بازنده دعوای ارضی پکن توکیو

اقتصاد سرزمین آفتاب تابان از منابع طبیعی جزایر «سنکاکو» محروم می شود

اول ماه سپتامبر، یوشیهیکو نودا اولین سال نخست‌وزیری خود را در ژاپن پشت سر گذاشت.

این دستاورد کمی نبود، زیرا این کشور از سال ۲۰۰۶ تا انتخابات اخیر شش نخست‌وزیر را تغییر داده است. به هر حال میزان رضایت عمومی از نودا نیز پس از اینکه دولت وی مالیات بر فروش را دو برابر کرده و به ۱۰ درصد رسانده، کاهش یافته و به ۳۴ درصد رسید. به علاوه او تاکنون ۳ بار کابینه خود را تغییر داده است. از طرف دیگر، او باید یک بحران سیاست خارجی را رفع و رجوع می‌کرد: یعنی دعوای چین و ژاپن بر سر مالکیت مجموعه‌ای از جزایر خالی از سکنه واقع در دریای چین شرقی که مملو از منابع انرژی است.

تصمیم دولت ژاپن مبنی بر ملی سازی بخشی از این جزایر (که به ژاپنی سنکاکو و به چینی دیااویو نامیده می‌شوند) موجی از اعتراضات را در ده‌ها شهر چین برانگیخت. همچنین این اقدام آسیب‌هایی را متوجه اقتصاد ژاپن کرده است. در ماه سپتامبر، فروش ماهانه شرکت‌های تویوتا و نیسان در چین کاهش قابل توجهی یافت که بیشترین تنزل از زمان آغاز بحران مالی جهانی در اواخر سال ۲۰۰۸ بوده است. بانک جی پی مورگان پیش بینی کرده در نتیجه این اختلاف، تولید ناخالص داخلی ژاپن در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۲ با کاهش ۸/۰ واحد درصدی مواجه شود. صندوق بین‌المللی پول نیز که نشست سالانه خود را در ماه اکتبر در توکیو برگزار کرد، گفته این تنش می‌تواند حتی به کاهش رشد اقتصادی در سراسر جهان منجر شود.

نودا خواستار مذاکره با چین شده بود و دیپلمات‌های دو طرف توافق کردند برای حل این بحران به زودی پای مذاکره بنشینند. نودای ۵۵ ساله، طی مصاحبه‌ای در ماه اکتبر گفته بود «صحبت از دومین و سومین اقتصادهای دنیا به میان است و وابستگی متقابل ما به یکدیگر در حال افزایش است. اگر روابط ما سرد شود، به خصوص از بعد اقتصادی، دیگر نمی‌توان گفت این کشور یا آن کشور آسیب می‌بیند، بلکه هر دو کشور متضرر خواهند شد.»

نخست‌وزیر سابق ژاپن گفته بود: دولتش در مورد ادعای مالکیت این جزایر مصالحه نخواهد کرد؛ جزایری که در فلات قاره قرار گرفته اند و طبق مطالعات چینی‌ها به استناد اداره اطلاعات انرژی آمریکا، بین ۲۰ تا ۴۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی و نیز ۱۰۰ میلیارد بشکه نفت را در خود جای داده‌اند. ژاپن تقریبا کل نفت مورد نیاز خود را وارد می‌کند.

نودا افزوده بود: «شکی وجود ندارد که جزایر سنکاکو هم از نظر تاریخی و هم براساس قوانین بین‌المللی جزو قلمرو ژاپن است و مشکلی از نظر حق حاکمیت وجود ندارد.» ژاپن ادعا می‌کند که این جزایر در سال ۱۸۹۵ تحت مالکیت ژاپن درآمده بودند که بعد از جنگ جهانی دوم آنها را از دست داده، اما آمریکا در سال ۱۹۷۲ این جزایر را همراه با جزیره اوکیناوا به ژاپن بازگردانده است.

چین، که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی جهان است، ادعا می‌کند که قرن‌ها مالکیت این جزایر را در دست داشته و اکنون قایق‌های گشت زنی را به منطقه ارسال کرده است. هونگ لی، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، در مصاحبه‌ای گفته «ژاپن باید اشتباه خود را در نقض حاکمیت چین اصلاح کند و به مسیر حل این مساله از طریق گفت‌وگو‌ و مذاکره بازگردد.»

این مناقشه به تنزل بورس ژاپن منجر شده است، به طوری که میانگین بورس نیکی ۲۲۵ از ۱۰ سپتامبر - یعنی زمانی که دولت نودا از معامله خرید این جزایر غیرمسکونی از بنگاه املاک ژاپنی کانیوکی کوریهارا خبر داد - به میزان ۸/۳ درصد سقوط کرد. این موضوع بر مشکلات اقتصادی ژاپن افزوده است. صادرات ژاپن به واسطه بحران اروپا ضربه خورده و هزینه‌های بازسازی پس از زلزله و سونامی سال گذشته، به تدریج متوقف شده است. به گفته جانکو نیشیوکا، اقتصاددان ارشد نمایندگی بانک RBS در توکیو، «بعد از رکود اقتصادی جهانی و نیز رکود داخلی ژاپن، این مناقشه می‌تواند ضربه مهلکی باشد، چراکه بیش از آنچه ابتدا انتظار داشتیم، جدی شده است.»

در حالی که مردم ژاپن از نحوه مدیریت نخست‌وزیر سابق شان بر این بحران رضایت داشتند، اما نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که میزان رضایت مردم از نودا و حزب دموکراتیک حاکم او نسبت به حزب رقیب لیبرال دموکرات کمتر است. نودا اقتصادی ضعیف پس از حادثه زلزله ۲۰۱۱ را

به ارث برد.

از سوی دیگر، اجرای طرح افزایش مالیات برای غلبه بر بدهی هنگفت دولت که پیش بینی می‌شود در سال ۲۰۱۳ به میزان ۲۲۳ درصد تولید ناخالص داخلی (بالاترین میزان در میان کشورهای پیشرفته) برسد، در حزب خود نودا اختلاف انداخت و سرانجام به پیروزی حزب رقیب در انتخابات انجامید.

مترجم: مریم رضایی