خوب زیستن, هدیة جنگل به انسان ها

جنگل در تاریخ زندگی بشر نقش مهمی داشته است

جنگل در تاریخ زندگی بشر نقش مهمی داشته است.

انسان های اولیه از گیاهان و میوه جات جنگلی تغذیه می کردند و در مقابل دشمنان، گرما، سرما، باد و توفان به آن پناه می بردند.

انسان ها از زمانی که ساکن شدند و به کار کشاورزی پرداختند علاوه بر آنچه که ذکر شد به جنگل برای تغذیه دام و به چوب آن برای ایجاد مناطق مسکونی و تأمین ماده سوختی احتیاج پیدا کردند.

در قرون وسطی خانه ها در اروپای مرکزی و شمالی از چوب ساخته می شد.

بهره برداری غیراصولی در گذشته سطح وسیعی از جنگل های کشورهای آفریقای شمالی و خاورمیانه و خاور نزدیک را از بین برد.

با نابودی جنگل ها فرسایش آغاز شد و مزارع و مناطق مسکونی مورد حمله توفان های سهمگین و شن های روان قرار گرفت و دگرگونی آب و هوایی محسوس شد.

انسان ناگاه به خود آمد که جنگل فقط برای تولید چوب و پول نیست و متوجه شد از بین رفتن بیشتر جنگل خطری است جدی برای نابودی فرهنگ و تمدن یک ملت.

امروزه مشخص شده است اهمیت معنوی جنگل به هیچ وجه کمتر از ارزش مادی آن نیست و هنگام برنامه ریزی نباید این امر مهم نادیده گرفته شود.

● تعدیل آب و هوا

جنگل درجه حرارت هوا را تعدیل می کند. بدین معنی که هوای جنگل در تابستان خنک تر و در زمستان گرمتر از هوای بیرون جنگل است.

● حفظ آب

آب در محیطی عاری از پوشش گیاهی به علت نفوذپذیری کم خاک، به مقدار کم در زمین فرو می رود و مابقی آن در زمین جاری شده و تبخیر می شود و اگر میزان آن زیاد باشد رودخانه ها طغیان کرده و خسارت جانی و مالی زیادی به بار می آورد.

در جنگل وضع به این منوال نیست مقداری برف و باران قبل از آن که به زمین برسد به وسیله تاج درختان گرفته و بخار شده و دوباره به هوا برمی گردد که میزان آن بر حسب شدت باران، نوع و سن درخت، نحوه بهره برداری از جنگل و فصول مختلف سال صفر تا ۶۰ درصد تغییر می کند.

جنگل، آب را در داخل خود ذخیره و تصفیه کرده و به تدریج بطور دائم به صورت چشمه سارهایی در دسترس انسان قرار می دهد.

جنگل هم وظیفه یک سد و هم وظیفه یک تصفیه خانه را دارد.

● حفظ خاک

جنگل به کمک شاخه و برگ از سرعت باد می کاهد و از فرسایش بادی که در ایران خسارت زیادی به بار می آورد، جلوگیری می کند.

باد باعث تبخیر و خشکی زیاد خاک شده و محیطی نامناسب برای رشد و نمو گیاهان به وجود می آورد.

در نتیجه با از بین رفتن پوشش گیاهی زمین فرسایش آغاز می شود.

جنگلکاری در مناطق آبخیز از فرسایش و پر شدن سدها جلوگیری می کند و مانع غیراقتصادی شدن این نوع پروژه ها و طرح های وابسته به آن می شود.

داخل اکثر سدهای ایران به علت آن که مناطق آبخیز آنها به کمک جنگلکاری و یا تراس بندی از قبل حفاظت نشده اند مقدار زیادی گل و لای وارد می شود و سن آنها را در حدی پائین می آورد.

● کاهش سر و صدای محیط

از آنجایی که درختان جنگلی به منزله یک دیوار هستند از نفوذ صدا به مقدار زیادی جلوگیری می کنند و این موضوع در شهرهای پرجمعیت و مراکز صنعتی و پر سر و صدا مانند فرودگاه ها حائز اهمیت است. توصیه می شود کمربندی سبز از درختان پهن برگ و سوزنی برگ در اطراف مراکزی که ایجاد سر و صدا می کنند، به وجود آید چون پهن برگان در پائیز خزان می کنند و صوت را از خود عبور می دهند و وجود درختان سوزنی برگ به تنهایی خطر آتش سوزی را افزایش می دهد.

● تأثیر سلامتی

اهمیت درختان و گیاهان در طب از زمان های بسیار دور شناخته شده است و در دین مبین اسلام به این مسئله توجه خاصی شده است.

آزمایش نشان می دهد درختان گردو، کاج، بلوط، فندق، اکالیپتوس، بید، افرا، زبان گنجشک و داغداغان از خود ماده ای به نام فیتونسید در هوا پخش می کنند که برای بسیاری از باکتری ها و قارچ های تک سلولی و برخی از حشرات ریز کشنده است.

به عنوان مثال فیتونسید درخت کاج روی استرپتوکوکوس و استافیلوکوکوس اثر سمی دارد و امروزه بیشتر بیمارستان های مسلولین را در داخل جنگل های سوزنی برگ ایجاد می کنند.

پزشکان و متخصصان بر این عقیده هستند بهترین روش درمان عوارض زندگی مدرن استراحت در محیطی آرام و بی سر و صدا و در هوایی سالم است و برای این منظور محلی را بهتر از فضای سبز و پارک های ملی نمی توان توصیه کرد و بهترین دارو را برای افرادی که ناراحتی عصبی و معده، گردش خون، مرض قند و برونشیت دارند، استراحت در هوای سالم و محیط بی سر و صدای جنگل می دانند.

● تأثیر روحی

توسعه صنعت و تراکم جمعیت شهرها تقاضای مردم را برای استراحت در محیطی آرام و بی سر و صدا افزایش می دهد.

امروزه بیش از یک سوم جمعیت ایران در شهرهای بزرگ زندگی می کنند.

مسلم است تراکم بیش از حد جمعیت آلودگی هوا و سر و صدا، محیط انسان ها را به سوی نقاط دور از هیاهوی اجتماع سوق می دهد و می خواهند ساعاتی را در دامن طبیعت در جایی که محیط بی سر و صدا و هوای سالم وجود دارد به استراحت بپردازند تا اعصاب خسته از زندگی ماشینی خود را التیام بخشند.

زندگی در آپارتمان و نداشتن حرکت جسمی، اختلالات فیزیکی و روانی در جسم و روح انسان به وجود می آورد، استراحت در فضای سبز و طبیعت می تواند بسیاری از این امراض را التیام داده و به آدمی جان تازه ای بخشد، با توجه به مراتب بالا به این نتیجه می رسیم اگر روزی فرا رسد که جنگل و فضای سبز از لحاظ اقتصادی دیگر ارزش نداشته باشد و مواد دیگری در بازار جایگزین چوب شوند، مردم سراسر کشور از ماده دیگری برای تولید انرژی حرارتی استفاده کنند و ذخیره و تصفیه کردن آب جنگل اهمیت خود را از دست بدهد و برای تصفیه هوا دستگاه های عظیم و اقتصادی تشکیل شود که قادر شوند هوای کره زمین را تصفیه و گازهای سمی هوا را جذب و اکسیژن این ماده حیاتی که ۴۰ درصد آن به وسیله گیاهان در طبیعت ساخته می شود را بطور مصنوعی ایجاد کنند باز هم چیزی نمی تواند جای طبیعت و مناظر زیبای آن را بگیرد.

ارزش معنوی جنگل و فضای سبز چیزی نیست که بتوان آن را با پول سنجید و رقمی برای آن قائل شد.

محمود طالبی

کارشناس فضای سبز و کشاورزی