روزاسه از تشخیص تا درمان

گفت وگو با دکتر محمدجواد ناظمی درباره یکی از بیماری های شایع پوست

یکی از دوستان خوبم که از وقتی می‌شناسمش صورت پر جوشی دارد و در حال امتحان کردن توصیه‌های درمانی مختلف است، می‌گوید: «هر کسی در زندگی‌اش کم و زیادهایی دارد. از اقبال بد ما همه‌چیز در زندگی کم داریم به غیر از سبوم، که مازاد هم تولید می‌کنیم!» برای مبتلایان به آکنه تولید بیش از حد سبوم (چربی) و دردسرهایش معضلی است...

اما آنچه دوست عزیز مرا به فکر انداخته و نگران کرده این است که می‌گوید شنیدم آنها که آکنه دارند، به روزاسه هم مبتلا خواهند شد و به مرور صورتشان قرمز و گداخته و بینی‌شان باد کرده و زشت خواهد شد.

▪ آیا بیماری روزاسه ربطی به آکنه دارد؟

نه، دلایل بروز روزاسه با آکنه تفاوت دارد. آکنه به علت افزایش بیش از حد سبوم ایجاد می‌شود. سبوم همان ماده ضروری‌ای است که برای نرمی و چرب شدن پوست ساخته و به طرف فولیکول مو تخلیه و از طریق دهانه فولیکول در سطح پوست پخش و خارج می‌شود. در آکنه چون سبوم بیش از حد تولید می‌شود و فولیکول‌ها مسدود و در زیر آن گیر می‌کند، دانه‌های سر سفید یا سر سیاه و جوش‌‌هایی به وجود می‌آید اما روزاسه، بیماری مزمن و چند شکلی است که ربطی به غدد سباسه ندارد. روزاسه انواع گوناگونی دارد و درمان هر کدام نیز متفاوت است. روزاسه بیماری شایعی است که اغلب در پوست‌های روشن دیده می‌شود.

▪ به‌نظرم خیلی کلی روزاسه را تعریف کردید. ما را با علایم روزاسه آشنا می‌کنید؟

درست متوجه شدید چون نمی‌توان یک علامت خاص را برایش ذکر کرد. از نظر تشخیصی، وجود یک یا چند علامت مانند حالت گداختگی و قرمزی پوست صورت که در اصطلاح به فلاشینگ معروف است و با تعریق و سوزش یا تلانژکتازی (عروق پوست نمایان و مشخص می‌شوند) همراه می‌شود، می‌تواند تشخیص روزاسه را تایید کند. گاهی فلاشینگ با بروز حمله‌های التهابی مانند تورم، جوش‌های ریز قرمزرنگ یا جوش‌هایی که گاهی حالت چرکی پیدا می‌کنند، دیده می‌شود. شاید به همین دلیل است که گمان می‌کنند روزاسه با آکنه مرتبط است.

▪ یعنی همه این علایم یک جا در فرد بروز می‌کند؟

نه. در تمام افراد مبتلا به روزاسه این تظاهرات یک جا دیده نمی‌شود بلکه وجود چند علامت از یک دسته، کافی است تا ما را به بیماری روزاسه مشکوک کند. پزشک با معاینه‌ها و بررسی‌های گوناگون از بین بیماری‌های متعدد به یک تشخیص صحیح می‌رسد و درمان را شروع می‌کند. در بررسی‌های تشخیصی بسیاری از پزشکان معتقدند تغییرات عروقی صورت، به‌خصوص فلاشینگ، یک علامت ابتدایی برای روزاسه است و سپس آسیب به وجود آمده در دیواره داخلی رگ‌ها می‌تواند باعث ورم، التهاب و قرمزی شود که با سوزش پوست همراه است. در موارد پیشرفته هم جوش‌ها روی زمینه قرمز صورت ایجاد شده و باعث ورم پوست و ضخیم شدن آن ناحیه می‌شوند. در نهایت پوست، شکل پوست پرتقالی پیدا می‌کند. حتی مبتلایان به روزاسه پیشرفته بینی قرمز و گداخته دارند که به این نما «رینوفیما» گفته می‌شود.

▪ برای این بیماری با چنین طیف گسترده علایم چه علت خاصی وجود دارد؟

متاسفانه علت روزاسه هم نامشخص است ولی تصور می‌شود آسیب به بافت همبند پوست به وسیله آفتاب باعث اولین تحریک‌های پوست است. البته عوامل تحریک‌کننده برای بروز فلاشینگ زیاد است. مثلا استرس، مصرف نوشیدنی‌های گرم، الکل، داروهای گشادکننده عروق و غذاهای تند. عوامل تحریک‌کننده دیگری مانند مصرف داروهای استروییدی هم که افراد بدون تجویز پزشک استفاده می‌کنند نیز مطرح است. البته نوع واکنش بدن هر فرد، منحصر به خود او است و بروز علایم در شرایط یکسان می‌تواند متفاوت باشد. به هر حال به علت ناشناخته بودن علت‌ها، دانشمندان در حال تحقیق هستند تا بلکه رابطه‌ای میان روزاسه و برخی بیماری‌ها پیدا کنند زیرا روزاسه بیماری‌ای است که در زن‌ها بیشتر از مردان دیده می‌شود و سن شیوع آن در میانسالی است.

▪ اشاره کردید که موارد پیشرفته روزاسه علایم جدی‌تری دارند. مگر روزاسه غیر از درگیری پوستی، عوارض دیگری هم دارد؟

بله، متاسفانه درگیری چشم‌ها بسیار شایع است و در بیش از ۵۰ درصد موارد دیده شده است. حالت‌هایی مانند سوزش چشم‌ها، قرمزی مخاط پلک‌ها و برخی بیماری‌های التهابی چشم مانند بلفاریت اپی‌اسکلریت و شالازیون از عوارض چشمی روزاسه هستند. کراتیت نیز عارضه چشمی دیگری است که در ۵ درصد بیماران و بچه‌ها دیده می‌شود. از دیگر عوارض می‌توان به ورم قسمت‌های فوقانی صورت مانند پلک‌ها اشاره کرد. حتی اگر روزاسه در طولانی‌مدت وجود داشته باشد، باید منتظر عوارض جدی مانند لنف ادم مزمن نیز باشیم. این ورم در هر جایی از صورت رخ دهد، باعث ضخامت و خشونت پوست می‌شود و حالتی شبیه چهره شیر ایجاد می‌کند.

▪ روزاسه درمان هم دارد؟

بله، برای همه ضایعات آن درمان داریم و پاسخ به درمان در افراد گوناگون متفاوت است. درمان‌ها می‌توانند موضعی یا سیستمیک باشند. یعنی هم کرم و ژل موضعی تجویز می‌کنیم و هم می‌توانیم با برخی داروهای خوراکی روزاسه را درمان کنیم و جوش‌های حاصل شده را از بین ببریم. می‌توان برای از بین بردن و درمان تلانژکتازی (برجسته‌ و نمایان شدن عروق صورت) ایجاد شده، از لیزر کمک گرفت. عارضه چشمی روزاسه با داروهایی ترکیبی یا با تتراسیکلین سیستمیک درمان می‌شود. ورم نیز به مرور زمان و با مصرف داروهای تجویز شده برطرف خواهد شد.

ملیحه قهیازی