نگاهی به آثار آیت الله طالقانی

آنچه از آیت الله طالقانی به صورت آثار مکتوب از زمان حیات وی باقیمانده است، چند جلد کتاب و شماری مقاله با موضوعات گوناگون در مجلات مختلف آن زمان است.
آثار طالقانی، بالغ بر چندین …

آنچه از آیت الله طالقانی به صورت آثار مکتوب از زمان حیات وی باقیمانده است، چند جلد کتاب و شماری مقاله با موضوعات گوناگون در مجلات مختلف آن زمان است.

آثار طالقانی، بالغ بر چندین جلد کتاب و تعدادی مقاله است. از جمله تعدادی مقالات که در کتاب های

مختلف، از قبیل "بحثی درباره روحانیت و مرجعیت" که مقاله وی با عنوان "تمرکز و عدم تمرکز در مرجعیت" در آن منعکس شده است. کتابهایی که به وسیله خود او یا بعداً به وسیله دیگران تنظیم شده عبارتند از: اسلام و مالکیت، حاشیه بر تنبیه الامه و تنزیه المله نائینی ‏‎-‎‏ پرتوی از قرآن ‏‎-‎‏ مناره‌ای در کویر و از آزادی تا شهادت.

۱) اسلام و مالکیت

آیت الله طالقانی در سال ۱۳۲۲ کتابی را به نام "اسلام و مالکیت" منتشر ساخت. او در این کتاب دربارهٔ آغاز تقسیم کار، تاریخ مالکیت، به وجود آمدن پول و تحولی که در آنها به وجود آمد، مطالبی می‌نویسد. وی مکاتب مختلف اقتصادی غربی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد و پس از بررسی مکاتب غربی دربارهٔ اقتصاد، از آموزه‌های اسلام بحث می‌نماید.

طالقانی معتقد است که اسلام تنها رقیب مکاتب و مسلکهای غربی است که می‌توان بر اساس آن‏، نظام ایده‌آلی استوار ساخت که کژیها و کاستی های نظام های

غربی را نداشته باشد. در کل می‌توان گفت، تلاش طالقانی در این کتاب، این بوده است که به نوعی آشتی و تلفیق میان علم و دین ایجاد نماید.‏

۲) حاشیه بر تنبیه الامه و تنزیه المله

میرزای نائینی، کتاب تنبیه الامه و تنزیه المله را در زمان استبداد صغیر و برای توجیه عقلی و شرعی مشروطیت و جانبداری از این نظام حکومتی نوشته و بر ضرورت وجود قانون اساسی و مجلس قانونگذاری تأکید کرده است.

آیت الله طالقانی در سال ۱۳۳۴، این کتاب را به مقدمه، حواشی و توضیحات مناسبی با نام "حکومت از منظر اسلام" منتشر کرد.

دغدغه طالقانی در این کتاب این است که مکانیسم هایی

در ساختار حکومتی تعبیه شود تا از ستم و خودکامگی جلوگیری شود.

سرانجام، نظر طالقانی به نظام شورایی ختم می‌شود و طالقانی حتی در مقام مرجعیت، به شورا، اعتقاد می‌یابد.

۳) پرتوی از قرآن

این مجموعه تفسیری مشتمل بر شش جلد است که چهار جلد اول آن، شامل تفسیر سوره حمد تا آیه ۲۴ سوره نساء است.

دو جلد دیگر نیز، تفسیر سوره‌های جزء سی‌ام را دربرمی‌گیرد.

چاپ و نشر کتاب به سال ۱۳۴۲ برمی‌گردد. در حالی که او در آن زمان، در زندان رژیم استبدادی شاه به سر می‌برد.

پرتوی از قرآن‏، در زمان خود،‌آن چنان برجستگی داشت که بیشتر علما و فضلای حوزه و دانشگاه از آن استفاده می‌کردند و حتی امام خمینی (ره) به سید مصطفی خمینی توصیه می‌کند که از پرتوی از قرآن طالقانی استفاده کند و از شیوه‌های تفسیر آن بهره گیرد.

۴) مناره ای در کویر

این کتاب، با این عنوان، تألیف طالقانی نیست. محمد بسته نگار، مجموعه مقالات، نوشته‌ها و سخنرانی های طالقانی را از سال ۱۳۱۸، به بعد جمع‌آوری کرده است و به صورت مجموعه‌ای به نام "مناره‌ای در کویر" منتشر می‌کند که تاکنون یک جلد از آن به نام "توحید و استبداد" منتشر شده است.

۵) از آزادی تا شهادت‏

این کتاب نیز، اثر تألیفی آیت الله طالقانی نیست، بلکه مجموعه سخنرانی ها، مقالات، بیانیه‌ ها و اطلاعیه‌ های طالقانی را از زمان آزادی از زندان ۸/۹/۵۷ تا ۹/۶/۵۹ دربرمی‌گیرد.

مهم ‌ترین فرازهای این کتاب، طرح مسئله شورا در همه ابعاد زندگی و تفسیر نوینی از قرآن کریم با عنوان قرآن در صحنه است. طالقانی بر این اعتقاد بود که هر آن ممکن است فهم انسان از قرآن کریم تغییر و تحول یابد.

از این رو، پس از آزادی از زندان و مشاهده حرکت و نهضت مردمی ایران در سال ۱۳۵۷، او را بر آن داشت که تا با برداشتی جدید و نگاهی دیگر، به قرآن نگاه کند.

آیدین تبریزی