جوانمردان جوانمرگ نمی شوند

بررسی اثرات فداکاری و کمک به دیگران بر سلامتی فرد

جوانمردی از آن فضایلی است که شاید همه از آن برخوردار نباشند، اما گمان کنم کمتر کسی است دوست نداشته باشد او را به این فضیلت پررنگ بشناسند. دستگیری از افتادگان یا به عبارت خودمانی‌تر، کمک و یاری به نیازمندان شاید دم‌دستی‌ترین تعریف برای جوانمردی باشد. البته فراموش نکنید این فضیلت عنصری مهم دیگر هم دارد و آن داوطلبانه‌بودن است؛ یعنی در مجموع کمک داوطلبانه به نیازمندان.

محققان بررسی‌های وسیعی در تاثیرات این فضیلت بر سلامت انسان انجام داده و به نتایج بسیار جالبی رسیده‌اند. آنها می‌گویند اگر می‌خواهید عمر طولانی‌تری داشته باشید، داوطلب انجام کارهای خیر شوید و تا حد امکان به دیگران فایده برسانید. عیادت از بیماران، اطعام گرسنگان، خواندن کتاب و روزنامه برای نابینایان و بسیاری از کارهای ریز و درشت دیگر را می‌توان در زمره این کارها قرار داد. این محققان می‌گویند افرادی که بارها چنین کارهای خیری انجام می‌دهند در مقایسه با افرادی که خود را از آن معاف می‌کنند، ۲۲ درصد کمتر در دام مرگ زودرس گرفتار خواهند شد.

این بررسی ـ که در مجموع ۴۰ مطالعه را در زمینه اثرات انجام کارهای خیر البته به صورت داوطلبانه شامل می‌شود ـ همچنین نشان می‌دهد داوطلبان امور خیریه ظاهرا به دلیل پرداختن مداوم به کار خیر همواره احساس می‌کنند فرد مفیدی هستند و به این ترتیب حال خوشی دارند و همین مساله سبب کاهش میزان افسردگی و افزایش احساس رضایت از زندگی و در مجموع سرخوشی و شادکامی در طول زندگی‌شان خواهد بود. دکتر سوزان ریچاردز از اعضای برجسته این گروه تحقیقی می‌گوید: بررسی سیستماتیک نشان می‌دهد داوطلب‌شدن برای انجام کارهای خیر در ارتقای سلامتی فرد نقش دارد.

با این همه این یافته علمی برای خود لوازمی دارد و نمی‌توان آن را به انجام هر کار خیری ولو داوطلبانه نسبت داد. طبق این پژوهش‌ حتما باید داوطلبانه دست خیر به سوی نیازمندان دراز کنیم و صد البته باید این کار را مرتب، منظم و بارها انجام دهیم و وقت، توان و انرژی فراوان صرف کنیم تا بتوان از فواید جسمانی و ذهنی این کارهای نیک بهره ببریم. توجه داشته باشید داوطلبان شرکت‌کننده در این تحقیق دست‌کم یک بار در ماه و هر بار یک ساعت به این گونه کارها می‌پرداختند و البته این کمترین مشارکتی بود که میان این افراد ثبت شده است. بسیاری از آنها بسیار بیشتر از این، آستین‌های خود را برای انجام کارهای خیر بالا می‌زدند.

اما چرا کمک به دیگران می‌تواند چنین تاثیری از خود نشان دهد؟ در پاسخ شاید بتوان گفت از آنجا که یاری رساندن به دیگران نیازمند برقراری ارتباطات اجتماعی میان افراد است، طبیعتا میزان ارتباط اجتماعی در داوطلبان کمک مستمر به دیگران افزایش قابل توجهی خواهد یافت و در نتیجه میزان تنهایی و احساس تنهایی در این افراد نیز کاهش می‌یابد. از این رو شاهد افزایش طول عمر در این افراد خواهیم بود. فراموش نکنید طبق نتایج بررسی‌های دیگر، تنهایی و فقر ارتباطات اجتماعی می‌تواند به اندازه استعمال دخانیات در بروز خطر افزایش فشار خون، حمله قلبی، سکته مغزی و زوال عقل نقش داشته باشد.

