۵ مشکل تربیتی نوجوانان

توصیه ها و هشدارهایی به والدینی که فرزند نوجوان دارند

هرچند به دنیا آوردن یک طفل معصوم و لطیف خاطره‌انگیزترین تجربه مشترک یک زوج است اما ممکن است در سال‌های بعد، روزهای طاقت‌فرسایی را با دلبند‌شان تجربه ‌کنند؛ از صبح‌تا شب تلاش برای تامین مخارج فرزند از یک طرف و پستی‌ها و بلندی‌های تربیت او از طرفی دیگر. بیشتر اوقات والدین صلاح فرزندشان را می‌خواهند اما او این را درک نمی‌کند...

کودکان و نوجوانان امروز نسبت به نسل قبل به مراتب حاضر جواب‌تر شده‌اند و گاهی با ستدلال‌هایشان والدین را غافلگیر می‌کنند. پدرومادری که برای ثمره زندگی‌شان آرزوها و برنامه‌ها داشته‌اند حتی نمی‌دانند در این مواقع چطور باید با او صحبت کنند و از مشاوران راه حل می خواهند. ۵ مشکل از شایع‌ترین مشکلات والدین با فرزندان و راهکارهایی برای حل آنها را در این مطلب آورده‌ایم.

● اگر می‌گوید از شما متنفر است

نوجوانی دوران حساسی است و پدر و مادر باید در این دوران احتیاط و اقدام‌های سنجیده را فراموش نکنند. اگر نوجوان به دلیل برخورد‌ها و تصمیم والدینش از امور دلخواهش منع شود، ممکن است نسبت به مسبب این ناکامی احساس بیزاری کند. او تصور می‌کند اگر پدر و مادر دیگری داشت، حتما به اهدافش می‌رسید. اگر نوجوان این رفتارها را از والدینش نبیند، امکان دارد رابطه‌اش با آنها آسیب ببیند و از خانواده خود بیزار ‌شود. تامین نیازهای فرزند با توجه به شرایط سنی او بسیار مهم است و این موضوع باید متناسب با سن کودک به او تفهیم شود. تلاش برای تامین نیازهای مادی و معنوی فرزند باید صورت گیرد. مثلا اگر والدی در طول هفته تا دیروقت کار می‌کند، در اولین تعطیلی، زمان مشخصی را برای تفریح با فرزندش اختصاص دهد و به قول خود عمل کند تا اعتماد فرزندش جلب شود. در این صورت راهکارهای زیر به والدین توصیه می‌شود:

- آموختن مهارت‌های ارتباط با نوجوان

- کسب اطلاعات در مورد دنیای نوجوان

- لحن و کلامی مهربان و در عین حال قاطع

- نشان دادن اینکه شرایط و خواسته‌های نوجوان را درک می‌کنند.

- ابراز همدلی و دلجویی

- آماده کردن فرزند برای پذیرش و مواجهه با تنگناهای مادی و معنوی زندگی

- جبران کمبودهای اجتناب‌ناپذیر

● اگر شیفته موبایل و اینترنت است

این تفکر که چنین ابزاری هرگز نباید وارد خانه شود تا کودک فقط به درس خواندن بپردازد، کنار بگذارید. کودک باید با تکنولوژی بزرگ شود اما باید فرهنگ استفاده صحیح از این ابزارها را به او بیاموزید. در این صورت راهکارهای زیر به والدین توصیه می‌شود:

- تامین نیازهای فرزند، صرف‌نظر از توانایی مالی خانواده، باید با سن او هماهنگی داشته باشد؛ مثلا هیچ لزومی ندارد یک بچه ۱۰ ساله آخرین مدل تلفن‌همراه‌ یا لپ‌تاپ را داشته‌باشد.

- تشریح علت خرید و کاربرد دستگاه برای فرزند برای ایجاد حس قدردانی در او

- نظارت مستقیم بر نحوه استفاده فرزند از دستگاه

- تامین نیازهای عاطفی و روانی فرزند برای پیشگیری از تامین این نیازها به‌وسیله تکنولوژی‌های امروزی

- تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از این تکنولوژی‌ها

- برنامه‌ریزی دقیق برای کودک و آموزش ارزش‌گذاری‌ برای این اولویت‌ها

- نظارت مستقیم و جدی والدین بر اجرای حتمی برنامه و پیگیری اولویت‌ها

● اگر دوستانش را دوست ندارید

جبران ناکامی‌ها، پیروی از همسالان با ا‌عتمادبه‌نفس‌تر و مطرح‌تر، جلب‌توجه، پیشرفت تحصیلی، گردش، ورزش و... همه می‌توانند هدفی برای دوستیابی باشند اما انتخاب دوست برای جبران کمبودهای عاطفی در نهایت کودک‌ یا نوجوان را دچار ضربه عاطفی می‌کند. در این صورت راهکارهای زیر به والدین توصیه می‌شود:

- فهماندن این ‌نکته مهم به فرزند که خارج از محیط خانواده، جای تامین نیازهای عاطفی نیست و نباید تمام مسایل خود را برای دیگران فاش کرد.

- فرزند باید یاد بگیرد که برای تامین نیازهایش دوست‌های مختلفی داشته باشد؛ برای تحصیل، گردش، پیمودن راه مدرسه و... اگر برای تمام این موارد یک دوست داشته باشد، در صورت نارو خوردن از او یا ناامید شدن از وفاداری‌اش، ضربه شدیدی نمی‌خورد.

- فرزندانی که نیازهای عاطفی و روانی‌شان تامین نشده‌است، معمولا وارد رابطه‌های پرخطر می‌شوند. اگر این فرزند مهارت دوستیابی بلد بود، از این مهارت برای ارتباط موثر در خانواده بهره می‌برد.

- همدلی، گوش دادن، تشویق، تاکید بر توانایی‌ها، پرهیز از تحقیر و مقایسه را از یاد نبرید.

● اگر لباس‌هایش را دوست ندارید

نوجوان سرشار از حس نوجویی است و نیاز دارد مطرح شود و از دیگران متمایز باشد. پس برای رسیدن به‌ این خواسته‌ها ممکن است ظاهری متفاوت برای خود انتخاب ‌کند. در این صورت راهکارهای زیر به والدین توصیه می‌شود:

- شناختن ویژگی‌های شخصیتی فرزند

- آشنایی با نیازهای روانی و عاطفی نوجوان

- احترام به ویژگی‌های سنی و شخصیتی

- آموزش تناسب نوع پوشش با موقعیت اجتماعی

- لحن نرم اما قاطعانه در ترغیب نوجوان به انتخاب لباس مناسب برای هر محیط

- پرهیز از تحکم در مواجهه با این انتخاب

- ایجاد موقعیت برای تجربه پوشش دلخواه در موقعیت مناسب

● اگر علایقش را دوست ندارید

علاقه‌مند شدن به فوتبالیست‌ها، هنرپیشه‌ها و چهره‌های مطرح از شاخصه‌های دوران نوجوانی است. چنین گرایشی در مرحله «بحران هویتی» نوجوان یعنی ۱۲ تا ۱۵ سالگی ایجاد می‌شود که طی آن اهداف و ارزش‌های دلخواه او تغییر می‌کند. در این صورت راهکارهای زیر به والدین توصیه می‌شود:

- پرهیز از ممنوعیت‌های با تحکم‌ و کور کردن ذوق نوجوان

- باید درباره هدف به او آموزش‌ها و آگاهی‌های کافی داد. او را مستقیم با صاحب‌نظران و افراد مشغول در این حرفه‌ها آشنا کرد و فرصت داد تا نوجوان از این مرحله عبور کند.

- اگر باز هم به رشته‌ای که انتخاب کرده علاقه‌مند بود، می‌تواند آن را انتخاب کند.

دکتر پرویز رزاقی

مشاور خانواده، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی