گاز پارس جنوبی در عرصه صادرات و پتروشیمی

به گفته كارشناسان, ایران تا سال 1404, سهم گسترده تری در بازار جهانی گاز به عهده خواهد گرفت و خود را تا رده سوم صادركنندگان گاز در جهان ارتقا می دهد

هم اكنون تولید گاز كشور، روزانه 100 میلیون مترمكعب است و برای رسیدن به سقف 6 برابر، به طور طبیعی باید تلاش جدی تری نیز صورت پذیرد.وجود ذخایر گاز طبیعی ایران، سبب شده تا ایران علاوه بر ارتقای جایگاه جهانی خود در این صنعت برای مصارف داخلی خود، نگاهی زیربنایی به گاز داشته باشد.با راه اندازی فاز یك طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبی، ایران، در عرصه نوینی از تولید و عرضه گاز طبیعی در جهان قرار گرفته است.به گفته كارشناسان، ایران تا سال 1404، سهم گسترده تری در بازار جهانی گاز به عهده خواهد گرفت و خود را تا رده سوم صادركنندگان گاز در جهان ارتقا می‌دهد.

پارس جنوبی، این امكان را فراهم می‌كند كه بتوان جایگاه ایران را در بازار تجارت جهان گاز ارتقا داد و هرچند كه اكنون روند این فعالیت‌ها، از سرعت كافی برخوردار نیست، امّا می‌توان به جایگاه بهتری از نظر صادرات گاز ایران امیدوار بود و این عرصه ای است كه سبب خواهد شد سرمایه گذاری بیشتری برای طرح‌های توسعه ای فازهای مختلف پارس جنوبی صورت پذیرد، یا دست كم آنها را اقتصادی تر جلوه دهد.به گفته مهندس ملاكی معاون وزیر نفت و مدیرعامل شركت ملی گاز ایران، كشورمان از سال 1390، روزانه 600 میلیون مترمكعب گاز تولید خواهد كرد. این درحالی است كه برای توسعه صادرات گاز، قراردادهایی با كویت، ارمنستان، هندوستان، تركیه و... منعقد شده است.هم اكنون تولید گاز كشور، روزانه 100 میلیون مترمكعب است و برای رسیدن به سقف 6 برابر، به طور طبیعی باید تلاش جدی تری نیز صورت پذیرد. ایران، با داشتن مخازن عظیم گاز، به عنوان دومین دارنده گاز در جهان شناخته شده است ، امّا جایگاه ایران در عرصه صادرات، جایگاهی مطمئن به نظر نمی‌رسد و هنوز نتوانسته‌ایم به الگوهای استاندارد تولید و صادرات گاز دست یابیم.

در عین حال بخش عمده گاز مورد استفاده در واحدهای مسكونی و تأسیسات صنعتی، متان، اتان، پروپان و... است كه می‌تواند در اقتصاد آینده كشور در صنعت پتروشیمی‌به درستی به كار گرفته شود.منطقه پارس جنوبی به دلیل غنی بودن از گاز طبیعی، شرایط مساعدی را برای سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی به وجود آورده است و دسترسی آسان به آبهای خلیج فارس نیز از دیگر امتیازات ویژه این منطقه گازی است. ایران به دلیل وجود همین ذخایر عظیم، موقعیت مناسبی به عنوان عرضه كننده بلندمدت LNG دارد.

در سند چشم انداز صنایع نفت و گاز در افق 1404، پیش بینی شده است كه ایران سومین تولیدكننده گاز در دنیا خواهد بود و سهم 10 درصدی از تجارت جهانی آن را به خود اختصاص خواهد داد.

وجود ذخایر گاز طبیعی ایران، سبب شده تا ایران علاوه بر ارتقای جایگاه جهانی خود در این صنعت برای مصارف داخلی خود، نگاهی زیربنایی به گاز داشته باشد؛ به گونه ای كه درحال حاضر براساس برنامه ریزی‌های انجام شده، سهم گاز در سبد انرژی كشور از مرز50 درصد فراتر رفته است و پیش بینی می‌شود تا پایان برنامه چهارم توسعه به 70 درصد برسد كه این نشان از توان ایران در تبدیل مصرف انرژی از سوخت‌های فسیلی با ارزش همچون نفت به سوخت‌های پاك است. این میزان مصرف تقریباً 3 برابر شاخص جهانی گاز است.

