نقش دولت ها و سازمان های بین المللی در پیشبرد امنیت انرژی

متن سخنرانی بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد در شصتمین نشست سالانه کمیسیون اقتصادی اروپا (UN-ECE)، (نشست تخصصی) در رابطه با سیاست‌های انرژی پایدار ـ ژنو ـ (۲۷ آوریل ـ‌ ۲۰۰۷.)

وزیران، سفرا، میهمانان گرانقدر، من علاقه‌مندم به کمیسیون اقتصادی اروپا در سازمان ملل در شصتمین نشست سالانه‌اش تبریک بگویم و باعث مباهات است که چشم‌انداز منشور انرژی در خصوص موضوع مهم و ضروری سیاست‌های انرژی پایدار را ارائه نمایم.

نقطه شروع بحث ما به خوبی توسط کلود مندیل توضیح داده شد: ما نمی‌توانیم به مسیر فعلی خود ادامه دهیم. روند سیاست‌ و خط مشی فعلی ما پایدار و قابل‌تحمل نیست.

مساله این نیست که منابع انرژی در دسترس نیستند، ولی یک خطر واقعی که در استفاده از این منابع وجود دارد، منابعی که می‌تواند موتور بسیاری از پیشرفت‌های چشمگیر در جهت آسایش و رفاه بشریت باشد، می‌تواند نهایتا ما را به سمت تباهی و تخریب محیط سوق دهد.

این راهش نیست. ولی قرار دادن اقتصاد انرژی جهانی در یک مسیر امن پیشرفت و توسعه، به تلاش‌های مجدد از طرف دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی نیاز خواهد داشت.

این نقش چگونه باید باشد؟ من می‌خواهم برای این گفت‌وگو چند شاخص ارائه بدهم.

اولا، می‌خواهم تاکید کنم براهمیت یک مذاکره و بحث کلی شامل تمام اعضای زنجیره ارزش انرژی، و به همین دلیل از اعضای هیات موسسان که امروز گرد هم آمده‌اند، تشکر ویژه می‌نمایم.

اعتقاد شخصی من این است که تنش‌های فعلی در بازارهای بین‌المللی انرژی می‌تواند حداقل تا حدودی ناشی از ضعف سیستم اطلاعات و ارتباطات و عدم شفافیت در تصمیم‌ها، مقاصد و اعمال سیاست‌ها باشد.

فرصت‌های گفت‌وگو مانند همین جلسه می‌تواند بسیار مهم باشد.

ثانیا، سوال اینجا است که در موازنه صحیح میان دولت و بازار، برای فعالان بخش خصوصی باید چه کرد، چگونه تصمیمات را تنظیم کرد؟ چشم‌انداز منشور انرژی روشن است، این که ساز و کار بازار بهترین راه برای تخصیص کارآمد منابع است.

این جهت‌گیری به سمت راه حل بازار دلیل این است که چرا من از جنبش‌های قیمت‌گذاری براساس مکانیسم بازار برای تمام صادرات روسیه در سال‌های گذشته استقبال نمودم. ولی در همان زمان می‌توانست کارهای بیشتری در مسیر حذف موانع جریان‌های بین‌المللی سرمایه‌گذاری و فن‌آوری در انرژی انجام شود و البته واضح است که ـ با تغییرات خاص آب و هوایی ـ ما روشن‌ترین نشان ممکن از شکست بازار در بخش انرژی را داریم.

بنابراین یک نقش فعال از سوی دولت‌ها به منظور تضمین داشتن یک بخش امن، مطمئن و پایدار انرژی مورد نیاز است، و این نقش باید به دقت تعریف شود.

از نگاه من این اشتباه بزرگی است اگر چالش‌های فعلی که منتج به ظهور موانعی جدید در همکاری‌ها و تجارت بین‌الملل، تحت لوای استقلال انرژی شود.

همچنین این نقش یک حکومت نیست که پورتفولیویی از فناوری‌ها به‌دست آورد تا ما را به سوی پیشرفت هدایت کند.

در ارتباط با سوخت‌های فسیلی، آنچه باید مورد تاکید قرار گیرد فراهم کردن محیط به منظور تسهیل تصمیم‌گیری برای کشورهای دارای منابع است تا منابع خود را گسترش داده و چارچوبی قابل‌اعتماد و مطمئن برای ورود این منابع به بازار فراهم گردد. در ارتباط با عرضه گاز، در سرتاسر اروپا و آسیا قراردادهای بلندمدت می‌تواند همچنان یک بخش ضروری و مناسب از راه حل در این زمینه باشد. در سطحی وسیع‌تر دولت‌ها به موازات زنجیره ارزش انرژی می‌توانند محیطی فراهم آورند که ترکیب صحیح فناوری‌های جدید انرژی برای استفاده از سوخت‌های فسیلی و منابع جایگزین انرژی را، امکان‌پذیر سازد.

