امیدبخش ترین آیه قرآن از نگاه مولا

در جلد سوم کتاب «شناخت نامه قرآن برپایه قرآن و حدیث» نوشته «محمد محمدی ری شهری», در داستان جالبی از امیرالمومنین حضرت علی ع آمده است روزی امام علی ع رو به سوی مردم کرد و فرمود «به نظر شما امیدبخش ترین آیه قرآن کدام آیه است » بعضی گفتند آیه ۴۸ سوره مبارکه «نساء» که می فرماید «إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء همانا خدا این گناه را که به او شرک ورزیده شود نمی آمرزد و غیر از آن را برای هر که بخواهد می آمرزد»

در جلد سوم کتاب «شناخت‌نامه قرآن برپایه قرآن و حدیث» نوشته «محمد محمدی ری‌شهری»، در داستان جالبی از امیرالمومنین حضرت علی(ع) آمده است: روزی امام علی(ع) رو به سوی مردم کرد و فرمود: «به نظر شما امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام آیه است؟».بعضی گفتند: آیه ۴۸ سوره مبارکه «نساء» که می‌فرماید «إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء؛ همانا خدا این [گناه] را که به او شرک ورزیده شود نمی‌آمرزد و غیر از آن را برای هر که بخواهد می‌آمرزد». امام علی(ع) فرمودند: «خوب است، ولی آنچه من می‌خواهم نیست».بعضی به آیه ۱۱۰ سوره مبارکه «نساء» اشاره کردند و گفتند: امیدبخش‌ترین آیه قرآن این آیه است «وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءاً أَوْ یَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ یَسْتَغْفِرِ اللَّهَ یَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحیماً و هر که کار بدی کند یا به خود ستم کند، سپس از خدا آمرزش طلبد، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت»؛ امام علی(ع) فرمود: «خوب است، ولی آنچه را می‌خواهم نیست».

بعضی دیگر گفتند: آیه ۵۳ سوره مبارکه «زمر» که می‌فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ؛ بگو‌ای بندگان من که در اثر گناه، بر خویشتن زیاده‌روی کرده‌اید، از رحمت خدا مأیوس نشوید، در حقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است». حضرت امیرالمومنین(ع) فرمود: «خوب است، اما آنچه می‌خواهم نیست!».بعضی دیگر گفتند که آیه «و الَّذِینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ؛ پرهیزکاران کسانی هستند که هنگامی که کار زشتی انجام می‌دهند یا به خود ستم می‌کنند به یاد خدا می‌افتند، از گناهان خویش آمرزش می‌طلبند و چه کسی است جز خدا که گناهان را بیامرزد» امیدبخش‌ترین آیه قرآن است، اما حضرت امام علی(ع) فرمودند: «خوب است، ولی آنچه می‌خواهم نیست».

در این هنگام مردم از هر طرف به سوی امام متوجه شدند و همهمه کردند که ایشان فرمودند: «چه خبر است‌ای مسلمانان؟»، آن‌ها گفتند: «به خدا سوگند ما آیه دیگری در این زمینه سراغ نداریم». امام علی(ع) فرمودند: «از حبیب خودم رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: امیدبخش‌ترین آیه قرآن این آیه است «و اقم الصلاة طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ ذلِکَ ذِکْری لِلذَّاکِرِینَ؛ در دو طرف روز و اوایل شب، نماز را برپا دار؛ چرا که حسنات، سیئات و آثار آن‌ها را از بین می‌برند؛ این تذکری است برای کسانی که اهل تذکرند. (آیه ۱۱۴ سوره مبارکه هود)» و فرمود:‌ای علی؛ آن خدایی که مرا به حق مبعوث کرده و بشیر و نذیرم قرار داده، یکی از شما که برمی‌خیزد برای وضو گرفتن، گناهانش از جوارحش می‌ریزد و وقتی به روی خود و به قلب خود متوجه خدا می‌شود، از نمازش کنار نمی‌رود مگر آنکه از گناهانش چیزی نمی‌ماند و مانند روزی که متولد شده پاک می‌شود و اگر بین هر دو نماز گناهی بکند، نماز بعدی پاکش می‌کند، آن‌گاه نمازهای پنج‌گانه را شمرد و بعد فرمود: یا علی، جز این نیست که نمازهای پنج‌گانه برای امت من، حکم نهر جاری را دارد که در خانه آن‌ها واقع باشد، حال چگونه است وضع کسی که بدنش آلودگی داشته باشد و خود را روزی پنج نوبت در آن آب بشوید؟ نمازهای پنج‌گانه هم به خدا سوگند برای امت من همین حکم را دارد».البته در حدیث دیگری آمده است که امیدبخش‌ترین آیه قرآن، آیه ۴۸ سوره مبارکه «نساء» است که خداوند فرموده است: «إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ؛ همانا خداوند هرگز شرک را نمی‌بخشد و پایین‌تر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشد».چه امیدی از این بیشتر که انسان بداند هر گاه پای او بلغزد یا هوا و هوس بر او چیره شود، نماز و تضرع در پیشگاه الهی می‌تواند انسان را از عذاب الهی مصون بدارد، چرا که اگر هنگام نماز نسبت به اعمال گذشته پشیمان باشد، گناه او بخشوده می‌شود و ظلمت و تاریکی‌اش از قلب او پاک می‌شود.

در تفسیر «فرات کوفی» از «حرب بن‌شریح بصری» نیز نقل شده که می‌گوید: «روزی از امام باقر(ع) پرسیدم که امیدبخش‌ترین آیه قرآن کدام آیه است؟ حضرت فرمودند: «اطرافیان شما در این باره چه نظری دارند؟».گفتم: آن‌ها معتقدند آیه ۵۳ سوره مبارکه «زمر» یعنی «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ؛ بگو‌ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید، از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است» امیدوارکننده‌ترین آیه قرآن است.حضرت فرمود: «اما ما اهل‌بیت(ع) چنین نظری نداریم». پرسیدم پس نظر شما در این مورد چیست؟ فرمودند: آیه ۵ سوره مبارکه «ضحی» یعنی «وَ لَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَی و بزودی پروردگارت آنقدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی» امیدبخش‌ترین آیه قرآن است و منظور از آن، شفاعت است. سپس ادامه دادند: یکی از دلایل ترجیح این آیه، این است که در آیه مورد نظر شما، شرط برخورداری از آن رحمت واسعه، توبه و تسلیم و عمل نیک اعلام شده است، اما در آیه مربوط به شفاعت، هیچ قید و شرطی جز رضایت پیامبر مهربانی و رحمت وجود ندارد.