چگونه دعا کنیم تا حاجت روا شویم

قومی از امام صادق علیه السلام سوال کردند که ما دعا می کنیم اما اثر اجابت نمی بینیم, فرمود برای این است که می خوانید کسی را که نمی شناسید

قومی از امام صادق (علیه‌السلام) سوال کردند که ما دعا می‌کنیم اما اثر اجابت نمی‌بینیم، فرمود: برای این است که می‌خوانید کسی را که نمی‌شناسید.شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که چرا این همه دعا می‌کنیم اما گاهی اوقات، اثری از اجابت نمی‌بینیم. همین موضوع باعث دلسردی بعضی از انسان‌ها در دعا کردن و درخواست از خداوند متعال می‌شود. اکنون که در ماه رجب، ماه دعا و مناجات قرار داریم خوب است گذری بر این مفاهیم داشته باشیم.

● جایگاه «ذکر» در آیات قرآن کریم

در آیات و اخبار به قدری تعریف از ذکر و تمجید از ذاکرین شده که بیان تمام آنها محتاج به کتابی مبسوط است چنانچه در سوره آل عمران در تعریف ذاکرین فرموده: «‌الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَیَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ ...»؛ کسانی که خدا را [در همه احوال‏] ایستاده و نشسته، و به پهلو آرمیده یاد می‏کنند، و در آفرینش آسمانها و زمین می‏اندیشند [که:] ...در سوره بقره (آیه ۲۰۰): «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ» پس یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را «فَاذْکُرُواْ اللّهَ کَذِکْرِکُمْ آبَاءکُمْ » پس یاد کنید خدا را همان طوری که یاد می‌کنید پدرهای خود را.در سوره اعراف (آیه ۲۰۵): «وَاذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخِیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ وَلاَ تَکُن مِّنَ الْغَافِلِینَ »؛ خطاب به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است که: « و در دل خویش، پروردگارت را بامدادان و شامگاهان با تضرع و ترس، بی‏صدای بلند، یاد کن و از غافلان مباش.»و در ذم منافقین فرموده: «وَلاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً : و خدا را جز اندکی یاد نمی‏کنند. » (نساء /۱۴۲) در سوره احزاب: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا وَسَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَأَصِیلًا؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، خدا را یاد کنید، یادی بسیار و صبح و شام او را به پاکی بستایید. » (آیات ۴۱ و ۴۲ احزاب) این آیه خطاب فرموده به مومنین که بسیار ذکر خدا کنید و تسبیح نمایید او را در صبح و شام.

● ویژگی‌های ممتاز شخص مومن

اما اخبار در این خصوص بسیار است .در عدة الداعی از صادق آل محمد (علیه‌السلام) روایت می‌کند: به درستی که خدای تعالی می‌فرماید: کسی که مشغول شد به ذکر من از اینکه از من سوال نماید، من عطا می‌کنم به او بهتر از آن چیزی که عطا می‌کردم به او اگر سوال کرده بود از من.ایضاً روایت می‌کند از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) که فرموده: چهار چیز است که نمی‌رسد به او مگر مومن (یعنی از صفات ممتاز مومن است) سکوت و آن اول عبادت است؛ تواضع از برای خدا - سبحانه - ذکر خدا در تمام حالات و کمی چیز، یعنی کمی مال و دولت.پیغمبر اکرم فرمود: در تورات نوشته شده که

حضرت موسی (علیه‌السلام) سوال نمود از پروردگار خود که آیا تو نزدیکی به من تا اینکه مناجات نمایم با تو، یا دوری از من تا آنکه ندا کنم تو را؟ پس خدا وحی نمود به او که:‌ای موسی! من همنشین کسی می‌باشم که یاد کند مرا. موسی (علیه‌السلام) عرض کرد: پس کیست در پرده تو، روزی که پرده‌ای نیست، مگر پرده تو؟ فرمود: آن کسانی که یاد می‌کنند مرا، پس یاد می‌کنم من آنها را و (کسانی که) دوستی می‌کنند از برای من، پس دوست می‌دارم من آنها را .ایشان کسانی هستند که وقتی اراده کردم به اهل زمین بلایی فرستم، به واسطه آنها رفع می‌کنم بلا را از اهل زمین الی غیر‌ذلک.

● مقصود از ذکر چیست؟

آیا مقصود از ذکری که این همه تعریف و تمجید درباره وی نموده‌اند، ذکر لسانی است مثل «لا اله الا الله و سبحان الله» یا آنکه مقصود تذکر و به یاد حق‌تعالی بودن است یا آنکه مقصود هر دوست، یعنی توجه به قلب و تلفظ به زبان؟ کلمات به تنهایی مقصود را نمی‌رسانند و اصل و حقیقت ذکر همان تذکر است، اما بایستی زبان، ترجمان و حاکی از قلب باشد.اگر انسان در تمام حالات یا در اکثر اوقات، متوجه به حق‌تعالی و متذکر او باشد و مداومت نماید به اذکاری که از طریق شرع رسیده، به اندک وقتی مأنوس به حق‌تعالی و محبوب او می‌شود؟ این است که گفته‌اند از برای ذکر، اولی است و آخری، اول آن اینکه ذکر باعث انس و محبت می‌شود و آخر آن اینکه انس و محبت باعث ذکر می‌شود. عمده چیزی که مراعات آن در دعا و ذکر، لازم است:اول، معرفت به حق عز و جل که آن اصل در دعا و ذکر است.

تا نشناسی معبود را چگونه ستایش او را می‌نمایی و از وی تمنا می‌کنی؟ قومی از صادق آل محمد (علیه‌السلام) سوال کردند که ما دعا می‌کنیم اما اثر اجابت نمی‌بینیم، فرمود: برای این است که می‌خوانید کسی را که نمی‌شناسید؛ چراکه بدون شناسایی، توجه نمودن به او ممکن نیست و بدون توجه دعا تحقق نپذیرد. حقیقت و روح ذکر همان توجه به معبود است و ذکر زبانی از متفرعات او است.دوم، توجه کامل در حین دعا و متوجه متفرع بر معرفت است. پس کسی که او را شناخت و حین دعا توجه به او نمود به مقتضای وعده الهی که خلف پذیر نیست، چنانچه فرموده «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»، بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را؛ و البته او را از در خانه خود مأیوس نمی‌کند پس تا می‌توانی کوشش کن که در این دو جهت کامل شوی تا اینکه از ذاکرین و مذکورین حق‌تعالی محسوب شده و داعی و مدعوّ او شوی.