از کجا بفهمیم غمگین هستیم یا افسرده

غم و شادی دو مفهموم شناخته شده در میان انسان‌هاست افراد بشر با تمام تفاوت‌ها و تمایزاتی که در میانشان حاکم است درک یکسانی از مفهوم غم و شادی دارند

غم و شادی دو مفهموم شناخته شده در میان انسان‌هاست. افراد بشر با تمام تفاوت‌ها و تمایزاتی که در میانشان حاکم است درک یکسانی از مفهوم غم و شادی دارند. برخی اوقات علل و عوامل به وجود آورنده غم و شادی برای فرد شناخته شده است در حالی که در پاره‌ای از اوقات این علل و عوامل برای وی ناشناخته می‌ماند. دقت در علل به وجود آورنده این دو حالت روحی کمک شایانی به کنترل آنها می‌نماید.

به‌طور کلی می‌توان گفت پیروی از فرامین الهی سبب از بین رفتن اندوه و ناراحتی می‌شود. چرا که دین عهده‌دار بهره مند‌سازی افراد از زندگی پاک و آرام است و این زندگی به وجود نمی‌آید مگر به‌واسطه رهایی از اندوه آزار‌دهنده و مضر.

رسانندگان پیام الهی در سخنان ارزشمندشان از یک سو به تفصیل، به معرفی عوامل به وجود آورنده اندوه پرداخته‌اند و از سویی دیگر عوامل از بین برنده اندوه را نمایانده‌اند. دوری از عوامل اندوه زا و شناخت و به‌کارگیری عوامل اندوه زدا تا حد زیادی سبب از بین بردن غم و ناراحتی اشخاص می‌شود. در این مختصر به بیان برخی از عوامل اندوه زا در کلام معصومین (ع) خواهیم پرداخت.

دنیاخواهی

حضور در جهان مادی نیازمند بهره مندی از نعمت‌های الهی است. مادامی‌که بهره مندی از دنیا برای گذراندن و عبور از زندگی مادی و نیل به سعادت و سرای اخروی است؛ بدان سفارش شده است. اما آنجا که بهره‌مندی از دنیا تنها برای همین جهان مادی، بدون در نظر گرفتن سرای باقی است از آن نکوهش شده است. فردی که حیات را تنها زندگی دنیوی می‌داند یا آنکه از آخرت غافل می‌شود تمام هم و غم اش دنیا می‌شود و تمام تلاشش رسیدن به اهداف دنیوی می‌گردد، علاوه بر آنکه در این تلاش و دستیابی ممکن است فرامین الهی را زیر پا نهد؛ گاه در رسیدن به اهدافش ناکام می‌ماند و این ناکامی‌و نافرجامی‌سبب ناراحتی و اندوهش می‌شود. دنیا خواهی و شیفته دنیا شدن از عوامل به وجود آورنده اندوه دانسته شده است.

لذت‌گرایی

گاه افراد علاقه‌مند به انجام اموری هستند که لذت لحظه‌ای بر آنها به دنبال می‌آورد، پاره‌ای از این امور به سبب مخالفت با فرامین الهی و بخشی از آنها به ­دلیل آسیب و اذیت‌هایی که به همراه می‌آورند موجبات غم و ناراحتی دراز مدت شخص را فراهم می‌آورند. مانند فردی که با سرعت زیاد در جاده حرکت می‌کند و سرعت بالایش منجر به تصادف می‌شود. اجتناب از لذت‌های زودگذری که تبعات سخت و سنگین دنیوی یا اخروی به دنبال دارد سبب عدم ایجاد ناراحتی و اضطراب را از شخص دور می‌کند. پیامبر گرامی‌اسلام (ص) در این باره فرموده‌اند: بسا لذتی که دمی بپاید اما اندوهی دراز بر جای گذارد.

حسادت

خیر و نیکی را تنها برای خود خواستن و خیرخواه دیگران نبودن، فرد را مضطرب و پریشان می‌کند. فردی که پیشرفت و خوبی را فقط برای خود می‌خواهد، از مشاهده موفقیت‌ها و پیشرفت‌های دیگران ناراحت می‌شود. حسود گرچه در تلاش است تا مانع خیر و پیشرفت دیگران شود اما بیشترین ضرر و اذیت را برای خودش به ارمغان می‌آورد. امام علی (ع) در این باره می‌فرمایند: «ستمگری ندیدم که به ستمدیده ماننده‌تر باشد مگر حسود؟ او جانی خسته دارد و دلی سرگشته و اندوهی پیوسته».

کم‌کاری

کم کاری، موجب از دست دادن فرصت‌ها و مانع پیشرفت اشخاص می‌شود. گاه فرد کم کار پس از گذر سال‌ها، نتیجه کم کاری و سستی اش را می‌بیند و همین امر او را ناراحت و غمگین می‌کند. مغتنم شمردن فرصت‌ها و تلاش برای صعود به مراتب عالی مانع از اندوه و ناراحتی در آینده می‌شود. امیر المومنین (ع) کم کاری را مایه اندوه و ناراحتی شمرده‌اند. در روایتی از ایشان آمده است: هر که در عمل کوتاهی کند، به اندوه گرفتار‌اید. (نهج البلاغه، شریف الرضی محمد بن حسین، نسخه صبحی صالح، ص۴۹۱، ح۱۲۷)

امید به مردم

چشم حسرت به زندگی و اموال دیگران داشتن فرد را ناراحت و پریشان می‌کند. این ناراحتی گاه به سبب مقایسه خود با دیگران و گاه به سبب انتظار و توقع بهره مندی از اموال و دارایی‌های آنان به وجود می‌آید که در هر دو صورت برآورده نشدن خواسته فرد او را اندوهگین می‌کند.

امام صادق(ع) فرمود: وقتی آیه ۸۸ سوره حجر نازل شد که «اگر بعضی از مردان و زنانشان را به چیزی بهره ور ساخته‌ایم، تو بدان چشم مدوز و غم آن را مخور و در برابر مومنان فروتن باش» پیامبر خدا (ص) گفت: کسی که به دلداری دادن خدا آرام نگیرد جانش بر دنیا حسرت‌ها خورد و هر که چشمش به دارایی‌های دیگران باشد، اندوهش بسیار شود و ناراحتیش بهبود نیابد.

جمع‌بندی

غم و اندوه و حسرت‌ها همه ناشی از دنیا خواهی است، ناشی از این است که ما به دنیا نگاهی ابدی داریم، از نعمت‌هایش هر چه بیشتر می‌خواهیم و قانع نمی‌شویم، این نگاه موجب حسادت‌ها، حسرت‌ها، کدورت‌ها و رنجش‌ها می‌شود که برای ما اندوه و غم فراهم می‌کند و راه رهایی از این اندوه بی‌توجهی به دنیاست.