یك سده ثبات قیمت نفت

تا آنجا كه به واشنگتن مربوط می شد , عراق مشكل نفت تلقی نمی شد به واقع قیمت های پایین نفت به ضرر صدام حسین و كلاشی او برای دستیابی به تسلیحات در مغایرت با تحریم های اعمال شده علیه این كشور عمل می كرد صدام از سوی ایالات متحده به عنوان یكی از جدی ترین تهدیدات كه متوجه امنیت آمریكا بود به تصویر كشیده شده بود حملات تروریستی یازدهم سپتامبر علیه آمریكا ابعاد جدیدی به خصومت آمریكا با عراق داد

تا آنجا كه به واشنگتن مربوط می‌شد ، عراق مشكل نفت تلقی نمی شد. به واقع قیمت‌های پایین نفت به ضرر صدام حسین و كلاشی او برای دستیابی به تسلیحات در مغایرت با تحریم‌های اعمال شده علیه این كشور عمل می‌كرد. صدام از سوی ایالات متحده به عنوان یكی از جدی‌ترین تهدیدات كه متوجه امنیت آمریكا بود به تصویر كشیده شده بود. حملات تروریستی یازدهم سپتامبر علیه آمریكا ابعاد جدیدی به خصومت آمریكا با عراق داد.دلیل آنكه ایالات متحده در از میان برداشتن شخص صدام ناكام مانده بود ناتوانی در این زمینه یا پای‌بندی به قوانین بین‌المللی نبود توجه به این واقعیت بود كه صدام بدترین گزینه در بین كسانی كه می‌توانستند حاكم‌بالقوه عراق باشند تلقی نمی‌شد. آنچه آمریكا مدنظر داشت این بود كه از صدام چهره‌ای بسازد كه درحد اندازه دشمن آمریكا باشد. صدام تا زمانی كه پرونده‌ او را بتوان برای همیشه تمام شده تلقی كرد، فاصله زیادی دارد. جهان شاهد حوادثی به مراتب عجیب‌تر از سقوط صدام بوده است. او در تمامی طول دوران زمامداری خود مزیت‌های مشهود نسبت به بوش پدر، كلینتون و بوش پسر داشت. او یك هدف منفرد را دنبال می‌كرد و در صورتی كه زمامداران ایالات متحده به عنوان مهم‌ترین دشمنان او متاثر از عوامل متعددی بودند كه گاه تاثیر متناقضی بر سیاست‌های آنان داشتند. دنیای سیاست‌های اقتصادی دنیایی پیچیده است كه متضمن كثیف‌ترین انواع سیاسی كاری است.

مشكل نفت ارزان

اغلب به ایالات متحده به عنوان بزرگ‌ترین تولید‌كننده نفت نگریسته می‌شود. در حقیقت پیش از كشف نفت در خاورمیانه در اواسط دهه 30‌میلادی، ایالات متحده بزرگ‌ترین صادركننده نفت جهان بود. استاندارد اویل كه بازار انحصاری نفت را تحت اختیار داشت شعار <نفت برای چراغ‌های چینی> را سرلوحه كار خود قرار داده بود.

اینكه نفت ارزا‌ن‌ به نفع اقتصاد ایالات متحده و در راستای منافع ملی این كشور است را نمی‌توان نتیجه‌گیری‌ای قاطع و قرین به صحت دانست. نفت ارزان به اشكالی مخرب بر اقتصاد ایالات متحده تاثیر می‌گذارد.

