پلاستیک ها جهان را می بلعند

استفاده نادرست از آنچه صنعت و فناوری در اختیار ما قرار داده باعث شده تا این روزها به هر کجا نگاه کنیم تبعات صنعتی شدن جوامع انسانی را ببینیم

استفاده نادرست از آنچه صنعت و فناوری در اختیار ما قرار داده باعث شده تا این روزها به هر کجا نگاه کنیم تبعات صنعتی شدن جوامع انسانی را ببینیم. البته خیلی مواقع این آثار به منطقه‌ای که تولید می‌شود محدود نیست و در نقطه‌ای دورتر باعث ایجاد مشکلات متعدد می‌شود و به نوعی اثر پروانه‌ای از خود برجا می‌گذارد.

اثر پروانه‌ای نام پدیده‌ای است که به دلیل حساسیت سیستم‌های آشوب‌ناک ایجاد می‌شود. این پدیده به این اشاره می‌کند که تغییری کوچک در یک سیستم آشوب‌ناک چون جو سیاره‌ زمین (مثلاً بال‌زدن پروانه) می‌تواند باعث تغییرات شدید (وقوع توفان در کشوری دیگر) در آینده شود. مصداق این مساله کم نیست. از آلودگی‌های ناشی از افزایش میزان دی‌اکسید و مونواکسیدکربن و تاثیر آن بر گرمایش جهانی گرفته تا از بین بردن جنگل‌ها و مراتع به عنوان ریه‌های سبز زمین به بهانه گسترش کلانشهرها را ‌باید از جمله این مصادیق دانست.

اما یکی از پدیده‌هایی که ابتدا و در زمان اختراعش تحولات زیادی در جوامع ایجاد کرد و اکنون به نوعی بلای جان ما شده پلاستیک است. تولید و استفاده گسترده و بدون حساب و کتاب این ماده شیمیایی آنقدر زیاد شده که دیگر کمتر فضای سبزی را عاری از زباله‌های پلاستیکی می‌توان پیدا کرد.

البته حضور این مواد به کوه و دشت و به طور کلی طبیعت و جنگل‌ها محدود نمی‌شود و معضلی به نام پلاستیک گریبانگیر آب‌های جهان هم شده است.

چرخه طبیعی آب مجموعه‌های بزرگی از زباله را گرد می‌آورد که گاهی به آنها «وصله‌های زباله» می‌گویند. یکی از این مجموعه‌های بزرگ زباله بین ‌هاوایی و کالیفرنیا در شمال شرقی اقیانوس آرام قرار دارد که حجم بزرگ آن باعث شده تا با نام قاره هفتم (مساحت آن بالغ بر

۵/۳ میلیون کیلومتر مربع اندازه‌‌گیری شده است. یعنی به‏‏ طور مثال، ۶ برابر مساحت کشور فرانسه) شناخته شود.

تحقیقات جدید دانشمندان اقیانوس‌شناس موسسه اسکریپس نشان می‌دهد شمار خرده پلاستیک‌های شناور در این منطقه طی ۴۰ سال گذشته تقریبا ۱۰۰ برابر شده و متاسفانه بیش از ۹ درصد ماهی‌های این منطقه ضایعات پلاستیکی در شکم دارند.

البته اقیانوس‌شناسان معتقدند بجز مسمومیت موجودات زنده ‌باید عوارض کلان زباله‌های پلاستیکی بر زیست‌بوم را نیز هم جدی گرفت، چراکه عمق زباله‌‏های قاره هفتم به بیش از ۳۰ متر می‌رسد.

اما به نظر می‌رسد مشکل پلاستیک‌ها به این منطقه خلاصه نمی‌شود و در واقع شاید بتوان گفت اقیانوس‌های جهان در دریایی از پلاستیک در حال غرق‌شدن هستند. در جدیدترین کشفیات، محققان انجمن مطالعات دریایی وودز هول ماساچوست طی مطالعاتی طولانی، مرزهای شمالی و جنوبی یکی از بزرگ‌ترین زباله‌دان‌های پلاستیک جهان را در اقیانوس اطلس به ثبت رساندند.

براساس این گزارش، عظیم‌ترین توده زباله‌های پلاستیکی برای اولین بار در شمال اقیانوس اطلس به ثبت رسید. ابعاد این منطقه آلوده با ابعاد بزرگ‌ترین زباله‌دانی که در اقیانوس آرام شناسایی شده، رقابت می‌کند. این زباله‌دان جدید که در منطقه‌ای در شرق برمودا کشف شده، متشکل از اجزایی پلاستیکی است که بسختی از چند میلی‌متر بزرگ‌تر است. اما تمرکز آنها و سطحی از اقیانوس که توسط این زباله‌ها پوشیده شده است، موجب آشفتگی و نگرانی محققانی شده که در حال مطالعه روی این پدیده هستند.

بنابر آخرین آمار و ارقام منتشر شده توسط گرین‏ پیس، سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون تن فرآورده پلاستیکی تولید می‏شود که از این میزان، ۱۰درصد فرآورده‏‌ها که پس از مصرف به زباله تبدیل می‏شود، به اقیانوس‏‏‌ها ریخته می‏شود؛ یعنی ۱۰میلیون تن پلاستیک در سال. که بازهم در این میان، ۷۰درصد زباله‌های پلاستیکی به اعماق اقیانوس‏‌ها می‏رود، ولی ۳۰درصد باقیمانده در سطح آب شناور می‏ماند؛ یعنی ۳ میلیون تن زباله پلاستیکی در سال، اعم از بطری، کیسه و... اما خطر بزرگ فرآورده‌‌های پلاستیکی این است که مدت زمان لازمه برای از بین رفتن طبیعی آنها بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال به‏ طول می‌انجامد.

در این میان تنها در چند سال اخیر، تمهیدات مختلفی در کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان برای مقابله با معضل پلاستیک اتخاذ شده که باید گفت اقدامات آنها در برابر حجم زباله‌های پلاستیکی موجود در جای جای کره زمین نه‌تنها بسیار ناچیز، بلکه کاملا نامحسوس و بی‌اثر است. به نظر می‌رسد حالا که برای زباله‌های پلاستیکی که سال‌ها آنها را تولید و در طبیعت رها کرده‌ایم هیچ راه‌حل اساسی نمی‌توانیم ارائه دهیم حداقل سعی کنیم نسبت به استفاده گسترده و بی‌حد و حساب از این پدیده صنعتی بازنگری کنیم.

از این نظر تک‌تک ما انسان‌های ساکن کره خاکی می‌توانیم سهم قابل توجهی داشته باشیم، چرا که با نگاهی کوتاه به کارهای روزمره و محیط اطرافمان درمی‌یابیم در طول روز هر کدام از ما چقدر زباله پلاستیکی تولید می‌کنیم. این در حالی است که براحتی می‌توانیم به جای انواع و اقسام کیسه‌ها و ظروف یکبار مصرف پلاستیکی از کاغذها و مواد قابل بازیافت استفاده کنیم و به این ترتیب گامی موثر در نجات زمین از مصنوعات پلاستیکی

برداریم.

بهاره صفوی