افزایش مصرف روزافزون گاز طبیعی، مسوولان مربوطه را بر آن داشت تا علاوه بر توسعه شبكه گازی كشور، به ذخیره شدن آن در نقاط مختلف كشور توجّه كنند تا در صورت نیاز بتوان از آن بهره برداری مناسب كرد. گام‌های مثبتی در این راه برداشته شد كه یكی از آنها ذخیره سازی گاز طبیعی در مخازن زیرزمینی است. این روش نخستین بار در سال 1367 در ایران مطرح شد و به دلایل بالاتر بودن میزان مصرف گاز در مناطق مركزی كشور، به ویژه استان تهران بود.هم اكنون كشورهای حوزه خلیج فارس با آن وجود كه 40 درصد از منابع تثبیت شده گاز جهان را در اختیار دارند، فقط در10 درصد از كل گاز تولید شده در جهان، سهم دارند. این درحالی است كه پیش بینی می‌شود، تقاضای جهانی گاز در خلال 30 سال آینده با توجّه به افزایش مصرف نفت و زغالسنگ به میزان 6/1 و4/1 درصد، در حدود 4/2 درصد رشد خواهد داشت. هم اكنون سهم تولید گاز در تأمین تقاضای انرژی در سطح جهان در حدود 24 درصد، سهم نفت 40 درصد و زغالسنگ 26 درصد است.براساس این گزارش، مصرف گاز طبیعی به عنوان یك منبع سوخت پاك تا سال 2010 از زغالسنگ پیشی گرفته و در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. در این میان، خاورمیانه در آینده، در زمینه عرضه گاز، نقش كلیدی را بازی می‌كند. این منطقه با داشتن 72 تریلیون مترمكعب گاز طبیعی، در حدود 40 درصد از كل ذخایر گازی اثبات شده در جهان را در خود جای داده است. امّا تولیدات گازی این منطقه از 245 میلیارد مترمكعب در سال و یا 10 درصد از كل تولید گاز در جهان، فراتر نمی‌رود. این به آن معناست كه با توجّه به حجم عظیم ذخایر گازی در خاورمیانه، میزان تولیدات گازی این منطقه در سطح پایینی است.

به عنوان بخشی از برنامه‌های كشورهای منطقه، به منظور متنوع كردن اقتصادشان، انجام پروژه‌های مایع سازی گاز و پتروشیمی‌در دست اجراست. همچنین برای تأمین سوخت نیروگاه‌های برق و كارخانه‌های ذوب آلومینیوم، مقادیر بیشتری گاز مورد نیاز است.

این درحالی است كه با وجود همه تلاش‌ها، به اعتقاد كارشناسان روند عملیات اجرایی در بخش گاز منطقه، هنوز هم پایین است و این امر سبب ایجاد عدم توازن میان سطح تولید و حجم ذخایر گاز بازیافتی می‌شود. حل این مسأله نیازمند سرمایه گذاری بیشتر در این بخش است كه تحقق این امر نه تنها سبب برطرف شدن نیاز داخلی به گاز، بلكه موجب تأمین نیاز جهانی و تنوع صادرات می‌شود.

ایران با برخورداری از 26 تریلیون مترمكعب گاز دارای بزرگترین ذخایر گازی در منطقه است. كشورمان از نظر دارا بودن ذخایر گازی، در جایگاه دوم پس از روسیه قرار دارد كه میزان ذخایر گازی اش بالغ بر48 تریلیون مترمكعب است.وزیر نفت كشورمان در این زمینه می‌گوید: ایران با توجّه به موقعیت استراتژیك جغرافیایی و سیاسی خود، می‌تواند در عرصه جهانی گاز نقش كلیدی و عمده ای ایفا كند و به مثابه پلی میان منابع عظیم گاز خاورمیانه با مراكز عمده مصرف و تقاضای گاز در اروپا و آسیا عمل كند. ایران با توجّه به توان و ثبات سیاسی- اقتصادی بالا در منطقه خاورمیانه، بستری مناسب برای جذب سرمایه گذاری در زمینه گاز است و می‌تواند بیش از پیش از این منبع استفاده كرده و نقش كلیدی در عرصه جهانی گاز ایفا كند.

