سرعت چشمگیر پیشرفت منسوجات نبافته

گفت وگو با مهندس نادر صنعتی مدیر عامل شرکت منسوجات نبافته آرا و نایب رئیس هیئت مدیره شرکت گروه

تأسیس شرکت گریوه به بیش از ۳۰ سال پیش باز می‌گردد و از پیش‌کسوتان صنعت منسوجات نبافته در کشور محسوب می‌شود. گروه گریوه با به‌کارگیری بیش از ۱۰ تکنولوژی مختلف در خطوط تولید و تکمیل خود در زمینه تولید منسوجات نبافته سوزنی، ترموباند، اسپان باند، ترموفیوز و همچنین پروسه‌های تکمیلی از قبیل پودرپاشی، آغشته‌سازی، اسپری، نقش دوزی و لمینه کردن تنوع بی‌نظیری از محصولات را به مشتریان خود عرضه می‌نماید. با استفاده از خطوط فوق این واحد توان تولید لایه‌هائی با گرماژهای ۱۰ تا ۲۵۰۰ گرم در متر مربع و عرض ۱۰ تا ۵۰۰ سانتیمتر را دارا می‌باشد.

▪ منسوجات فنی Technical Textile چیست و به چه نوع منسوجاتی، منسوجات فنی گفته می‌شود؟

ـ در تعاریف منسوجات فنی شاید استانداردی وجود نداشته باشد اما تعریف کلی و خلاصه آن عبارت است از: کلیه منسوجاتی که کاربرد آنها مهمتر از ظاهرشان است. با این تعریف، تمام منسوجات نبافته هم زیر مجموعه منسوجات فنی قرار می‌گیرند.

▪ تاریخچه منسوجات نبافته یا تولید این صنعت از چه زمانی است؟

ـ تولید منسوجات نبافته به پیش از پیدایش منسوجات بافته شده باز می‌گردد یعنی از همان ابتدا که انسان توانست نمد را به‌وجود آورد. اما به‌عنوان یک تولید صنعتی در دهه ۴۰ قرن بیستم میلادی مورد توجه قرار گرفت و بر این اساس سابقه‌ای ۶۰ ساله دارد.

▪ گستره تولیدات و محصولات در حوزه منسوجات نبافته را چگونه دسته‌بندی می‌کنید و کاربردهای منسوجات فنی در چه صنایعی می‌باشد؟

امروزه منسوجات نبافته در صنایع راه و ساختمان، کشاورزی، پوشاک، کیف و کفش، محصولات خواب، بهداشت فردی، مراکز درمانی و صنایع خودروسازی کاربرد دارد و این مصارف هر روز بیشتر می‌شود. به‌علاوه در کاربردهای تخصصی مانند فیلتراسیون، جداکننده‌های باتری، پوشش کابل، صنایع هوا و فضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. منسوجات نبافته براساس مواد اولیه، تکنولوژی تولید لایه و ایجاد استحکام، طبقه‌بندی می‌شوند. در مورد مواد اولیه و طبقه‌بندی ناشی از آن با توجه به زمان محدود مصاحبه و گستردگی موضوع در زمان مقتضی قابل بحث می‌باشد. تکنولوژی تولید لایه را می‌توان به ۳ بخش قرار دهی الیاف به‌صورت پلیمری، خشک و تر تقسیم‌بندی کرد. در بخش قراردهی الیاف به‌صورت پلیمری پروسه‌های مختلفی مانند Blown Melt، Spunbond در قراردهی الیاف به‌صورت خشک، سیستم تولید کاردینگ و قراردهی توسط هوا می‌باشد. در پروسه قراردهی الیاف به‌صورت تر همانند فرآیند تولید کاغذ بوده و لاکن به‌جای خمیره‌های سلولزی از الیاف استفاده می‌شود. پس از تشکیل لایه می‌توان برای ایجاد استحکام از روش‌های مختلف مانند روش‌های مکانیکی از قبیل سوزن‌زنی و جت آب، شیمیائی از قبیل آغشته‌سازی با رزین و اسپری، حرارتی از قبیل ترموباندینگ یا ترموفیوز استفاده کرد تا بتوان استحکام مورد نیاز را در منسوج ایجاد کرد. البته هم در استفاده از مواد اولیه و هم در ایجاد لایه و استحکام‌دهی از ترکیب روش‌های فوق‌الذکر نیز بهره گرفته می‌شود.

