وقتی نفقه خانواده قطع می شود

مرد متاهل بودن با خودش فهرستی بلندبالا از وظیفه می آورد, فهرستی که در یک طرفش همسر قرار می گیرد و در طرف دیگرش فرزند و البته حلقه واسط میان این دو, محبت و تعهد است که اگر در وجود مرد باشد این مجموعه را به بهترین شکل سروسامان می دهد

مرد متاهل بودن با خودش فهرستی بلندبالا از وظیفه می‌آورد، فهرستی که در یک طرفش همسر قرار می‌گیرد و در طرف دیگرش فرزند و البته حلقه واسط میان این دو، محبت و تعهد است که اگر در وجود مرد باشد این مجموعه را به بهترین شکل سروسامان می‌دهد.

قانون ما تامین مخارج زندگی همسر و فرزندان را به عهده مرد خانه می‌داند، یعنی او باید تمام نیازهای متعارف خانواده را تامین کند و بداند که نفقه همسرش بر مبنای شوونات خانوادگی زن، عرف و عادت ساکنان هر منطقه و وضع مالی تعیین می‌شود و زن حق دارد اگر در این رابطه قصوری از مرد دید به خاطر کوتاهی در پرداخت نفقه علیه او در دادگاه شکایت کند.

البته اگرچه برخی مردها نسبت به این مساله ابراز نارضایتی می‌کنند و معتقدند در عصر حاضر که بسیاری از زنان همپای مردان کار می‌کنند قوانین مربوط به نفقه باید کمی اصلاح شود، ولی با این حال قانون واژه‌هایی چون تمکین و نشوز را به نفع آنان پیش‌بینی کرده تا در صورت لزوم بتوانند از آنها برای رهایی از پرداخت نفقه استفاده کنند. قوانین امور خانواده می‌گوید هرچند به محض جاری شدن عقد ازدواج، شوهر مکلف به پرداخت نفقه است، اما این نفقه فقط به زنانی تعلق می‌گیرد که به وظایف همسری عمل کرده، حسن معاشرت داشته و در منزل شوهرانشان ساکن باشند، چون اگر زنی این خصوصیات را نداشته باشد ناشزه شناخته می‌شود و نفقه‌ای به او تعلق نمی‌گیرد.

البته قانون در این میان حقوقی نیز برای زنان قائل شده به طوری که اگرچه می‌گوید زن وظیفه دارد در خانه‌ای که همسر برایش تدارک دیده سکونت کند، اما اگر بودن با شوهر در یک منزل باعث ترس زن از ضرر بدنی، مالی یا شرافتی باشد او می‌تواند در خانه‌ای دیگر ساکن شود و تا زمانی که این وضع ادامه داشته باشد نفقه بر عهده شوهر است.

● نفقه فرزندان

در این میان وضعیت پرداخت نفقه به فرزندان کاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد.

طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معینی ندارد و تا زمانی که ‌فرزندان دارای شغل و درآمد مشخصی نباشند پدر مسوول تامین هزینه‌های زندگی آنان است به طوری که تا وقتی فرزند پسر مشغول تحصیل است و فرزند دختر ازدواج نکرده نفقه‌شان برعهده پدر است.

در این میان در بعضی خانواده‌ها پدر فوت کرده یا توانایی‌ مالی پرداخت نفقه را ندارد که در این صورت وظیفه پرداخت نفقه به عهده جد پدری و در صورت نبود پدر و جد پدری یا ناتوانی مالی آنها این وظیفه برعهده مادر قرار می‌گیرد و اگر مادر زنده نباشد یا این کار از توانش خارج باشد پرداخت نفقه به عهده جد مادری قرار می‌گیرد.

نکته: وضعیت پرداخت نفقه به فرزندان کاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد. طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معینی ندارد و تا زمانی که ‌فرزندان دارای شغل و درآمد مشخصی نباشند پدر مسوول تامین هزینه‌های زندگی آنان است.

البته ممکن است پدر و مادر فرزندی از هم جدا شده باشند و حضانت نیز بر عهده مادر باشد به طوری که پدر در صورتجلسه طلاق منزل مسکونی‌اش را به مادر و فرزندان منتقل کرده باشد و با اتکا به همین تصمیم از پرداخت نفقه امتناع کند که البته قانون برای این افراد پاسخ دارد و تکلیفشان را مشخص کرده است. قانون می‌گوید نفقه تنها شامل مسکن نیست و مسائلی چون خوراک، اثاث منزل، لباس، هزینه درمان و... را هم شامل می‌شود. ضمن آن که پرداخت نفقه وظیفه قانونی پدر است و مادر ولایتی بر فرزندان ندارد و موضوع حضانت و سرپرستی نیز موضوعی کاملا جدا از ولایت است. این موضوع شامل حال فرزندانی که به گفته پدر از او اطاعت نمی‌کنند نیز می‌شود چون اگر چه اطاعت نکردن فرزندان از پدر از نظر شرعی حرام است، اما موجب سقوط نفقه نمی‌شود و همچنان برعهده پدر باقی می‌ماند.

● زمانی که کار به دادگاه می‌کشد

وضعیت زن از لحاظ حقوقی در خانواده‌ای که نقش مادری و همسری در آن دارد ویژه است یعنی برخلاف فرزندان که در صورت متعهد نبودن پدر، راحت‌تر به نفقه‌شان می‌رسند زن باید نفقه پرداخت نشده‌اش را با تنظیم شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی مطالبه کند.

در شکایت کیفری، زن شکایت خود را در یک برگ عادی شکایت می‌نویسد و به دادگاه ارائه می‌دهد و در صورتی که ادعایش ثابت شود مرد به مجازات تعزیری محکوم خواهد شد.

البته ادعای ترک نفقه از سوی مرد تنها در شرایطی می‌تواند به شکل شکایت کیفری پیگیری شود که مربوط به زمان حال باشد به طوری که اگر نفقه پرداخت نشده مربوط به گذشته باشد با ارائه دادخواست حقوقی قابل پیگیری است.

برای ارائه دادخواست حقوقی به دادگاه، زوجه باید پس از خرید دو نسخه دادخواست، خواسته خود را در آنها قید کند و چون دعوی نفقه، مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه، تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم کند.

زن همچنین می‌تواند در دادخواست خود هزینه‌ دادرسی را هم مطالبه کند. اگر دادخواست زن به نتیجه رسید که او به نفقه‌هایی که طلب دارد خواهد رسید، اما اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد یا نتوان به هیچ طریقی او را مجبور به پرداخت کرد یا مالی هم از او به دست نیاید که بتوان با استفاده از آن نفقه زن را پرداخت کرد، زن می‌تواند دادخواست طلاق را تنظیم کند.

مریم خباز