محصولات كشاورزی در بازار رقابت

در بازار انگور و سیب درختی سهم بازاری و ارزش صادراتی ایران بسیار ناچیز است و همان طور كه بیان شد دلیل اصلی این امر مشكلات بسته بندی, ذخیره سازی و ترانزیت است

صادرات محصولات كشاورزی و سنتی اهمیت در خور توجهی در سبد صادرات غیر نفتی ایران دارد. همانطور كه در برنامه اول، دوم و سوم توسعه مشاهده می شود سیاست های متنوعی برای حمایت از توسعه صادرات این بخش صورت گرفته و این روند در برنامه چهارم نیز مورد تأكید بیشتری قرار دارد.

سیاستگذاری مناسب برای ارتقا بخشیدن به جایگاه این بخش در عرصه جهانی مستلزم داشتن اطلاعات و تحقیقات واقع بینانه و كاربردی است. صادر كنندگان به كسب شناخت كافی از بازارهای هدف، درجه تمركز بازار، رفتار رقبا و موانع ورود به این بازارها و ... نیازدارند. با نگاهی به دنیای واقعی مشاهده می شود بسیاری از بازارها دارای خصلت محلی و بعضی منطقه ای و برخی جهانی هستند. در بازارهای جهانی انواع ساختارهای بازار از رقابتی تا انحصاری قابل مشاهده است.

ایران نیز به عنوان یك كشور با ظرفیت های فراوان در بخش كشاورزی و دام شیلات می تواند جایگاه خود را به عنوان رقیبی جدی در عرصه صادرات و تجارت بین الملل این كالاها ارتقا بخشد.

مهم ترین اصل در بازار جهانی، رقابت است. رقابت بر دو پایه كیفیت و رقابت استوار است. بنابراین روشن است بخشهایی كه نتوانند بر دو پایه محور فوق در این بازار حضور یابند شكست خواهند خورد و مشكلات عدیده برایشان پیش خواهد آمد.

رئیس جمهوری اسبق آمریكا در دفاع از سازمان تجارت جهانی (WTO) اظهار داشته كه با حاكمیت قوانین ومقررات این سازمان سالانه حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار سود اضافی نصیب اقتصاد آمریكا می شود. معلوم است كه این رقم از جیب چه كشورهایی خارج می شود. برای توفیق در این بازار باید برپایه دانش و فناوری نوین، بهره وری را به حداكثر رساند و این فرایند جز با تأمین منابع انسانی كارآمد و فعال امكانپذیر نیست.

گرچه این را نیز باید در نظر بگیریم كه منابع انسانی كارآمد و فعال به تنهایی كافی نیست بلكه باید ساختار منظم و كارآمد اقتصادی، شناخت و داشتن اطلاعات در عرصه بازارهای جهانی همگی به عنوان مكمل یكدیگر رفتار كرده و هر كدام به تنهایی برای رقابت در عرصه جهانی كافی نیستند، بلكه لازم و ملزوم یكدیگرند.

برای افزایش صادرات محصولات بخش كشاورزی نمی توان به صورت كلی برنامه ریزی كرد و یك سیاست را برای همه به كار برد. به عنوان مثال نتایج تحقیقات و گزارش ها حاكی از آن است كه مثلاً در محصولاتی مانند خرما، خاویار، سیب درختی و انگور درجه رقابت بالاست لذا باید به مسأله قیمت گذاری و كاهش بهای تمام شده این محصولات توجه جدی داشت، سهم بازار پسته ایران در حال كاهش و درجه رقابت در حال افزایش بنابراین باید علاوه بر در نظر گرفتن الگوهای رفتاری و بازاریابی مناسب در زمینه بازار، زمینه شكل گیری كارت های صادراتی (بویژه درباره پسته، زعفران و فرش) بررسی شود.

در بازار انگور و سیب درختی سهم بازاری و ارزش صادراتی ایران بسیار ناچیز است و همان طور كه بیان شد دلیل اصلی این امر مشكلات بسته بندی، ذخیره سازی و ترانزیت است. لذا توصیه می شود بستر و زیر ساخت های لازم برای رفع این مشكلات در راهبردهای بخش كشاورزی مد نظر قرار گیرد.

در بازار فرش درجه رقابت بخش عرضه كاهش یافته در حالی كه ارزش صادراتی این كالا در سبد صادرات غیر نفتی كشور تنزل یافته است. دلیل این تنزل كاهش میزان خرید ( نوسان های بخش تقاضا) بوده است. از این رو با دنبال كردن تبلیغات، متنوع نمودن طرح ها، قیمت گذاری مناسب و اتخاذ سیاست های ارتقای فروش و توزیع مناسب می تواند وضع پایدار و با ثبات در بخش تقاضای این كالا به وجود آورد.

به دلیل فعالیت چشمگیر رقبا در بازار پسته و زعفران پیشنهاد می شود سیاست های راهبردی تجاری، بویژه سیاست صادرات مجدد ( ریكسپورت Reexport) وسیاست حداكثر كردن درآمد به جای سود، در میان مدت مطالعه و ارزیابی شود.

بنابراین با بازار شناسی دقیق هر كالا در اتخاذ سیاست های صادراتی متناسب با هر كالا می توان در عرصه رقابت جهانی دوام آورد.

ساختار اقتصادی هركشور نیز از مهم ترین عوامل موفقیت یا عدم موفقیت در بازار های جهانی است از جمله بهای تمام شده كالاها، دستمزد، تورم ، ثبات در قوانین وتصمیم گیری ها و ...

برای مثال نرخ بالای تورم در اقتصاد ما یكی از موانع بزرگ برای رقابت پذیری تولیدات كشاورزی و سایر تولیدات است كه باید برای این پدیده چاره اندیشی شود و چنانچه نتوانیم نرخ تورم را كنترل كنیم حتی محصولاتی كه در حال حاضر برخودار از مزیت نسبی در بازار های جهانی هستند بزودی این مزیت را از دست می دهند.

هادی اكبری