هر روزی که خداوند مورد نافرمانی قرار نگیرد عید است

واژه عید در اصل از فعل عاد عود یعود, اشتقاق یافته است معانی مختلفی برای آن ذكر كرده اند, از جمله «خوی گرفته », «هر چه باز آید از اندوه و بیماری و غم و اندیشه و مانند آن », « روز فراهم آمدن قوم », «هر روز كه در آن, انجمن یا تذكار فضیلت مند یا حادثه بزرگی باشد», گویند از آن رو به این نام خوانده شده است كه هر سال شادی نوینی باز آرد

واژه عید در اصل از فعل عاد (عود) یعود، اشتقاق یافته است. معانی مختلفی برای آن ذكر كرده‏اند، از جمله: «خوی گرفته‏»، «هر چه باز آید از اندوه و بیماری و غم و اندیشه و مانند آن‏»، « روز فراهم آمدن قوم‏»، «هر روز كه در آن، انجمن یا تذكار فضیلت مند یا حادثه بزرگی باشد»، گویند از آن رو به این نام خوانده شده است كه هر سال شادی نوینی باز آرد. (۱)

ابن منظور در لسان العرب گفته است كه برخی بر آن هستند كه اصل واژه عید از «عادهٔ‏» است، زیرا آنان (قوم)، بر جمع آمدن در آن روز، عادت كرده‏اند. (۲) چنانكه گفته شده است: القلب یعتاده من حبها عید.

و نیز یزید بن حكم ثقفی در ستایش سلیمان بن عبد الملك گفته است:

امسی باسماء هذا القلب معمودا اذا اقول صحا یعتاده عیدا" (۳)

به گفته ازهری: عید در نزد عرب، زمانی است كه در آن شادی‏ها و یا اندوه‏ها، باز می‏گردد و تكرار می‏شود. ابن اعرابی آن را منحصر به شادی‏ها دانسته است. (۴)

واژه عید تنها یك بار در قرآن به كار رفته است:

"اللهم انزل علینا مائدهٔ من السماء تكون لنا عیدا لاولنا و آخرنا و آیهٔ منك" (مائده /۱۱۴) در تفسیر نمونه ذیل این آیه گفته شده است: «عید در لغت از ماده عود به معنی بازگشت است، و لذا به روزهایی كه مشكلات از قوم و جمعیتی برطرف می‏شود و بازگشت ‏به پیروزی ها و راحتی‏های نخستین می‏كند، عید گفته می‏شود. و در اعیاد اسلامی به مناسبت این كه در پرتو اطاعت ‏یك ماه مبارك رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاكی فطری نخستین به روح و جان باز می‏گردد، و آلودگی‏ها كه بر خلاف فطرت است، از میان می‏رود، عید گفته شده است و از آنجا كه روز نزول مائده، روز بازگشت ‏به پیروزی و پاكی و ایمان به خدا بوده است‏ حضرت مسیح (ع) آن را عید نامیده، و همانطور كه در روایات وارد شده نزول مائده در روز یكشنبه بود و شاید یكی از علل احترام روز یكشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است، و اگر در روایتی كه از حضرت علی علیه السلام نقل شده می‏خوانیم: « و كل یوم لایعصی الله فیه فهو یوم عید؛ هر روز كه در آن معصیت ‏خدا نشود روز عید است‏» نیز اشاره به همین موضوع است، زیرا روز ترك گناه، روز پیروزی و پاكی و بازگشت ‏به فطرت نخستین است.» (۵) امروز تنها عید كسی است كه خداوند روزه‏اش را پذیرفته و عبادتش را سپاس گزارده است، هر روزی كه خداوند مورد نافرمانی قرار نگیرد، عید راستین است.در روایات معصومین علیهم السلام نیز بارها به این موضوع اشاره شده است، هم چنانكه گذشت امیرالمومنین علی علیه السلام هر روزی را كه در آن معصیت و گناه نشود، روز عید خوانده است.

از سوید بن غفله نقل شده است كه گفت: در روز عید بر امیرالمؤمنین علی علیه السلام وارد شدم و دیدم كه نزد او نان گندم و خطیفه (۶) و ملبنهٔ (۷) است. پس به آن حضرت عرض كردم روز عید و خطیفه؟! حضرت فرمود: "انما هذا عید من غفرله، این عید كسی است كه آمرزیده شده است." (۸)

و نیز در یكی از اعیاد، آن حضرت فرمود: «انما هو عید لمن قبل الله صیامه، و شكر قیامه، و كل یوم لایعصی الله فیه فهو یوم عید»؛ امروز تنها عید كسی است كه خداوند روزه‏اش را پذیرفته و عبادتش را سپاس گزارده است، هر روزی كه خداوند مورد نافرمانی قرار نگیرد، عید راستین است.

در روایات اسلامی برای اعیاد به ویژه اعیاد مذهبی از جمله عید فطر، آداب و رسوم خاصی توصیه شده؛ در حدیثی از معصوم علیه السلام آمده است:

«زینوا اعیادكم بالتكبیر»؛ عیدهای خودتان را با تكبیر زینت ‏بخشید.

«زینواالعیدین بالتهلیل و التكبیر و التحمید و التقدیس‏»؛ عید فطر و قربان را با گفتن ذكر لااله الاالله، الله اكبر، الحمد لله و سبحان الله، زینت ‏بخشید.

پی‏نوشت‏ها:

۱- دهخدا، ذیل عید، زبیدی، تاج العروس،ج ۸، ص ۴۳۸-۴۳۹ .

۲- ابن منظور، لسان العرب، ج۳، ص ۳۱۹ .

۳- ابن منظور، همان، زبیدی / تاج العروس، ۸/۴۳۸.

۴- ابن منظور، همان / زبیدی / ۸/۸۳۹ .

۵- تفسیر نمونه،ج ۵/۱۳۱ .

۶- خوراكی از آرد و شیر.

۷- غذا یا حلوایی كه با شیر تهیه می‏شود.

۸- مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۰/ص ۷۳ .