صحنه های جنگ به تنهایی برایم جذاب نیست

خاطرات تولید آژانس شیشه ای از زبان ابراهیم حاتمی کیا

"ابراهیم حاتمی کیا" در دومین برنامه "سی سال، سی نما" با حضور در دانشگاه صنعتی شریف خاطرات تولید "آژانس شیشه ای" را مرور و اعلام کرد، شاید یک روز احساس کند باید نسخه امروزی این فیلم را بسازد. این برنامه که به بررسی سینمای دهه۷۰ ایران اختصاص داشت، با نمایش "آژانس شیشه ای" آغاز شد و "حاتمی کیا" و "حسین معززی نیا" در جمع دانشجویان سینمای دهه۷۰ را مورد بررسی قرار دادند. البته قرار بود در این نشست، "احمد طالبی نژاد" و "فریدون جیرانی" هم حضور داشته باشند که غیبت کردند.

حاتمی کیا سخنان خود را با برشمردن مولفه های تاثیرگذار سینمایش آغاز کرد و گفت: "سینما برای من وسیله ای است که بواسطه آن می توانم حرف های دلم را بزنم و اگر امکان بیان خواسته هایم در سینما نباشد، اصلا نمی توانم سراغ آن بروم. "هویت" را سال ۶۴ برای تلویزیون ساختم و چون اکران نشد، از همین رو با "دیده بان" بصورت جدی وارد سینما شدم." وی ادامه داد: "در "دیده بان" و "مهاجر" قصه در جنگ می گذشت و از "وصل نیکان" از جبهه و خاکریز فاصله گرفتم و وارد شهر شدم. تلاش کردم بتوانم فرهنگ ۸ سال دفاع مقدس را در فیلم هایم به نمایش بگذارم. مسئله من در فیلم هایم مشخصا جنگ ایران و عراق یا اعمال نگاه های حماسی و ملی نبوده و می خواستم فقط از بچه هایی بگویم که با آنها در جبهه زندگی کرده بودم." حاتمی کیا اظهار داشت: "به تصویر کشیدن صحنه های جنگ به تنهایی برای من جذابیت ندارد و قانع کننده نیست.

من می خواستم در فیلم هایم بگویم، فرهنگ جبهه و جنگ چیزی نیست که پشت خاکریزها جا مانده باشد و برای گفتن این حرف، برای "از کرخه تا راین" راهی آلمان شدم و برای "خاکستر سبز" پنج ماه خارج از وطنم زندگی کردم." وی درباره دیگر مولفه سینمای خود گفت: "من از سینمای آماتور وارد سینمای حرفه ای شدم و از ۵۸ در کلاس های فیلمنامه نویسی شرکت کردم. پیش از انقلاب شاید ۱۰فیلم در سینما دیدم و چون فضای سینماها چندان مناسب نبود، به سینمای خانوادگی می رفتم که در آنها اغلب فیلم هندی نمایش می دادند و شاید این گفته منتقدان که ملودرام در آثار من نقش عمده دارد، به همین سال ها بازگردد."

کارگردان "آژانس شیشه ای" فیلم هایش را واکنش به زمانه دانست و افزود: "اگر زمان را از فیلم های من بگیرند، دیگر نمی توانم هیچ حرکتی بکنم.

بعنوان مثال در دوره ای که "وصل نیکان" ساخته شد، لازم دانستم به آن موضوع بپردازم و برخلاف آنچه برخی معتقدند، این فیلم پاسخی به "عروسی خوبان" مخملباف نیست. "به رنگ ارغوان" را به تازگی همراه یکی از دوستانم می دیدم. از آنجاکه فیلم واکنش به جریان های دوره خود بود و الان از آن دوره بسیار فاصله گرفته ایم، احساس کردم برای فضایی دیگر است. چون ۳ سال از زمان تولید "به رنگ ارغوان" می گذرد، امیدوارم چنین تلقی شود که در این مدت زهر فیلم از بین رفته و امکان حضور آن در جشنواره امسال به وجود آید." این کارگردان درباره اینکه چطور به داستان "آژانس شیشه ای" رسیده، گفت: "زمانیکه انجمن سینمای دفاع مقدس پایه گذاشته شد، احساس کردم به این واسطه قرار است حضور بچه های سینمای دفاع مقدس در این عرصه ریشه کن شود. دلیل ام هم این بود که تفکر نظامی نمی تواند در عرصه فرهنگ حضور موفق داشته باشد." وی ادامه داد: "در همین شرایط من مجبور شدم "برج مینو" را با امکاناتی که خودم و گروه جمع آوری کردیم، بسازم یا در "آژانس شیشه ای" در بعضی قسمت ها از اسلحه چوبی استفاده کنیم. روزی حبیب احمدزاده مرا دید و گفت جوانی در بوشهر در آژانس به این که بلیت نمی تواند تهیه کند معترض شده است. همین ماجرای کوتاه باعث شد طرح اولیه "آژانس شیشه ای" برایم شکل بگیرد." به نوشته مهر; خالق "دعوت" گفت: "از سوی دیگر در آن سال ها عزت ا... ضرغامی، معاون سینمایی وزیر ارشاد بود و بین من و او مشکلی بوجود آمده بود. به همین دلیل من ۳ ماه سینما را ترک کردم و در مغازه پدرم مشغول به کار شدم. در این ۳ ماه، فیلمنامه "آژانس شیشه ای" را بدون آنکه امیدی به تولیدش داشته باشم نوشتم." حاتمی کیا افزود: "فیلمنامه را به عطا»ا... مهاجرانی، معاون حقوقی رئیس جمهوری دادم بخواند. او پس از خواندن از من خواست تمام نسخه های آن را از بین ببرم، چون معتقد بود چنین داستانی می تواند خطرساز باشد. اما جالب اینکه تولید این فیلم به دوران گذار دولت ها خورد و حبیب ا... کاسه ساز، مجوز تولید را امضا» کرد.

من "آژانس شیشه ای" را در زمان وزارت مهاجرانی ساختم."

پس از توضیحات حاتمی کیا، جلسه با پرسش و پاسخ دانشجویان و وی ادامه پیدا کرد و حاتمی کیا در پاسخ به این که آیا قصد دارد زمانی "آژانس شیشه ای" این روزها را بسازد، گفت: "چه خوب است نمی گویید آیا باز هم می خواهم مانند این فیلم را بسازم و به امروزی بودن آن تاکید دارید. من دنبال تکرار خودم نمی روم، اما شاید زمانی بشود که احساس کنم لازم است چنین فیلمی بسازم." خالق "از کرخه تا راین" در ادامه این جلسه، خود را فیلمساز اجتماعی دانست تا سیاسی و تاکید کرد: "برخلاف گفته برخی از منتقدان در سال ۷۶ "آژانس شیشه ای" و "حاج کاظم" مشمول مرور زمان نشده اند و در خاطره ها و میان نسل جوان جای دارند و این روزها حاج کاظم برای مردم جامعه ما نشانه ای است که از اذهان پاک نمی شود."