خالی کردن اقیانوس با قاشق چایخوری

به عنوان پژوهشگری که ۳۰ سال از عمر خود را صرف پژوهش های میدانی و نظری درباره آسیب های اجتماعی کرده, اعلام می کنم هرچند در دولت های گذشته فعالیت هایی در زمینه مسایل اجتماعی انجام شد اما به هیچ وجه متناسب با تهاجم فرهنگی و ناهنجاری های اجتماعی نبود یعنی از نگاه عامیانه چیزی شبیه خالی کردن اقیانوس بود با قاشق چایخوری اگر بخواهیم به موفقیت اجتماعی دست یابیم باید این موارد را مدنظر قرار دهیم

به‌عنوان پژوهشگری که ۳۰ سال از عمر خود را صرف پژوهش‌های میدانی و نظری درباره آسیب‌های اجتماعی کرده، اعلام می‌کنم هرچند در دولت‌های گذشته فعالیت‌هایی در زمینه مسایل اجتماعی انجام شد اما به هیچ‌وجه متناسب با تهاجم فرهنگی و ناهنجاری‌های اجتماعی نبود؛ یعنی از نگاه عامیانه چیزی شبیه خالی کردن اقیانوس بود با قاشق چایخوری! اگر بخواهیم به موفقیت اجتماعی دست یابیم باید این موارد را مدنظر قرار دهیم...

یکی از مشکلات دهه گذشته، کمرنگ‌شدن سهم مردم در برنامه‌های اجتماعی بود و این یعنی کاهش سرمایه اجتماعی. سرمایه اجتماعی در یک جامعه دو جزء اصلی اعتماد اجتماعی و مشارکت دارد. بدون تعارف باید بگویم مردم اعتماد خود را به برخی از نهادهای دولتی از دست داده‌اند یا اعتمادشان ضعیف شده است پس پررنگ کردن نقش مردم و سمن‌ها در فعالیت‌های اجتماعی و قرار دادن سهم اصلی برای مردم لازم است. خوشبختانه شرکت بیشتر مردم در انتخابات یازدهم در سال حماسه سیاسی، اصلی‌ترین قدم در احیای سرمایه اجتماعی بود و این یعنی مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود. باید این حرکت عظیم انسانی را ارج نهاد و مردم را در مدیریت اجتماعی سهیم کرد.

متاسفانه در دهه گذشته، اغلب پیشنهادها و نظریه‌های کارشناسان و صاحبنظران دلسوز در زمینه آسیب‌های اجتماعی، سیاه‌نمایی قلمداد می‌شد و با انگ تضعیف دولت و سیاه‌نمایی حتی دلسوزان ولایتمدار و متعهد هم منزوی شدند ولی حالا وقت آن است که متخصصان، آسیب‌شناسان و صاحبنظران متعهد را دعوت به کار کرد و از تجربه‌ها و نظریه‌هایشان بهره برد.

موضوع افزایش آمار طلاق تا جایی که به حد هشدار و خطر رسید و کاهش آمار ازدواج بسیار مهم است. در این زمینه می‌توان مقصر اصلی را دولت دانست چرا که علاوه بر انداختن وام ازدواج به دالان‌های آزاردهنده دیوان‌سالاری، هیچ‌گاه اقدام قاطعی برای افزایش ازدواج جوانان نکرد.

بیکاری تحصیلکرده‌ها باعث شده افسردگی، یأس و ناامیدی نسبت به آینده، اعتیاد و مهاجرت اجباری همانند ویروسی خطرناک به میان تحصیلکرده‌های ما سرایت کند. دولت یازدهم باید ورودی دانشگاه‌ها را با ورودی بازار اشتغال تنظیم کند تا تحصیلات ضدارزش نشود.

در استخدام‌های محدود هم اصل شایسته‌‌گزینی رعایت نمی‌شود. بعضی قبیله‌سالاری‌ها، پارتی‌بازی‌ها و تبعیض‌ها ممکن است باعث شوند جوانان ما دچار سرخوردگی اجتماعی شوند. رانت‌خواری و ویژه‌‌خواری نیز باعث می‌شود تلاش و زحمت به ضدارزش تبدیل شود. وقتی یک دلال ارز در یک روز برابر چند سال حقوق کسی مانند من به‌عنوان یک استاد دانشگاه، به دست می‌آورد، دیگر تحصیل چه ارزشی دارد؟

با توجه به افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار و آسیب‌های ناشی از حضور بیوه‌های جوان در جامعه باید وزارتخانه‌ای به نام «وزارت زنان و خانواده» تشکیل شود تا ابتدا به وضعیت کلی زنان در جامعه، سپس به وضعیت زنان سرپرست خانوار رسیدگی کند مخصوصا که امروزه بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار خانواده زن سرپرست در کشور ما وجود دارد. فرزندان چنین خانواده‌هایی در صف اول آسیب‌های اجتماعی قرار دارند. در زندان‌های ما ۵/۲ برابر ظرفیتشان زندانی جای گرفته و رسیدگی به وضع خانواده این زندانیان، حمایت‌های فرهنگی و مادی از آنها نیز می‌تواند سهم مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته باشد.

ساماندهی مراکز ترک اعتیاد، جلوگیری جدی از سیاست‌گذاری‌های سابقه‌ای و ممانعت از باندبازی‌ها در تدوین ضوابط می‌تواند قدم موثری در مقابله با سونامی اعتیاد، به‌خصوص مواد روان‌گردان مخدر باشد.

در مورد مهاجرت تحصیلکرده‌ها، باید سیاست‌گذاری‌هایی برای جذب دوباره آنها به کشور انجام شود. سرمایه به امنیت نیاز دارد و با ایجاد امنیت اجتماعی می‌توان سرمایه‌های داخلی و خارجی را به بازار تولید هدایت کرد و قدمی در جهت کاهش بیکاری و افزایش کارآفرینی برداشت.

دکتر مجید ابهری

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی