مصائب افتادگی مثانه

مثانه عضوی کیسه مانند است که درون لگن قرار گرفته و وظیفه آن نگهداری ادراری است که از کلیه ها و از طریق لوله حالب به درون آن تراوش می شود این عضو توخالی توسط عضلات نگهدارنده در مکان مناسبی قرار می گیرد و اگر به هر دلیلی این عضلات نگهدارنده آن توانایی خود را از دست بدهند, مثانه از مکان خود جابه جا شده و مشکلاتی برای فرد پدید می آورد

مثانه عضوی کیسه مانند است که درون لگن قرار گرفته و وظیفه آن نگهداری ادراری است که از کلیه‌ها و از طریق لوله حالب به درون آن تراوش می‌شود. این عضو توخالی توسط عضلات نگهدارنده در مکان مناسبی قرار می‌گیرد و اگر به هر دلیلی این عضلات نگهدارنده آن توانایی خود را از دست بدهند، مثانه از مکان خود جابه‌جا شده و مشکلاتی برای فرد پدید می‌آورد. نام این بیماری افتادگی مثانه است، اما چرا مثانه دچار افتادگی می‌شود و علائم این بیماران چیست و مهم‌تر این که چگونه می‌توان این بیماری را درمان کرد. برای پاسخ به پرسش‌های گفته شده با دکتر حسین کرمی، فوق تخصص کلیه و مجاری ادراری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره گفت‌وگو کردیم.

افتادگی مثانه چه مشکلاتی برای بیمار به وجود می‌آورد؟

مثانه هر فرد سلول‌های هوشمندی دارد. وقتی مثانه به حجم خاصی از پرشدگی رسید، این سلول‌ها به طور خودکار فعال شده و به مغز اطلاع می‌دهند و درک دفع ادراری را فعال می‌کنند. سپس مرکز کنترل ادرار دستور دفع ادرار را صادر می‌کند. البته مثانه سلول‌های دیگری به نام سلول‌های پمپاژ نیز دارد و این سلول‌ها به طور خودکار منقبض شده و گردن مثانه را باز کرده و ادرار تخلیه می‌شود. نکته مهم این که مثانه هر فرد اسفنکتری دارد که همیشه بسته است و هنگام پر شدن مثانه، از بیرون آمدن ادرار جلوگیری می‌کند. در طول زمان پر بودن، دریچه بسته می‌ماند تا وقتی که مغز دستور تخلیه بدهد، ولی وقتی مثانه جابه‌جا می‌شود، این عملکرد به هم می‌خورد و یکی از مهم‌ترین مشکلات این بیماران این است که دیگر نمی‌توانند ادرار خود را نگه دارند.

چرا افتادگی مثانه رخ می‌دهد؟

اصلا این بیماری بیشتر مختص خانم‌هاست.

در حالت طبیعی قسمت قدامی دیواره واژن در زنان موجب حفظ مثانه در جایگاه خودش می‌شود. وقتی این دیواره تحت فشار قرار می‌گیرد، عضلات کش آمده و شل می‌شوند و نقش حمایتی‌شان از مثانه از بین می‌رود. یکی از مهم‌ترین علل، زایمان‌های متعدد طبیعی است که باعث می‌شود مثانه به داخل واژن بیفتد. در زایمان‌های دوقلو و زایمان‌های سخت این احتمال بالا می‌رود، اما این تنها علت نیست؛ زنان یائسه نیز در معرض این اختلال قرار دارند؛ زیرا هورمون استروژن در بدن باعث می‌شود عضلات قوام و استحکام خوبی داشته باشند. با قطع استروژن، عضلات همه نقاط بدن ازجمله قسمت قدامی واژن شل شده و افتادگی مثانه در زنان یائسه دیده می‌شود. علت دیگر ژنتیکی است. برخی افراد به طور ژنتیکی دچار یائسگی زودرس می‌شوند یا تعدادی نیز به طور مادرزادی عضلات کف لگنشان شل است. زور زدن و یبوست مزمن هم فشار زیادی به عضلات وارد می‌کند. افراد مبتلا به آسم یا کسانی که دچار سرفه‌های مزمن هستند نیز ممکن است دچار افتادگی مثانه شوند. برداشتن اجسام سنگین هم فشار زیادی به لگن وارد می‌کند و افرادی که مشاغل سخت و سنگین دارند بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.

این بیماری بیشتر مختص خانم‌هاست، یعنی آقایان به آن مبتلا نمی‌شوند؟

در مردان نیز این بیماری دیده می‌شود، ولی بسیار نادر است چون مثانه مردان نسبت به زنان کمی داخل‌تر قرار گرفته است. البته بندرت و در برخی بیماری‌های زمینه‌ای به نام پرومبلی افتادگی مثانه در جنس مرد دیده می‌شود. از مشخصات این بیماری شل بودن همه عضلات بدن است که کف لگن نیز جزو آن است.

لطفا به درجات این بیماری هم اشاره کنید؟

در افتادگی مثانه، مثانه به داخل واژن هل داده می‌شود و از نظر شدت به چهار درجه تقسیم می‌شود. در نوع اول، هنگام معاینه کمی از مثانه داخل واژن لمس می‌شود. در افتادگی متوسط که همان نوع دوم است، قسمت بیشتری از مثانه وارد واژن می‌شود و تقریبا نصف آن را اشغال می‌کند؛ در افتادگی درجه سه، مثانه تا پایین واژن لمس می‌شود. ولی در افتادگی درجه چهار، مثانه کاملا از دهانه واژن بیرون زده و گاه خود بیمار آن را به داخل می‌برد و با یک زور زدن ساده به حالت قبل برمی‌گردد. هر چه نوع افتادگی شدیدتر باشد، احتمال بروز عفونت‌های واژن نیز بالاتر می‌رود.

بیمار چه علامتی دارد؟

اولین علامت، احساس فشاری است که فرد در ناحیه واژن خود حس می‌کند و هنگامی که به آن دست می‌زند مانند یک توپ گرد و کوچک است. این افراد هنگام مقاربت نیز احساس ناراحتی و درد می‌کنند. از علامت‌های بسیار شایع نیز بی‌اختیاری ادراری است و فرد با یک عطسه، سرفه یا خنده به طور ناگهانی ادرار دفع می‌کند و یکی دیگر از علامت‌ها، عفونت‌های ادراری عودکننده است؛ زیرا مثانه کاملا تخلیه نمی‌شود و ادرار باقی مانده باعث تجمع باکتری و عفونت می‌شود.

چه توصیه‌هایی برای بیماران دارید؟

ابتدا بهتر است به همه خانم‌ها در این زمینه اطلاعات کافی بدهیم. همه زنان پیش از ازدواج و قبل از این که زایمان کنند، باید ورزش عضلات کف لگن را انجام دهند تا عضلاتشان قوی شود. این ورزش، کگل نام دارد که ورزش بسیار ساده و بدون‌هزینه‌ای است و هر فرد می‌تواند هنگام انجام کارهای روزمره، در محل کار یا حتی هنگام خواب این ورزش را انجام دهد به این صورت که عضلات کف لگن را منقبض کرده و هر بار به مدت ۵ ثانیه در همان حالت نگه دارند. این ورزش باید حداقل ۱۵ تا ۲۰ بار در روز تکرار شود.

چه کسانی باید جراحی کنند و آیا بعد از عمل به طور کامل بهبود می‌یابند؟

درافتادگی مثانه از نوع متوسط به بعد، جراحی ضرورت می‌یابد. البته جراحی امروزه با لاپاروسکوپی انجام می‌شود یعنی بدون این که شکم بیمار باز شود، عضلات به بالا کشیده می‌شود. البته نوع جراحی با نظر پزشک انتخاب می‌شود و همه بیماران را می‌توان با یکی از روش‌ها درمان کرد.

پرنیان پناهی