بدون درد زایمان كنید

هنوز ترس از درد زایمان یكی از دلایل عمده امتناع زنان كشورمان از زایمان طبیعی است با وجود تكنیك های ساده و دردسترس بی دردی, آگاهی زنان از شیوه های كمكی زایمان بسیار اندك است و اغلب آنان به سزارین روی می آورند

دشواری تحمل درد طاقت‌فرسای زایمان بر كسی پوشیده نیست. هرچند كه دانش پزشكی برای بسیاری از زنان دنیا این فرصت را فراهم آورده تا بر این درد جسمانی غلبه كنند، هنوز ترس از درد زایمان یكی از دلایل عمدهٔ امتناع زنان كشورمان از زایمان طبیعی است. با وجود تكنیك‌های ساده و دردسترس بی‌دردی، آگاهی زنان از شیوه‌های كمكی زایمان بسیار اندك است و اغلب آنان به سزارین روی می‌آورند.

دكتر لاله وثوقیان، متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه، ضمن اشاره به شیوه‌های جدید زایمان بی‌درد، زایمان طبیعی با كمترین درد را حق مسلم تمام زنان می‌داند.

● استفاده از روش‌های كاهندهٔ درد برای تسهیل زایمان در اغلب كشورهای دنیا متداول است. این شیوه‌های كمكی تا چه اندازه در كشور ما شناخته شده هستند؟

▪ امروزه در اكثر مراكز درمانی دنیا از روش‌های مهار درد برای زایمان طبیعی استفاده می‌شود. بر اساس آمارهای موجود رد منابع معتبر بیهوشی، ۸۱ درصد بیمارانی كه در كشور امریكا زایمان طبیعی را انتخاب می‌كنند از یكی از شیوه‌های بی‌دردی دارویی بهره‌مند می‌شوند. از ۱۹ درصد باقی مانده نیز شمار زیادی از سایر روش‌های غیردارویی مانند هیپنوتیزم، زایمان در آب یا طب سوزنی استفاده می‌كنند.

نهایتاً افراد بسیار كمی خود را از روش‌های كمكی مهار درد بی‌نیاز می‌دانند. در كشورهای اروپایی، این رقم به بیش از ۹۰ درصد می‌رسد و این روش‌ها در میان مردم شناخته شده‌اند. متأسفانه در ایران، به دلایل متعددی از جمله نبود شناخت صحیح در مادران از شیوه‌های مهار درد زایمان، استفاده از این روش‌ها چندان متداول نیست.

● چگونه می‌توان زایمان طبیعی بی‌درد داشت؟

▪ روش‌های كاهندهٔ درد زایمانی به دو گروه اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند: گروه اول شامل روش‌های بی‌دردسازی عمومی از طریق تزریق داخل رگی یا عضلانی داروهای شناخته شده یا گازهای استنشاقی است. گروه دوم مشتمل بر روش‌های بی‌دردسازی موضعی یا ناحیه‌ای است كه شایع‌ترین انواع آن عبارت‌اند از: بی‌حسی نخاعی (اسپانیال)، بی‌حسی دور نخاعی (اپی‌دورال) و بی‌حسی تركیبی (اپی‌دورال ـ اسپانیال) بهترین و رایج‌ترین این روش‌ها بی‌حسی اپی‌دورال است.

● چرا روش بی‌حسی اپی‌دورال را بهترین می‌دانید؟

در صورت انجام شدن صحیح این تكنیك، درد مهار می‌شود اما قدرت عضلانی باقی می‌ماند و مادر می‌تواند در روند زایمان شركت كند. همچنین توانایی حركت دادن پاها و خروج از بستر تا حد زیادی در او حفظ می‌شود. بنابراین در این روش تخفیف مؤثر درد با بیداری مادر و شركت وی در امر زایمان همراه است. از طرفی، در مقایسه با سایر روش‌ها، احتمال ورود داروهای مصرفی به بدن جنین و بروز عوارض ناشی از آنها در این روش بسیار كمتر است.

● آیا عوارضی مانند طولانی شدن سیر زایمان، كمردرد و سردرد در كاهش تمایل زنان باردار به انتخاب شیوه‌های بی‌حسی موضعی مؤثرند؟

▪ این‌كه بی‌حسی‌های موضعی سیر زایمان را طولانی‌تر می‌كنند یا نه، هنوز در محافل علمی دنیا مورد بحث است. آنچه مسلم است، در صورت صحت این امر نیز آسیبی به مادر یا جنین نخواهد رسید. مطالعات متعدد نشان داده‌اند كه بی‌حسی اپی‌دورال باعث ایجاد كمردرد نمی‌شود و علت اصلی كمردرد پس از زایمان، افزایش وزن مادر در دوران بارداری، فشار جنین بر مهره‌ها و اعصاب كمری و همچنین قرارگیری نامناسب روی تخت‌های زایمان و اتاق عمل است، برخلاف تصور عموم، عبور سوزن از فضای بین مهره‌های كمری آسیبی به ستون مهره‌ها و نخاع وارد نمی‌كند.

عارضهٔ كمردرد متعاقب بی‌حسی نخاعی به علت عبور سوزن از پردهٔ محافظ نخاع ایجاد می‌شود. البته امروزه، به دلیل استفاده از سوزن‌های بسیار نازك، بروز این عارضه نسبت به گذشته كمتر شده است. در روش بی‌حسی اپی‌دورال، به دلیل سالم ماندن لایهٔ محافظ نخاع، احتمال بروز سردرد وجود ندارد.

● استفاده از روش بی‌حسی موضعی برای چه كسانی ممنوع است؟

▪ تقریباً می‌توان از این شیوه برای كاهش درد در تمام زنان باردار استفاده كرد. مورد ممنوعیت مطلق كاربرد بی‌حسی موضعی، عدم پذیرش زن باردار است. مشكلات بسیار نادری مانند بالا بودن فشار مایع مغزی نخاعی، افت شدید فشار خون، اختلالات عصبی و عفونت موضعی را باید پزشك متخصص بررسی كند.

● چرا استقبال زنان ایرانی از شیوه‌های كاهندهٔ درد زایمانی بسیار اندك است.

▪ یكی از دلایل اصلی امتناع افراد، ترس از عوارض احتمالی این شیوه‌هاست. زنان ما باید بدانند كه در صورت اجرای صحیح این تكنیك‌ها به دست متخصصان مجرب، هیچ مشكلی سلامت آنان و جنین را تهدید نخواهد كرد. نقش رسانه‌های گروهی و مطبوعات در آگاه‌سازی زنان جامعه و ترغیب آنان به استفاده از روش های موجود بی‌دردی بسیار كارساز است. بر طبق نتایج به دست آمده، ترس از تحمل درد زایمان طبیعی شمار موارد سزارین را در ایران به میزان قابل توجهی افزایش داده است. اگر زنان كشورمان با روش‌های كاهندهٔ درد زایمانی آشنا شوند و عوارض جراحی سزارین را در مقایسه با فرایند طبیعی زایمان در نظر بگیرند، از تعداد موارد غیرضروری سزارین كاسته خواهد شد.

گفت‌وگو با دكتر لاله وثوقیان، متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه

شیرین میرزازاده