مهندس زنگنه، وزیر نفت می‌افزاید: ایران 18 درصد از كل ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد كه به تنهایی 5 برابر ذخایر گاز آمریكای شمالی، 4 برابر ذخایر گاز اروپا، 3 برابر ذخایر حوزه آسیا- پاسیفیك و نیمی‌از كل ذخایر خاورمیانه است.وی می‌گوید: تولید گاز ایران در سال 82 رقمی‌نزدیك به 120 میلیارد مترمكعب بود كه نزدیك به 29 میلیارد مترمكعب آن برای تزریق به میدانهای نفتی كشور به مصرف رسید و این رقم در سال‌های آینده برای افزایش بازیافت از میدان‌های نفتی باید تا حدود 60 میلیارد مترمكعب افزایش یابد.مهندس زنگنه تصریح می‌كند: در این زمینه راهبرد وزارت نفت برپایه عرضه گاز به صنایع، نیروگاه‌ها و مصرف كنندگان خانگی در داخل كشور و استفاده بهینه از مزیت‌های كشور در بخش انرژی به ویژه گاز برای توسعه صنعتی- اقتصادی كشور و تزریق گاز به میدان‌های نفتی برای ازدیاد برداشت و حفظ تولید صیانتی نفت و صادرات گاز به وسیله خط لوله، همچنین به صورت LNG قرار دارد.به اعتقاد وزیر نفت، اهمیت گاز هم به عنوان یك منبع انرژی و هم به عنوان یك ماده اولیه برای صنایع پتروشیمیایی در آینده بیشتر خواهد شد و پیش بینی‌های ارائه شده حاكی از آن است كه در20 سال آینده رشد تقاضا برای گاز طبیعی از رشد تقاضا برای سایر انرژی‌های متعارف فراتر خواهد رفت.درعین حال مهندس ملاكی می‌گوید: میزان سرمایه گذاری برای توسعه صنعت گاز ایران، حدود 10 میلیارد دلار در طول برنامه چهارم توسعه است.معاون وزیر نفت و مدیرعامل شركت ملی گاز معتقد است: گاز طبیعی، به عنوان انرژی قرن بیست و یكم، هر روز بیش از پیش مورد توجّه قرار می‌گیرد و تقاضا برای این حامل انرژی در جهان افزایش یافته است، به این ترتیب انتظار می‌رود كه میزان تقاضا برای این سوخت تا سال 2020 به دو برابر مقدار كنونی برسد.مهندس محمد ملاكی می‌گوید: تجارت جهانی گاز طبیعی تا سال 2030 به حدود 3 برابر اكنون خواهد رسید و از مرز یك هزار میلیارد مترمكعب خواهد گذشت. برآورد سرمایه گذاری در صنعت جهانی گاز نیز میان سالهای 2001 تا2030 براساس سناریوهای متفاوت رقمی‌بین 900 تا1800 میلیارد دلار را نشان می‌دهد. همچنین برای بازسازی سیستم‌های موجود نیز حدود 1100 میلیارد دلار و در مجموع رقمی‌از 2 هزار تا 2900 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این 30 سال برآورد شده است.مدیرعامل شركت ملی گاز ایران، با اشاره به این كه كشور ما از معدود كشورهایی است كه در بخش‌های بالادستی و پایین دستی به توسعه صنعت گاز پرداخته است، می‌افزاید: شركت ملی گاز ایران اكنون می‌تواند روزانه 318 میلیون مترمكعب گاز را پالایش كند.وی با بیان این كه در خاورمیانه گاز طبیعی به طور عمده به عنوان خوراك واحدهای پتروشیمی‌به كار می‌رود، می‌گوید: با توجّه به این كه ایران و عربستان سعودی طبق پیش بینی ظرفیت تولید مواد پتروشیمی‌را در دهه 2000 تا2010 افزایش خواهند داد، گاز طبیعی مورد نیاز این بخش در داخل كشور در سال پایانی برنامه چهارم به 33 میلیارد مترمكعب خواهد رسید و تا پایان برنامه پنجم توسعه 52 میلیارد مترمكعب گاز طبیعی در اختیار صنایع پتروشیمی‌كشور قرار خواهد گرفت.در این زمینه عبدالحسین ثمری، مدیر پالایش- انتقال شركت ملی گاز ایران می‌گوید: ایران با توجّه به برخورداری از آخرین فناوری‌های روز و تجربیات به دست آورده در این مورد، از نظر عملیات پالایش گاز طبیعی، در شمار بهترین‌ها در دنیاست.مدیر پالایش- انتقال شركت ملی گاز ایران می‌افزاید: با وجودی كه برخی پالایشگاه‌های كشور عمر زیادی دارند، عملیات پالایش در پالایشگاه‌های كشور به نحو مطلوبی انجام می‌شود؛ امّا ارتقای فناوری مربوط به سیستم‌های كنترل مسأله ای است كه نیاز به توجّه بیشتری دارد. سیستم كنترلی كه در پالایشگاه عسلویه وجود دارد، لازم است كه در دیگر پالایشگاه‌های كشور نیز، ارتقا پیدا كند.وی می‌افزاید: برای این كه بتوانیم در بخش‌های بالادستی و پایین دستی، همچنین پالایش گاز و مصارف آن، پاسخگو باشیم، پویایی و پیشرفته بودن سیستم انتقال گاز، نكته‌ای مهم و قابل توجّه است.مدیر پالایش- انتقال شركت ملی گاز ایران می‌گوید: در بخش انتقال گاز لازم است هرچه سریعتر به سمت روزآمد شدن حركت كنیم و خود را با تحولاتی كه از نظر ساختاری، سازمانی، نرم افزاری و سخت افزاری در دنیا اتفاق افتاده است، مطابقت دهیم.وی می‌گوید: بیشترین وزنه تولید در سال گذشته به فازهای 2و3 میدان گازی پارس جنوبی اختصاص داشت، به طوری كه تولید گاز از آنها با روزانه 10 میلیون مترمكعب اضافه تولید ظرفیت پیش بینی شده طراحی، به 60 میلیون مترمكعب در روز رسید.مدیر پالایش- انتقال شركت ملی گاز ایران می‌افزاید: سقف تولید گازی كه از فاز 1 در سال گذشته داشتیم، به لحاظ وجود موانعی كه در شروع بهره برداری از آن وجود داشت، به حدود روزانه 6 میلیون مترمكعب رسید كه 25 درصد كمتر از ظرفیت اسمی‌بود. امّا با راه‌اندازی فاز یك، این آمار دچار تحولی جدی می‌شود.

منبع: ویژه نامه عسلویه، روزنامه دنیای اقتصاد، یكشنبه 25 مرداد 1383