بازی دوگانه بشار اسد در منطقه

بشار اسد, رئیس جمهوری سوریه بار دیگر وارد فرانسه شد, تا روابط دمشق و پاریس پس از گذشت هفت سال بازنگری شود

اسد که آخرین بار در ژوئن سال ۲۰۰۱ میلادی به دعوت « ژاک شیراک» رئیس‌جمهوری سابق فرانسه به کاخ الیزه رفته بود، اکنون به میزبانی « نیکلا سارکوزی» رئیس‌جمهوری کنونی فرانسه گام به کاخ الیزه می‌گذارد. هفت سال پیش تمامی کارشناسان امیدوار بودند که رئیس‌جمهوری جوان سوریه به روش‌های اقتدارگرایانه پدرش پایان دهد ولی اکنون نه تنها جهان شاهد حضور دموکراسی در سوریه نیست، بلکه این کشور به دخالت در امور لبنان متهم شده است.

بشار اسد در سال ۱۹۸۰میلادی، هنگامی که نوجوانی پانزده ساله بود برای تحصیل به لندن رفت و در رشته چشم پزشکی فارق التحصیل شد. او در فوریه سال ۱۹۹۴ زمانی که مشغول تحصیل بود به دلیل مرگ « بسیل» برادر ارشد خود در تصادف رانندگی به سوریه فراخوانده شد. او بعد از این اتفاقات به سرعت به ارتش پیوست و در سال ۱۹۹۹ به درجه سرهنگی رسید. اسد از این موقعیت استفاده کرد و در سطح بالای ارتش دست به تغییرات گسترده‌ای زد و در نهایت پس از مرگ حافظ اسد و به درخواست مردم سوریه رئیس‌جمهور شد.

قدرت گرفتن بشار اسد با تحولات داخلی سوریه از جمله بازشدن فضای سیاسی این کشور و وعده‌های اقتصادی و معیشتی همراه بود. او که همزمان با «ملک عبدالله دوم» پادشاه اردن و ریاست‌جمهوری محمد خاتمی در ایران به قدرت رسیده بود، برای همگان نوید خاورمیانه‌ بهتر را می‌داد. بشار اسد با وعده‌های اصلاح طلبانه، فضای تازه‌ای در سوریه ترسیم کرد که اینک پس از هفت سال، منتقدان او می گویند در اجرای آنها ناموفق بوده است.

بهار دمشق کم تراز یک سال طول کشید. سران محافظه‌کار حزب بعث، امرای ارتش و مسئولان سرویس‌های امنیتی و مقامات بلند پایه دولتی نگران آن بودند که اوضاع از کنترل آنها خارج شود و قدرت و امتیازات آنان به خطر افتد. بدین سان بود که بشار اسد از کاخ ریاست جمهوری، سوت پایان زنگ تفریح را به صدا در آورد، اما هیچ‌چیز به حالت سابق باز‌نگشت.

کارشناسان معتقدند که اسد می توانست مرد زمانه خود باشد ولی مانند بسیاری دیگر از سران خاورمیانه گام در سرکوب‌گری گذاشت. امروز از دمشق تا قاهره هم زمان با گسترش نفوذ جنبش‌های اسلامگرا و تضعیف آمریکا، شرایط برای گشایش فضاهای سیاسی نامناسب است. البته موقعیت سیاسی سوریه بهتر از سال ۲۰۰۵ است؛ چرا که بسیاری برآن بودند که سوریه پس ازگردن گذاشتن به حکم شورای امنیت و خروج از لبنان دیگر نمی‌تواند دارای قدرت و نفوذ گذشته باشد.

به گفته تحلیل‌گران سیاسی، سوریه وقتی منزوی شد در سیاست خارجی خود به ایران گرایش بیشتری پیدا کرد و درداخل، به طایفه خود تکیه کرد. با تمامی این تفاسیر وضیعت سوریه در سال‌های اخیر پیچیده‌تر شده است. در حال حاضر تشکیلات حاکم به دو جناح بزرگ تقسیم شده است. یک جناح از مسوولان قدیمی، ژنرال‌ها و مسوولان حزب بعث و در راس آنها «فاروق الشرع» معاون ریاست‌جمهوری و «آصف شوکت» شوهر خواهر بشار اسد، که معتقدند اتحاد با ایران برای سوریه حیاتی است. آنها می گویند چرا خود را از کمک‌ها، سرمایه‌گذاری و پول ایرانیان محروم کنیم در حالی که غرب با اقتصاد سوریه قهر کرده است.

اما جناح دیگر از جمله «ولیدالمعلم» وزیر خارجه سوریه و تکنوکرات‌های جوان که رویای لیبرالیسم غربی را برای سوریه در سر می‌پرورانند، این سیاست را خودکشی سیاسی می‌دانند؛ و بشار اسد میان این دو جناح در نوسان است. این نوسان نه از اعتقاد او بلکه از ضرورت واقع‌گرایانه سر چشمه می‌گیرد. ضرورتی که امروز اسد را در بحبوبه‌ای پرونده هسته‌ای ایران، حل مساله فلسطین‌ـ‌اسرائیل و برقراری ثبات سیاسی در لبنان به فرانسه کشانده است تا شاید پس از گفت‌وگو با سران کاخ الیزه بتواند به شرایط داخلی و خارجی دمشق سامان ببخشد. اما به گفته کارشناسان سیاسی نه تنها اسد در این امر موفق نخواهد شد، بلکه نیکلا سارکوزی نیز از این دیدار سودی نخواهد برد؛ چراکه او در آغاز مسیر حل مشکلات پاریس‌-‌دمشق قرار دارد.