در سوی دیگر، مولفان این بررسی مطابق برخی تحقیقات دیگر به این نتیجه رسیده‌اند این قاعده نیز مانند بسیاری از قواعد دیگر در موارد افراطی صدق نمی‌کند. افرادی که خود را به طور کامل وقف انجام چنین اموری می‌کنند و آن را در ذهن خود تبدیل به مسئولیت و وظیفه‌ای خدشه‌ناپذیر ساخته و سرانجام به جایی می‌رسند که روز به روز بیشتر در دریای چنین مسئولیت‌هایی غرق می‌شوند نباید انتظار برخورداری از این فواید را در سر بپرورانند. به عبارت دیگر در این امر نیز میانه‌روی نقشی اساسی بازی می‌کند.

آنچنان که مجریان این پژوهش می‌گویند: احتمالا مرز مشخص و واضحی میان میزان فعالیت‌های داوطلبانه برای برخورداری از فواید سلامت ذهنی از یک سو و صرف وقت و انرژی بسیار زیاد که فعالیت‌های خیرخواهانه را به نوعی الزام و تعهد تبدیل می‌کند از سوی دیگر وجود دارد. اگر فعالیت‌های داوطلبانه به نوعی تعهد تبدیل شود، ممکن است فرد داوطلب را از پا درآورد. محققان بر اساس این یافته‌ها، حد نهایی فعالیت‌های داوطلبانه را برای آن که به سلامت فایده برساند تا ده ساعت در ماه تخمین می‌زنند.

اما هنوز برای رسیدن به نتایج قطعی و پذیرفتن تمام و کمال این حرف‌ها راه زیادی در پیش است. این محققان تاکید می‌کنند، هنوز عامل اصلی افزایش طول عمر در افراد مورد آزمایش به طور قطعی مشخص نشده است؛ زیرا هنوز تحقیقات و بررسی‌های بیشتری لازم است تا به این نتیجه قطعی برسیم که آیا در اصل انجام کارهای خیر داوطلبانه است که سبب ارتقای سلامت داوطلبان و افزایش طول عمر آنها می‌شود یا عامل دیگری در این کار دخالت دارد. مثلا شاید افراد داوطلب کارهای خیر عموما نسبت به دیگران آدم‌های فعال‌تری هستند و روحیات و مشغولیت‌های اجتماعی بیشتری دارند و همین عامل هم آنها را به سوی انجام کارهای خیر سوق می‌دهد و به همین دلیل سالم‌تر هم نشان می‌دهند؛ یعنی به عبارت دیگر شاید داوطلب انجام کار خیر بودن، خودش نیز در کنار افزایش طول عمر حاصل عامل دیگری باشد که میان افراد مختلف متفاوت است.

دانشمندان در نظر دارند در ادامه تحقیقاتشان به بررسی نکته بسیار مهم دیگری نیز بپردازند. آنها می‌خواهند بدانند آیا نیت افراد در انجام کار خیر می‌تواند در نتایجی که بالا به آنها اشاره شد، تاثیر داشته باشد.

به عبارت دیگر اگر فردی صرفا برای آن که سلامت خودش را ارتقا دهد و بر طول عمر خوش بیفزاید، داوطلب انجام امور خیریه شود باز هم از اثرات مثبت گفته شده برخوردار خواهد شد؟

برای پاسخ به این پرسش نیز باید منتظر بررسی‌ها و مطالعات بیشتری بود؛ اما با این حال باید به این نکته توجه داشت که اگر افزایش طول عمری که در این مورد مد نظر است ناشی از بروز احساس رضایت در افراد است، احتمالا نوعدوستی نهفته در کمک رساندن به دیگران و نه نیت‌های خودخواهانه است که زمینه‌ساز برخورداری از عمری طولانی‌تر خواهد شد.