از نگاه من مهم‌ترین مشارکتی که دولت‌ها می‌توانند داشته باشند این است که قیمت‌گذاری‌ها را تصحیح کنند. این اقدام بدان معنی است که نه تنها بازارها را فعال نگاه می‌دارد بلکه تضمین می‌کند هزینه‌های زیست‌محیطی و خطرات آلاینده‌ها در انتخاب نوع انرژی ما تاثیر دارد. این باید همراه باشد با تعهد و اقدام دولت در تحقیق و توسعه و یک چارچوب باز و قابل پیش‌بینی برای تجارت و سرمایه‌گذاری. آقای رییس من فکرمی‌کنم که این بهترین راه برای پیشبرد اولویت فناوری‌های کاهش انتشار کربن از بعد عرضه و تقاضا است.

در نهایت تاکید می‌کنم اجماع بین دولت‌ها، مزیت بارز تثبیت این اجماع و توافق دولت‌ها در شکل انضباط قابل اجرا و الزام‌آور در جامعه جهانی است.

با توجه به حضور در شماری از مذاکرات بین‌المللی در حوزه تخصصی و شغلی‌ام، دشواری‌ها و سختی‌های این وظیفه را ناچیز نمی‌شمارم.

اما این بخشی از راه حل است و این معاهده منشور انرژی (ECT) است که اثبات کرده است، جمع‌آوری گروه‌های بسیار و گوناگون کشورها در کنار یکدیگر در یک چارچوب قانونی تعهدآور بر اساس اصول مشترک و منافع متقابل امکان‌پذیر است. تمرکز کار منشور بر تحول بازار انرژی اروپا و آسیا است و من علاقه‌مندم که فرصت بیابم تا سهم و نقش متمایز منشور را در امنیت بین‌المللی انرژی معرفی کنم.

اولا در زمینه حمایت از سرمایه‌گذاری: نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تامین تقاضاهای آتی انرژی به خوبی مشخص بوده و تصمیمات بلندمدت در بخش انرژی نیاز به تضمین‌ و بیمه‌هایی دارد قراردادها و دارایی‌ها را مورد حمایت قرار دهد. ساز و کار تعهدآور معاهده برای حمایت از سرمایه‌گذار به منظور پیش‌بینی این امنیت قانونی طراحی شده که آنها کار کنند و خوب کار کنند.

ثانیا در مورد قابل اعتماد بودن مسیر گذر از حریم‌ها، جغرافیا و زمین‌شناسی اروپا و آسیا نشان‌دهنده درجه بالایی از اتکا بر خطوط لوله و شبکه‌ها است که از میان مرزها و حریم‌های ملی عبور کرده‌اند. ایجاد گذرگاه‌های مطمئن می‌تواند دارای پایه‌ها و مبانی قانونی و کارشناسی برای مشارکت و تلاش ملموس در این زمینه است.

ثالثا منشور که دارای یک هیات موسسان بزرگ و یک چارچوب قانونی بی‌همتا است: برای مذاکره خط مشی در زمینه کارآیی انرژی، من بسیار خوشوقتم که از یک همکاری نزدیک با کار کمیسیون اقتصادی اروپا در سازمان ملل (UN-ECE) در این زمینه بهره می‌بریم و قصد داریم یافته‌های خود را در زمینه کارآیی انرژی در نشست وزرای جامعه اروپا در بلگراد اعلام کنیم.

رابعا، کار منشور یک فاکتور مهم شفافیت را در عملکرد بازارهای انرژی اروپا و آسیا ایجاد می‌کند و من می‌خواهم در رابطه با کاری که ما به تازگی در زمینه حمل‌ونقل تعرفه‌های ترانزیت برای نفت و گاز به پایان رسانده‌ایم، تاکید کنم.

در نهایت، آقای رییس می‌خواهم تاکید کنم که منشور یک مجمع چندجانبه قابل دسترس را برای گروه‌های مختلف کشورها شامل تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی فراهم کرده است. این مکان خوبی است برای نظارت بر گفت‌وگوها در زمینه‌هایی که فعالیت‌های انرژی در سراسر اروپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

همچنین ارزش آن را به عنوان یک مجمع سیاستگذار اثبات می‌کند، من یک مثال خوب و جدید می‌زنم از مذاکرات و مباحث فنی مفصل و عمیق نمایندگان روسیه، اوکراین، بلاروس، مولداوی و سایر کشورهای علاقه‌مند و ذی نفع که در خصوص «سازوکارهای بین‌المللی قیمت‌گذاری نفت و گاز» گرد هم جمع شدند.

تجربه من در مشارکت‌ و همکاری‌های بین‌المللی انرژی من را خوشبین می‌کند، اما چالش‌های عمده‌ای پیش رو است. مثلا اهم نتایج G۸ نشان می‌دهد که ما باید بازیگران جدید انرژی بالاخص هند و چین را به گفت‌وگوهای مشترک در زمینه انرژی وارد کنیم. ما نیاز داریم مطمئن شویم سیاست‌هایی که توسط دولت‌ها و موسسات بین‌المللی تعقیب می‌شود پلی مناسب را به سوی آینده پایدار و قابل پذیرش انرژی فراهم می‌کند، در این صورت است که انرژی می‌تواند کماکان مترادف با فرصت و پیشرفت بشری در نظر گرفته شود.

مترجم: پروین گودرزی