در سال‌های اخیر كه تا پیش از روند بالا رفتن تصاعدی قیمت‌ها، قیمت نفت پایین بود پیشرفت در زمینه كاهش از سطح مصرف و ذخیره سازی نفت نادیده انگاشته شده بود. تا همین اواخر مصرف كنندگان آمریكایی با بی‌پروایی تمام SUVهای هشت‌سیلندر پرمصرف می‌خریدند كه در ازای هر یكصد‌كیلو متر ۲۹‌لیتر بنزین مصرف می‌‌كردند و تب خرید خودروهای كروكی تهویه دار در ایالات متحده بالا گرفته بود . حتی در صورت رسیدن قیمت بنزین به سقف ۲‌دلار برای هر گالن <‌53‌سنت به ازای هر لیتر>، هم افزایش سالانه هزینه بنزین هر خودرو از پانصد دلار فراتر نخواهد رفت. این در حالی است كه طی دهه‌های گذشته روند افزایش قیمت خودرو به مراتب سریع‌تر از سرعت افزایش قیمت بنزین بوده است. این در حالی است كه در اكثر نقاط جهان از حدود یك‌دهه قبل قیمت بنزین در حدود یك ‌دلار برای هر لیتر بوده است. این یك اصل پذیرفته شده اقتصادی است كه پایین نگاه داشتن تعمدانه یك كالا به بازار آن كالا لطمه وارد می‌آورد. این اصل را می‌توان در مورد آب، مواد پتروشیمی و نفت به وضوح دید. این قاعده حتی در مورد نیروی كار و نقدینگی هم صائب است. بالارفتن هزینه كارگر در عمل رشد تولید را به دنبال دارد. گرین اسپن، خزانه‌دار كل ایالات متحده جمله‌ای كلیدی دارد كه به دفعات آن را تكرار می‌كند و می‌گوید: وام‌های بد در روزهای خوب اخذ شده‌اند. به اوپك اجازه داده شد تا خود را در نقش كارتلی موثر بیابد در حالی كه عملكرد این كارتل در واقع در راستای منافع ایالات متحده است. وجود اوپك پاره‌ای از اهداف ژئوپولتیك ایالات متحده را برآورده می‌كند. با وجود این سازمان مخالفت با رژیم تحمیلی ایالات متحده بر بازارهای نفت به سوی سازمانی اسلامی - عربی رهنمون می‌شود. این در حالی است كه سلامت عملكرد اوپك منوط به عملكرد شركت‌های غربی است كه شریان نفت را در بازارهای جهانی تحت كنترل خود دارند. در آینه اوپك است كه می‌توان به وضوح دید چطور می‌شود ملی‌گرایی اقتصادی در چارچوب روند جهانی‌سازی نئوامپریالیستی برخاسته از پایتخت‌های غربی جای گیرد.

قیمت‌های خیلی بالای نفت به همان اندازه اقتصاد جهانی و اقتصاد كشورهای مصرف كننده نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهد كه افول شدید قیمت آن بر اقتصاد این كشورها تاثیرگذار است. آخرین دوره افول قیمت‌های نفت تاثیری بلافصل و فوری بر بخش توسعه و اكتشاف صنایع نفتی همه كشورهای تولیدكننده نفت داشت. مقارن با آن روند عرضه و فروش ماشین‌آلات مرتبط با صنعت نفت نیز شاهد افول بود. یكی دیگر از بخش‌هایی كه با كاهش قیمت‌ها تحت فشار قرار گرفت خدمات مرتبط با صنعت نفت و گاز بود. به گفته جیمز ویلیامز، اقتصاددان ارشد موسسه اقتصادی WTRG قیمت نفت به سان هر كالای دیگری عمل می‌كند و قیمت در زمانی كه عرضه و تقاضا از حالت تعادل و توازن خارج شود، دچار افت و خیز می‌شود. در بخش اعظم سال‌های قرن گذشته میلادی قیمت نفت تولیدی در داخل ایالات متحده با بكارگیری اهرم‌هایی چون كنترل تولید و نظارت بر قیمت‌ها متعادل ماند. در دوره پس از جنگ دوم جهانی قیمت نفت با در نظر گرفتن ارزش دلار در سال 1996 چیزی در حدود 27/19دلار در هر بشكه بود. در ضمن همین دوره كف قیمت نفت با مبنا قراردادن ارزش دلار در سال 1996 در حدود 15 دلار بود. این بدان معنا است كه در بیشتر سال‌های حدفاصل 1947 تا 1997 میانگین قیمت نفت بالاتر از 15 دلار بوده است. قیمت تنها زمانی از مرز 22 دلار در هر بشكه فراتر رفت كه آتش جنگ در خاورمیانه شعله‌ور شد. نفت 5/3دلار سال 1972 با محاسبه ارزش دلار برمبنای دلار 1996 معادل 5/11 دلار و با مبنا قرار دادن ارزش دلار در سال جاری میلادی معادل 29/16 دلار بود. در درازمدت هم چشم‌انداز بازار نفت چندان متفاوت نیست. از سال 1869 به بعد قیمت نفت خام ایالات متحده با درنظر گرفتن نرخ تورم در سطح 63/18 دلار با محاسبه ارزش دلار در سال 1996 ثابت باقی مانده است. در نیمی از این دوره قیمت نفت زیر 91/14 دلار بود. اگر قرار باشد پیشینه درازمدت قیمت نفت را راهنمای خود قرار دهیم آن دسته از شركت‌هایی كه جریان اصلی تولید و عرضه نفت را تحت‌اختیار داشته‌اند و دارند به گونه‌ای فعالیت خود را سازماندهی می‌كردند كه بتوانند با قیمت نفت بشكه‌ای 15 دلار به فعالیت‌های خود ادامه دهند.

منبع: دنیای اقتصاد، چهارشنبه 25 خرداد 1384