جایگاه بیمه‌های تکمیلی در بازار سلامت ایران

● نگاهی به جنبه‌های مثبت و منفی تاثیرگذاری بیمه‌های تکمیلی
بیمه‌های تکمیلی، مکمل و مازاد، اصلی‌ترین عناوین برای بیمه‌هایی هستند که سال‌های زیادی از ورودشان به بازار سلامت …

نگاهی به جنبه‌های مثبت و منفی تاثیرگذاری بیمه‌های تکمیلی

بیمه‌های تکمیلی، مکمل و مازاد، اصلی‌ترین عناوین برای بیمه‌هایی هستند که سال‌های زیادی از ورودشان به بازار سلامت ایران نگذشته است. با این همه، این بیمه‌ها نقش بسزایی در معادلات بازار سلامت ایران ایفا کرده‌اند...

البته این تاثیرگذاری واجد جنبه‌های مثبت و منفی است. برخی از کارشناسان حوزه سلامت معتقدند ضعف‌ها و کاستی‌های بیمه‌های پایه درمانی باعث برجسته شدن نقش بیمه‌های تکمیلی شده است. در مقابل بسیاری نیز معتقدند بیمه‌های تکمیلی با برهم زدن معادلات در بازار سلامت یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد ناکارآمدی بیمه‌های پایه هستند. در این مختصر سعی می‌شود پس از مرور برخی تعاریف به اهم ویژگی‌های مذکور اشاراتی داشته باشیم.

انواع بیمه‌های تکمیلی

به طور خلاصه بیمه‌های مکمل بر اساس نوع پوشش خدمات به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

۱) بیمه مضاعف سلامت: در این روش یا همان Duplicate Health Insurance بیمه‌های تکمیلی خدماتی را پوشش می‌دهند که تحت پوشش بیمه‌های پایه نیز هستند با این تفاوت که بیمه‌های تکمیلی سعی در تسهیل ارایه خدمات یا تسریع پرداخت هزینه، افزایش مراکز طرف قرارداد بخش خصوصی و خدماتی از این دست دارند.

۲) بیمه مازاد خدمت: در این شیوه یا همان ‌Supplementary Health Insurance بیمه مکمل، خدماتی را پوشش می‌دهد که در تعهد بیمه پایه نیست، مانند خدمات زیبایی.

۳) بیمه مازاد هزینه: در این شیوه یا همان Complementary Healt h Insurance بیمه مکمل، پوشش مازاد هزینه‌هایی را بر عهده می‌گیرد که در بیمه پایه پرداخت نمی‌شود، به عنوان نمونه تخت درجه یک یا سایر هزینه‌هایی که بیشتر جنبه رفاهی دارند.

بیمه‌های تکمیلی در ایران در کدام یک از گروه‌بندی‌های فوق می‌گنجند؟

هریک از خوانندگان محترمی که بیمه تکمیلی درمان دارند، می‌توانند به این سوال پاسخ دهند که آیا بیمه مکمل ایشان خدمات جدیدی را پوشش می‌دهد یا خدمات بیمه پایه را به شکل بهتری ارایه می‌دهد.

واقعیت این است که بیمه‌های تکمیلی در ایران، روش منحصربه فردی را از پوشش بیمه‌ای خدمات سلامت ارایه می‌کنند که در سایر کشورها وجود ندارد و همین ویژگی که در ادامه به آن می‌پردازیم، بازار سلامت را در ایران به شدت متاثر کرده است. ویژگی مذکور این است که بیمه‌های تکمیلی در ایران علاوه بر پوشش برخی از خدمات که در پوشش بیمه‌های پایه نیستند، اقدام به پوشش خدمات مورد تعهد بیمه پایه با قیمت چند برابری مورد قبول بیمه پایه می‌کنند. به عنوان نمونه اگر بیمه پایه برای یک خدمت، A ریال بپردازد، بیمه‌های مکمل ۵ برابر یا ۱۰ برابر یا حتی بیشتر را پرداخت می‌کنند. شاید برخی تصور کنند که این همان حالت سوم، یعنی پوشش مازاد هزینه است، در صورتی که این تصور اساسا اشتباه است.

در سایر کشورها تعرفه‌گذاری در نظام سلامت به صورت یکپارچه صورت می‌گیرد و تعرفه‌های دولتی و خصوصی مبنای واحدی دارند. یعنی تفاوت بخش خصوصی و دولتی تنها در سود سرمایه و استهلاک است، بنابراین بیمه‌های تکمیلی بر خلاف ایران مابه‌التفاوت قیمت‌ها و تعرفه‌ها را نمی‌پردازند، بلکه هزینه خدمات جانبی، هتلینگ و سایر تسهیلات و امکانات رفاهی را متعهد می‌شوند.

به طور خلاصه در ایران به دلیل اختلاف شدید تعرفه‌های بخش خصوصی و دولتی (خواه به دلیل پایین بودن تصنعی تعرفه‌های بخش دولتی و خواه به دلیل بالا بودن غیرواقعی تعرفه‌های بخش خصوصی) بیمه‌های تکمیلی اقدام به پرداخت این شکاف تعرفه‌ای می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود تا این شکاف تعرفه‌ای به مدد بیمه تکمیلی موقتا بسته شود تا اولا تعرفه‌های بخش خصوصی آزادانه‌تر از گذشته امکان رشد داشته باشند و ثانیا تعرفه‌های بخش دولتی ناکارآمدتر از پیش جلوه کنند. با این همه بیمه‌های تکمیلی مسوول این پیشامد نیستند.

مادامی که نظام سلامت برای موضوعی با این درجه از اهمیت یعنی تعرفه‌گذاری خدمات که از اصلی‌ترین مولفه‌های تنظیم بازار سلامت است، چاره جویی نکند و همچنین مادامی که سیاست‌گذاری واحدی بر بیمه‌های پایه و تکمیلی حاکم نباشد، نقش و جایگاه بیمه‌های تکمیلی در همین حد باقی خواهد ماند.

دکتر رضا حسین‌پور

سرپرست دفتر بیمه‌های درمانی

وزارت رفاه و تامین اجتماعی