدند و غارت کردند و در کار ما، برای رسول خدا هیچ حرمتی را رعایت نکردند. عاشورا پلک های ما را مجروح و اشک هایمان را جاری کرد و ما از سرزمین کربلا، گرفتاری و رنج به میراث بردیم. پس باید بر کسی همچون حسین، گریه کنندگان بگریند.

به فرموده امام صادق(ع): هر ناله و گریه ای ناپسند و مکروه است مگر نالیدن و گریستن بر حسین(ع) به تعبیر شهید مطهری، گریه بر شهید، شرکت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط و حرکت اوست.امام حسین(ع) که با رفتار بزرگوارانه، عطوفت، ادب، حلم و گذشت و شجاعتش حقیقتاً محبوب دل های مسلمانان بود، به واسطه شهادت قهرمانانه اش، مالک قلب ها و احساسات میلیون ها میلیون نفر در طی سالهای متمادی شد؛ چنانکه اگر قرار بود خود را به دست مرگ تحمیلی خواسته یزید بسپارد هیچ کسی در مدت این زمان طولانی یادی از او نمی کرد.

به گفته شهید مطهری «اگر کسانی که بر این مخزن عظیم و گرانقدر احساسی و روحی گمارده شدند، یعنی سخنرانان مذهبی، بتوانند از این گنجینه بزرگ در جهت هم شکل کردن و همرنگ کردن و هم احساس کردن روح ها با روح عظیم حسینی، بهره برداری صحیح کنند، جهانی اصلاح خواهد شد».

پس روضه خوانی، نوحه، سینه زنی و گریه باید با فلسفه حرکت حسینی، کرامت و بزرگواری، شرافت، شجاعت، فطرت، ادب، از خود گذشتگی و بیداری هماهنگ باشد. به گفته تاریخ، آنان که با حسین(ع) همنشین بودند و یا همراه کاروان به کربلا رفته و به اسارت بازگشته بودند نخستین عزاداران حسینی به حساب آمدند. ام سلمه، از همسران رسول خدا (ص) از نخستین عزاداران و مرثیه خوانان حسینی بود. او از زنان خردمند زمان خویش به شمار می آمد. همسرش ابوسلمه در جنگ احد مجروح و شهید شد و او پیش از جنگ احزاب به همسری پیامبر(ص) درآمد و سرپرستی حضرت فاطمه(س) را به عهده گرفت. بعد از به دنیا آمدن امام حسین(ع) هم عهده دار نگهداری از این کودک شد، او از مخالفان سرسخت معاویه بود و در نامه ای از برنامه های معاویه در لعن امیرالمؤمنین(ع) انتقاد کرد.

امام حسین(ع) قبل از حرکت به سوی کربلا «نشانه های امامت» را به ام سلمه سپردند تا درخواست این نشان ها، علامت حضور امام معصومه چهارم باشد. علم و سلاح پیامبر(ص) و ودایع امامت از جمله این نشانه ها بود. ام سلمه هم همه آنها را به حضرت سجاد(ع) تحویل داد.

پیامبر(ص) خیلی پیش تر از واقعه عاشورا، این حماسه را به ام سلمه خبر داده بودند. به طوری که شیشه ای از خاک کربلا را به او سپرده و گفتند هرگاه این خاک، خون شد، فرزندم حسین(ع) را در کربلا کشته اند.

وقتی ام سلمه خاک را خونین دید، صدای صیحه و شیونش بلند شد، همسایگان به خانه اش آمدند و او داستان را گفت. پس از واقعه کربلا، این بانو به عزاداری بر شهیدان پرداخت و بنی هاشم به تسلیت تنها همسر بازمانده پیامبر به خانه او می آمدند. پس از آن عزاداری رواج یافت و امامان شیعه(ع) نیز مداحان و مرثیه سرایان را تشویق می کردند.

سروده های موضع دار شاعران در مدح و مرثیه اهل بیت، به طور ضمنی خلفای ظالم را مورد انتقاد قرار می داد به طوری که به گفته «محمدرضا حکیمی» در کتاب ادبیات و تعهد در اسلام، «در شعر مذهبی، نظر کلی بر نشر مبادی دین بود و احیای حقایق ایمان و زنده کردن دل ها و جان ها و جاری ساختن خون حماسه و تعهد در رگ ها و پی ها». از این رو شاعران بزرگ شیعه همیشه برای حکومت های فاسد، خطری بزرگ محسوب می شدند زیرا آنان در خلال مدح آل محمد(ص) حقایق دین و صفات لازم حاکم دینی را یاد می کردند و با ذکر صفات اسلامی امامان و مقایسه و تحقیر زمامداران، دل ها را به حق و حکومت حق توجه می دادند.

امام رضا(ع) به دعبل توصیه می کنند که درباره حسین(ع) مرثیه بسراید و به این وسیله ائمه را یاری کند.

آن حضرت می فرماید: ای دعبل، دوست دارم برایم شعر بسرایی و بخوانی، چون این روزها، روزهای اندوه ما اهل بیت است.شاعرانی چون فرزدق، عوف بن عبدالله، کمیت، عبدالله بن کثیر، دعبل و سید حمیری که اشعاری زیبا و سوزناک در رثای امام حسین(ع) می سرودند همیشه مورد توجه و تشویق ائمه(ع) بوده اند.

مجالس حسینی

مجالس عزاداری امام حسین(ع) آنچنان که در «الخصائص الحسینیه، تألیف شیخ جعفر شوشتری» آمده است به پنج دسته تقسیم می شود:

۱- مجالس قبل از خلقت آدم(ع)

۲- مجالس بعد از آدم(ع) و قبل از تولد امام حسین(ع)

۳- مجالس قبل از شهادت امام حسین(ع)

۴- مجالس پس از شهادت در دنیا

۵- مجالس پس از دنیا، در قیامت

تاریخچه روضه

«روضه» که به معنی ذکر مصیبت سیدالشهدا است از زمان تألیف «روضهٔ الشهدا» به قلم ملاحسین کاشفی بر سر زبان ها افتاد.

ملاحسین کاشفی که یکی از دانشمندان و خطبای با ذوق و خوش آواز سبزوار در قرن نهم هجری بود و در زمان سلطان حسین بایقرا زندگی می کرد به محل حکمرانی این پادشاه رفت و با استفاده از توانایی حافظه و ذوق و قریحه سرشار خود توانست مجالس وعظ و ذکر جذابی را در هرات برپا کند و مشهور شود. این مجالس مورد توجه پادشاه و دولتمردان و وزیر آن حکومت (امیرعلی شیرنوایی) قرار گرفت. «روضهٔ الشهدا» یکی از چهل کتابی است که کاشفی با فصاحت و بلاغت نوشته است و چون مطالب آن بر سر منبرها خوانده می شد، این مجالس به نام روضه خوانی معروف گشت. که پس از سالها از آن مطالب روضه ها برپا شد، روضه خوان ها دیگر همه را از حفظ می خوانند.این کتاب نگاه و تحلیلی صوفیانه به حوادث عاشورا دارد و بعد حماسی و اجتماعی در آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است.برخی از مطالب این کتاب نیز از حیث مأخذ ضعیف می باشد. گفتنی است، مجالس روضه خوانی از زمان صفویه در ایران رونق گرفت.