▪ مزیت‌ها، ویژگی‌ها و نقاط ضعف و قوت صنعت منسوجات بی‌بافت چیست؟

ـ بزرگترین مزیت منسوجات نبافته، سرعت بالای تولید آن در مقایسه با منسوجات بافته شده است. امروزه تکنولوژی به مرحله‌ای رسیده است که برای هر یک متر عرض کاری خط تولید می‌توانید ۲۵۰ کیلو در ساعت تولید داشته باشید، که البته در صورت افزایش تعداد کاردینگ و یا رشته ساز نیز امکان افزایش این میزان براساس تعداد لایه افزوده شده قابل افزایش است. این امر باعث می‌شود هزینه‌های تولید کاهش یابد لذا قیمت منسوجات نبافته بر حسب هر کیلوگرم پائین‌تر از منسوجات بافته شده است. به‌عنوان مثال یک خط تولید SSMMS با عرض کاری ۶ متر و با استفاده از ۳ اپراتور توان تولید ۶ تن لایه را در ساعت دارا می‌باشد.

اما در مورد نقاط ضعف منسوجات نبافته باید بگویم که به‌دلیل متداوم بودن و سرعت بالای خط تولید، مدیریت پروسه تولید حائز اهمیت خاصی می‌باشد. به‌طور مثال کوچکترین مشکل در خط تولید، مواد اولیه یا سیستم‌های کنترل باعث توقف خط تولید به‌صورت کلی می‌گردد. این در حالی است که در دیگر کارخانجات نساجی به‌واسطه موازی بودن ماشین‌آلات تولید در صورت ایجاد مشکل در هر یک از دستگاه‌ها فقط افت تولید را به‌همراه دارد.

از دیگر نقاط ضعف این صنعت، ناتوانی جایگزینی کامل منسوجات نبافته در جایگاه صنایع نساجی دیگر را می‌توان نام برد. به‌عنوان مثال در صنایع مبلمان، البسه و کفپوش‌ها (فرش) و... و ویژگی‌ها و زیبائی‌هائی وجود دارد که در منسوج نبافته معمولاً تخصصی و فنی هستند و در موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.

▪ سرعت پیشرفت و تحول منسوجات نبافته را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه آینده‌ای برای آن متصور هستید؟

ـ سرعت پیشرفت این صنعت نسبت به منسوجات بافته شده بسیار بیشتر و سریعتر است. رشد این صنعت در ۲۰ سال اخیر دو رقمی بوده این در حالی است که در کشورهای پیشرفته رشد ۳ درصدی اقتصادی به‌عنوان یک رشد سالم تلقی می‌شود؛ پس دو رقمی بودن رشد تولیدات منسوجات نبافته نشانگر موفقیت روزافزون آن در دنیا است.

فرهنگ مصرف منسوجات نبافته هم به تدریج تغییر می‌یابد به‌طور مثال در صنایع بهداشتی و پوشک نوزاد روز به روز درصد جمعیتی که در دنیا از آن استفاده می‌کنند بیشتر می‌شود. از طرف دیگر مصرف منسوجات نبافته در اتاق عمل و بیمارستان افزایش می‌یابد و امروز به این نتیجه رسیده‌اند با در نظر گرفتن افزایش هزینه تولید، شستشو و ضد عفونی کردن لباس‌های بیمارستانی، می‌توان از منسوجات نبافته یک بار مصرف استفاده کرد.

براساس تحقیقات انجام شده انجمن تولید کنندگان منسوجات نبافته و سلولزی اروپا، با استفاده از تجهیزات یک بار مصرف در اتاق عمل می‌توان خطر عفونت پس از عمل جراحی را تا ۴۰ درصد کاهش داد؛ تمام این موارد دست در دست هم می‌دهد و باعث می‌شود شاهد رشد چشمگیر منسوجات نبافته در دنیا باشیم. نکته دیگر این است که منسوجات نبافته عمدتاً از مواد اولیه سنتتیک تولید می‌شوند که قابل بازگشت به چرخه طبیعت نیستند اما فوق‌العاده قابل بازیافت هستند و یکی از دلایل رشد فزاینده منسوجات نبافته در سالیان گذشته در اروپا قابل بازیافت بودن آن است.

▪ وضعیت فعلی منسوجات بی‌بافت از نظر اقتصادی، حجم سرمایه‌گذاری، میزان تولید، تنوع محصولات، سطح تکنولوژی و دانش فنی و دانش آکادمیک را در ایران چگونه می‌بینید؟

ـ در رابطه با دانش فنی و آکادمیک، متأسفانه در دانشگاه‌ها فقط بخشی از دو واحد اختیاری با عنوان کفپوش‌های ماشینی در رشته تکنولوژی نساجی که آن هم شامل سرفصل‌هائی همچون انواع ساختارهای تولیدی فرش ماشینی و موکت‌های تافتینگ و... می‌شود، به این صنعت اختصاص داده شده و آن هم بیشتر به موکت نمدی باز می‌گردد در زمینه منسوجات بافته شده تخصص‌ها بیشتر و بالاتر است و قدمت بیشتری هم در ایران دارد اما دانشگاه‌ها در زمینه منسوجات نبافته عملکرد چندان مؤثری ندارند.

در شرکت گریوه برنامه‌های آموزشی تدوین شده‌ای موجود است، که افراد تازه استخدام شده بواسطه یکسری دوره‌های آموزشی تخصص‌های فنی لازم در زمینه منسوجات نبافته را به‌تدریج دریافت می‌نمایند، البته این امکان وجود دارد که واحدهای مشترکی با همکاری دانشگاه‌ها ارائه نمائیم، حتی در گذشته چندین بار تلاش کردیم با دانشگاه‌ها در این زمینه ارتباطاتی برقرار شود اما موفق نبوده‌ایم. شاید مقصر صنعت باشد که در زمینه برقراری ارتباط با دانشگاه تلاش مؤثری انجام نداده؛ شاید هم دانشگاه مقصر باشد که سعی نکرده با صنعت ارتباط برقرار کند؛ شاید هم هر دو کوتاهی کرده‌اند. اما نکته حائز اهمیت اینست که با در نظر گرفتن محدودیت زمان و مشغله‌های کاری بر سر راه تولید کنندگان، فرصت پیگیری و هماهنگی برای صنعت خیلی محدود می‌باشد که این محدودیت‌ها در دانشگاه‌ها وجود ندارد.

هنوز شناخت، تولید و مصرف منسوجات نبافته در ایران نسبتاً پائین است.

اعطاء وام‌های بدون حساب و کتاب از طریق صندوق ذخیره ارزی باعث شده بسیار از افراد که تخصص، آشنائی و تجربه‌ای در صنعت منسوجات نبافته نداشتند وارد این صنعت شوند اما به‌دلیل عدم آشنائی با ظرفیت‌ها و بازار منسوجات نبافته ایران تقریباً تمامی این نوع پروژه‌ها به ظرفیت‌های واقعی خود نرسیدند و به‌صورت متوسط با ۱۰ درصد ظرفیت خودکار می‌کنند؛ طی ۶ـ ۵ سال اخیر نزدیک به صد میلیون دلار سرمایه‌گذاری در صنعت منسوجات نبافته صورت پذیرفته، اما متأسفانه بهره‌گیری مؤثر و صحیحی از آن صورت نگرفته است. در زمینه تولید منسوجات نبافته در ایران می‌توانم بگویم با مازاد ظرفیت مواجه هستیم، از نظر ماشین‌آلات و کیفیت تولیدات در حد تولیدات جهانی هستیم و حتی در این زمینه با سایر کشورها رقابت تنگاتنگی داریم.

به‌دلیل رقابت دشوار و تنگاتنگی که از ابتدا در زمینه تولید منسوجات نبافته وجود داشته، صنعت پویاتری است و هر روز شاهد تغییرات جدیدی در آن هستیم. مواد اولیه مصرفی و تکنولوژی تولید منسوجات نبافته سرعت چشمگیری دارد به‌طوری که قیمت محصولات این صنعت در ایران پائین‌تر از قیمت‌های جهانی است در حالی که قیمت‌ها در دیگر بخش‌های صنعت نساجی ایران بسیار بالاتر از میزان قیمت جهانی است.

تنوع محصولات ایران هم از مواد خارجی چیزی کم ندارد و تکنولوژی‌هائی که در حال حاضر در دنیا متداول می‌باشد در ایران هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما نکته حائز اهمیت اینست که با در نظر گرفتن محدودیت زمان و مشغله‌های کاری بر سر راه تولید کنندگان، فرصت پیگیری و هماهنگی برای صنعت خیلی محدود می‌باشد که این محدودیت‌ها در دانشگاه‌ها وجود ندارد.

▪ آینده منسوجات بی‌بافت در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ـ آینده صنعت منسوجات نبافته در ایران قطعاً روشن است اگرچه هنوز نتوانسته‌ایم به یک ساختار مناسب برای تدبیل سرمایه‌های نفتی به ایجاد بسترهای مناسب اقتصادی دست یابیم، به‌همین دلیل به‌طور مرتب فرمول‌های مختلف را مورد آزمایش قرار می‌دهیم و پاسخ‌های متعددی هم دریافت می‌کنیم اما متأسفانه جواب‌های به‌دست آمده چندان جالب توجه نیست! امیدوارم در آینده به یک چارچوب منسجم و منطقی برای انتقال سرمایه نفتی به‌عنوان اهرم محرک صنعت کشور در بخش‌های مختلف جامعه به‌صورت یکنواخت دست یابیم.